در این نشست ابتدا جناب آقای دکتر سجادپور پس از خوشامدگویی به میهمانان، پیرامون اهداف سهگانه دفتر مطالعات، شامل پژوهش و مطالعه در زمینه سیاست خارجی، تولید دانش و ادبیات در حوزه سیاست و کمک به اجرای سیاست خارجی از طریق ارتباط و همکاری با محققان و مؤسسات مطالعاتی جهانی و برگزاری سمینارها، میزگردها و نشستها در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی با مؤسسات مطالعاتی جهان، از جمله امضاء یادداشت تفاهم همکاریهای مطالعاتی و علمی با مؤسسه کلینگندال هلند اشاره کردند. ایشان همچنین به وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه و دارا بودن 15 همسایه ایران که حداقل 15 موضوع بینالمللی را میتواند شامل شود و برای مثال به قرار داشتن ایران بین طالبان و صدام اشاره داشتند.
رئیس کمیسیون سیاست خارجی هلند نیز ضمن اظهار خوشحالی از این سفر و تشکیل جلسه گفتگو، گفت: من تحت تأثیر بازدید از کشور زیبای شما قرار گرفتم. به نظر میرسد فضای سیاسی ایران به تدریج به سمت دموکراسی بیشتر گام برمیدارد. با این وصف رشد دمکراسی به توسعه بیشتر روابط تهران و اتحادیه اروپا میانجامد. روند گفتگوی بین ایران و اتحادیه اروپا به 1997 بازمیگردد که هنوز هم ادامه دارد.
اتحادیه اهمیت ویژه برای حقوق بشر قائل است. پس از روی کار آمدن آقای خاتمی، سیاست اصلاحات و دمکراسی آغاز شده است. در حال حاضر موضوع حقوق بشر از جمله مواردی است که ایران و اتحادیه اروپا پیرامون آن گفتگو میکنند. در این سالها هلند نیز به طور دوجانبه از جمله در موارد فوق با ایران گفتگو داشته و امید به رعایت بیشتر این موارد را در ایران گوشزد نموده است. تحول در حقوق بشر در جهان از مسائل عمده بود و قبل از هر چیز تحول در حقوق بشر ضروری است. حقوق بشر دیگر یک مسأله داخلی نیست.
گفتگو در خصوص مسائل حوزه افغانستان و عراق، برنامههای هستهای ایران و مبارزه با تروریسم از دیگر مواردی است که میتواند مورد تبادل نظر قرار گیرد. همسایگان متأسفانه انتخاب نشدنی نیستند و نمیتوان آنها را گزینش نمود.
آقای دکتر سجادپور در پاسخ اظهار داشت: من از زاویه سیاست خارجی به مسائل مینگرم. همواره این سؤال مطرح است که سیاست خارجی ایران چگونه از خارج دیده میشود. آیا واقعاً اروپا در این مورد نگرانی دارد؟ در این ارتباط به سه مورد باید توجه داشت:
ـ ایران را میتوان یک کشور عادی تلقی نمود.
ـ امنیت ایران مثل سایر کشورها لحاظ گردد.
ـ مثل سایر کشورها مورد احترام قرار گیرد.
برای فهم ایران، لزوم شناخت عوامل متعددی چون امنیت در حوزههای داخلی و خارجی، فرهنگ و رشد فرهنگی و توسعه از جمله عوامل مورد توجه میباشد. مثل سایر کشورها امنیت، اصلیترین دغدغه ما است و آن را تعقیب میکنیم. مثل بقیه کشورها ما نیز دوست داریم با احترام نسبت به خود روبرو شویم. منظور از شعارهای استقلال و آزادی، ایجاد سیستمی در کشور براساس فرهنگ ملی بوده و نه این که سفارش دیگران را دنبال کنند و البته باید لحاظ نمود که ایران در طول تاریخ طولانی و امپراطوری خود، سابقه مدارای فرهنگی را داشته است. ما یک کشور مسلمان و عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستیم و قانون اساسی، سیاست خارجی ما را مشخص نموده است. بنابراین توجه به زمینهها روند بحث را تسهیل میکند.
موضوع دیگر ثبات منطقهای است. به اعتقاد ما بالاترین توجه به ثبات منطقهای را ایران داشته است. ایران با حملات زیاد فیزیکی و سیاسی مواجه بوده است. توجه به مورد اول عزم ما را برای بودن ثبات در منطقه راسختر نموده است. امنیت و ثبات در افغانستان و عراق برای ما کلیدی است. هیچ کشوری در منطقه از حملات، بیش از ما متضرر نشده است. چرا باید عراق ناامن باشد؟ یک بحث قوی در آمریکا این است که ایران را امنیتی کنند. این یک برنامه آمریکایی است. امنیتی کردن مسأله شیعیان عراق و وصل آن به ایران یک اقدام آمریکایی خطرناک میباشد. اندیشهها و اعمال افراطی تهدیدکننده ایران بوده و هستند و این مهمترین دلیلی است که چرا ایران به ثبات و امنیت در منطقه میاندیشد.
موضوع دیگر فلسطین و ریشه منازعه اعراب و اسرائیل است. به لحاظ جغرافیایی ما دور هستیم و فاصله داریم. تلاش ایران در راستای توجه به از بین بردن ریشههای خصومت و احقاق حقوق فلسطینیها میباشد، در ضمن به مسأله حزبالله نیز اشاره داشتند. حزبالله در لبنان یک حزب سیاسی، دارای نماینده در پارلمان و در یک روند کاملاً روشن و دموکراتیک رشد کرده و در پارلمان نماینده دارد. به طور کلی ایران طرفدار حل مسأله فلسطین است اما بازیگر اصلی نیست، بازیگر اصلی فلسطینیها میباشند.
در خصوص بحث پیرامون انرژی هستهای باید مسائل را منطقهای نگریست. اسرائیل در منطقه دارای سلاح هستهای است و این نشاندهنده این است که احیاناً مسأله سلاحهای هستهای مورد توجه نیست. از سوی دیگر ایران هیچ چیز پنهانی ندارد و هیچ درک واقعی برای داشتن سلاح هستهای در مورد ایران وجود ندارد. تصور نمیشود با الحاق به پروتکل NPT انتقادات از بین برود. هرچند موضوع در ایران در این خصوص در حال بررسی است.
ما تروریسم را به کرات و در همه حال محکوم کردهایم. ما خود قربانی تروریسم هستیم. این غلط است که وقتی تروریسم مطرح میگردد نگاهها را به سوی ایران معطوف کنند.
پیرامون مسائل حوزه قضائی در ارتباط با جزئیات باید با نمایندگان آن بخشها گفتگو به عمل آید.
اهم سایر مطالب بیان شده از سوی هیأت هلندی
ـ اگر ایران هیچ نوع ایده و هدف دستیابی جهت استفاده غیر مجاز از انرژی اتمی را ندارد، میتواند پیشنهاد سازمان کنترلکننده انرژی اتمی بینالمللی را مبنی بر آمادگی خود جهت بازرسی بدون قید و شرط و بدون اخطار قبلی اعلام دارد و به کنوانسیونهای بازدارنده سلاحهای کشتار جمعی ملحق گردد.
ـ مثل بقیه کشورهای اتحادیه اروپایی، ما MKO را یک گروه تروریستی قلمداد میکنیم. در نتیجه از فعالیتهای آنها هم جلوگیری میکنیم. با وصف مذکور در برخی از کشورهای عضو از جمله هلند فعالیت آنها غیر قانونی اعلام نشده ولی این موضوع یک واقعیت است که محدودیت نسبت به فعالیتهای آنها جدی است. البته در برخی کشورها بیشتر و در برخی کمتر است.
ـ یک عضو هیأت پارلمانی هلند گفت: ما حق اسرائیل را برای داشتن کشور به رسمیت میشناسیم و از تشکیل کشور فلسطین حمایت میکنیم من عضو دموکرات هستم. بیشتر افراد ما به اسلام احترام میگذارند. در هلند نگرانی مردم از این است که فرهنگ خود را در حال تغییر ببینند. با حوادث 11 سپتامبر نگرانی مردم نسبت به مسلمانان تشدید شده است.
ـ یکی دیگر از اعضای هیأت هلندی اظهار داشت: هرچند هدف اصلی انقلاب استقلال بوده من میگویم آزادی نیز بوده و میدان آزادی در تهران سمبل آن است. سیاست خارجی هر کشوری و اصول مورد توجه آن از جمله هلند مشخص است. مثلاً سیاست خارجی ما و اتحادیه اروپا پیرامون خاورمیانه. اما من فکر میکنم صحبت همکاران من انتقاد از وضعیت حقوق بشر بود که نمیتواند بدون ارتباط با سیاست خارجی تلقی گردد. در زمینه توجه به سیاست انرژی هستهای ممکن است عواملی چون جمعیت آتی 100 میلیون در ایران، مشکل آینده انرژی و موقعیت ایران آورده شود. آیا واقعاً میتوان مردم را متقاعد کرد که این بهترین راهحل است، انرژی هستهای مشکلات زیادی دارد و توجه به منابع انرژی فسیلی بیشتر مورد تأمل است. یکی از نمایندگان کمپانی شل به من گفت که دولت ایران علاقه زیادی جهت یافتن میدانهای جدید نفتی ندارد. آنچه از رفتار خارجی ایران مورد نظر است، شفافیت است.
ـ آمریکا باید عراق را ترک کند. جامعه جهانی برای حل مسائل منطقهای یا محلی نیازمند گفتگو و تصمیمگیری جمعی میباشد. بنابراین در اصل کشورهای بزرگ باید چنین تصمیماتی را ملحوظ دارند و تلاش در این روند متوقف نخواهد شد. در مورد عراق تلاشها و خدماتی انجام شده و در عین داشتن آثار مثبت آن باید روند را به سوی تبعیت از افکار عمومی و سازمان ملل سوق دهیم.
اهم مطالب بیان شده از سوی شرکتکنندگان ایرانی
ـ ریاست کمیسیون سیاست خارجی هلند به دو موضوع و یافتن واقعیتها اشاره داشتند. لازمه برقراری دیالوگ و گفتگو وجود دو طرف است. نمیتوان پذیرفت که یک طرف معلم و دیکتهکننده و یک طرف شاگرد و نویسنده باشد. ما از گفتگو پیرامون حقوق بشر خوشحالیم. اما باید به جو فرهنگی یکدیگر توجه داشته باشیم. لغت اسلام مفهوم صلح و سلامتی و آرامش را دارد و بسیاری از آیات قرآن به ویژه در آغاز هر سوره متضمن این نگرش هستند. بدیهی است که حقوق بشر در مفاهیم مذکور از جایگاه والایی برخوردار است.
ـ در روند صلح خاورمیانه ما صلح بدون عدالت و فاقد انصاف را نمیپذیریم. ما رعایت حقوق پنج میلیون آواره فلسطینی را نیز جزئی از صلح میدانیم. ما قدس را نه حق ابومازن میدانیم بلکه حق همه مسلمانان است و مسیحیان و یهود هم از حقوقی در قدس برخوردارند. ما شاهد بودیم که در اروپا به ویژه هلند پس از ماجرای 11 سپتامبر حقوق مسلمانان رعایت نگردیده است و به عنوان خطر و تهدید به آنها نگاه شده است. شما نگاه دوگانه به برخی مسائل سیاسی دارید. بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله شد و برخی از کشورهای اروپا غیر مستقیم همراه بودند، آیا شما این مسائل را محکوم میکنید.
ـ شعار آزادی از جمله شعارهای مهم مردم در دوره انقلاب بوده است. ما روند دمکراتیزه شدن را جدی دنبال میکنیم و سرآمد در منطقه هستیم. ملاحظه کنید در برخی کشورهای منطقه زنان حق رانندگی ندارند، به پارلمان راه نمییابند و در چنین سطح وسیعی در روند فعالیتهای اجتماعی مشارکت ندارند.
ـ توجه به حقوق بشر در ایران نه تنها جزئی از حاکمیت و اصول قانون اساسی ما است، بلکه جزیی از الزامات و اقدامات در ایران میباشد. تنوع مطبوعات در ایران و نگاههای متفاوت مطبوعاتی با افتراقات فراوان در روند رعایت حقوق بشر قرار میگیرد. این امر غیر قابل انکار است.
ـ در ارتباط با آثار منفی ناشی از انرژی هستهای باید توجه داد که آمریکا 107 نیروگاه هستهای دارد. برخی دیگر از کشورها دارای نیروگاه هستهای میباشند. چرا آنها از مشکلات محیط زیستی ناشی از وجود نیروگاه هستهای سخن نمیگویند. پیرامون انرژی هستهای در ایران هیچ چیز مکتوم نیست و البته ما به نظرات پایهای چنین ادعاهایی واقفیم. کمی پس از پایان جنگ در عراق ادعا پیرامون تعقیب سوریه برای دستیابی به انرژی هستهای و داشتن سلاحهای شیمیایی مطرح گردید. یک هفته پس از ملاقات پاول و اسد همه چیز حل شده و به فراموشی سپرده شد. ما علاقهمندیم پیرامون انرژی هستهای بحثهای جدی داشته باشیم.
ـ ایران به اصولی چون، حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشورهای منطقه، ثبات و اعتمادسازی، آزادی کشتیرانی، دموکراتیزه کردن، تأمین امنیت آبراه نفتی و غیره معتقد است. این امر ایجاب مینماید که جمهوری اسلامی ایران به یک محیط بینالمللی امن برای زیست در کشورهای آسیای مرکزی، عراق و افغانستان بیاندیشد و برای تدارک ثبات و آرامش در این منطقه نقش خود را ایفا نماید. ما معتقدیم پس از تغییرات رژیم عراق در منطقه ترتیبات امنیتی باید تغییر کند.
ریاست هیأت هلندی را آقای هنک دی هان1 رئیس کمیسیون سیاست خارجی هلند به عهده داشت. اعضای همراه عبارت بودند از:
ـ آقای جن اورمل هنک از حزب دموکرات مسیحی
ـ آقای فرانس تیمرفتر از حزب کارگر و معاون هیأت
ـ آقای تحا فیرنز از حزب کارگر
ـ آقای آرتسن ون از حزب لیبرال
ـ آقای فرح کریمی از حزب سبز
ـ آقای سیس ونور استاجی از حزب اصلاحات
ـ آقای پیتر ون اورت منشی هیأت
ـ کاردار سفارت هلند در تهران
خانم دکتر کولایی و آقای دکتر یوسفیان نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست شرکت داشتند.