تونس و تجربه جدید دموکراسی

حسن‌ هانی‌زاده / کارشناس بین‌الملل

دور دوم انتخابات ریاست جمهوری تونس با پیروزی "الباجی قائد السبسی" بر رقیب خود منصف المرزوقی به پایان رسید و به این ترتیب مرحله جدیدی در ساختار سیاسی تونس آغاز شد.

الباجی قائد السبسی "88 ساله" حقوقدان و سیاستمدار کارکشته که پست‌های حساسی در طول 50 سال گذشته بعهده داشته، از محبوبیت بالایی در میان روشنفکران و سکولارهای تونس برخوردار است. کشور تونس که دهها سال تحت استعمار فرانسه بوده در سال 1956 استقلال خود را بازیافت اما همچنان به عنوان حیاط خلوت این کشور تلقی می‌شود. پس از فرار زین‌العابدین بن‌علی دیکتاتور سابق تونس رقابت شدیدی میان اسلام‌گرایان و سکولارها آغاز شد اما اسلام‌گرایان تنها کمتر از 3 سال توانستند نفوذ خود را بر این کشور حفظ کنند. در طول این مدت جریان‌سازی‌های شدیدی علیه حاکمیت موقت حزب اسلامی النهضه به رهبری راشد الغنوشی صورت گرفت که این امر منجر به انزوای اسلام‌گرایان تونس شد.

ترور برخی شخصیت‌های سیاسی چپ‌گرا و ملی در تونس مانند شکری بلعید و محمد البراهیمی و نسبت دادن این ترورها به اسلام‌گرایان، به کاهش محبوبیت حزب النهضه اسلامی منجر شد. در عین حال فرانسه که از گسترش نفوذ اسلام‌گرایان در تونس به شدت نگران شده بود کمک‌های مالی و اقتصادی خود را در طول ریاست جمهوری منصف المرزوقی قطع کرد. منصف المرزوقی که به احزاب اسلام‌گرا نزدیک است هرچند در طول 2 سال ریاست جمهوری موقت خود تلاش کرد تا استقلال سیاسی خود را حفظ کند اما حزب النهضه نفوذ خود را در دولت موقت منصف المرزوقی گسترش داد. این امر به طور طبیعی نگرانی برخی کشورهای غربی به ویژه فرانسه را برانگیخت زیرا این کشور پس از سرنگونی رژیم زین‌العابدین بن‌علی تحولات سیاسی تونس را زیر نظر گرفت. اشتباهات سیاسی حزب‌النهضه در انحصار قدرت و حذف رقبای سیاسی خود و گرایش برخی احزاب همسو با حزب اسلامی النهضه به جریان‌های سلفی تکفیری، نگرانی جوانان تونسی را به دنبال داشت.

از سوی دیگر حزب النهضه در طول 3 سال اخیر نتوانست برنامه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قابل قبولی را برای اداره کشور تونس ارائه دهد و لذا با بن‌بست سیاسی در درون جامعه مواجه شد. اما احزاب سکولار و ملی‌گرا به خوبی توانستند هویت خود را در جامعه دو قطبی تونس بازسازی کنند و برنامه کاملا منسجمی را برای پیشبرد انتخابات ریاست جمهوری تنظیم کنند.

پیروزی الباجی قائد السبسی که در دوران حبیب بورقیبه و زین‌العابدین بن‌علی دیکتاتورهای سابق تونس، پست‌های دولتی بالایی به عهده داشت، از شکست برنامه‌های حزب النهضه اسلامی حکایت دارد. این انتخاب نشان داد که مردم تونس از تجربه دولت‌سازی مصر و لیبی پس از سرنگونی حسنی مبارک دیکتاتور سابق مصر و معمر قذافی دیکتاتور سابق لیبی درس عبرت گرفته‌اند. اوضاع بحرانی لیبی و شکست حاکمیت یکساله اخوان‌المسلمین در مصر که منجر به پیروزی نظامیان در این کشور شد، مردم تونس را به اتخاذ یک راه‌حل میانی برای اداره کشور خود، مجبور ساخت. لذا مردم تونس الباجی السبسی را که از تجربه مدیریتی بالایی برخوردار است به عنوان رئیس‌جمهور خود انتخاب کردند تا کشور خود را از حوادثی که برای لیبی و مصر پیش آمد مصون بدارند.

این انتخابات اگرچه شرایط جامعه تونس را تا اندازه‌ای به دوران زین‌العابدین بن‌علی باز می‌گرداند اما به نظر نمی‌رسد الباجی قائد السبسی بخواهد کشور را به شیوه مدیریتی سابق اداره کند. اکنون با این انتخابات، کشور تونس وارد مرحله ثبات و استقرار خواهد شد و حزب النهضه به عنوان یک حزب مخالف دولت، جایگاه اجتماعی خود را در عرصه‌های مختلف حفظ خواهد کرد. پیروزی حزب "نداء تونس" در انتخابات اخیر پارلمانی نشان می‌دهد که الباجی قائدالسبسی با برخورداری از پشتوانه مجلس، کشور را براساس الگوهای مدیریتی خود و بهره‌گیری از ظرفیت همه طیف‌های سیاسی اداره خواهد کرد.