حریم شکسته در تار و پود شبکه‌های اجتماعی

نویسنده: مهدی ارجمند

آن روز وقتی دخترک برای اولین بار در لاین با فرید آشنا شد هیچ وقت فکر این را هم نمی‌کرد که این ارتباط ساده و اولیه از طریق این شبکه مجازی به چنین فرجام بدی کشیده شود و حالا او در این روزهایی که به سیاه‌بختی او تبدیل شده در گوشه‌ای از سلولش در زندان با آه و حسرت به روزهای خوب گذشته فکر می‌کند.

ریحانه از ابتدای ورود شبکه‌های اجتماعی عضو این شبکه‌ها شد و بعد از مدتی در لاین با پسری آشنا شد که خودش را فرید معرفی می‌کرد و این ارتباط رفته رفته شکل حقیقی به خود گرفت و اگرچه ابتدا حرف از عشق و عاشقی، ازدواج و زندگی زیر یک سقف بود اما ریحانه وقتی فهمید در چه گردابی گرفتار شده که دیگر کار از کار گذشته بود و او حالا با پسری هوس باز روبه رو بود که تعداد زیادی عکس و فیلم شخصی از ریحانه در اختیار داشت و هر بار ریحانه را تهدید می‌کرد که اگر به خواسته‌های شیطانی‌اش تن ندهد عکس و فیلم‌هایش را منتشر خواهد کرد. ریحانه که به فکر حفظ آبرویش بود چاره‌ای جز تن دادن به امیال شیطانی فرید نداشت تا اینکه یک روز تصمیم گرفت هر طور است این بازی را تمام کند، برای همین آن روز وقتی وارد خانه فرید شد فکری به سرش زد و با خودش گفت اگر بتوانم عکس و فیلم‌ها را از چنگ فرید در آورم او دیگر نمی‌تواند کاری انجام دهد برای همین هر طور بود رمز گاو صندوق فرید را به دست آورد اما وقتی در حال باز کردن گاو صندوق بود سایه فرید را روی سر خود احساس و دست و پایش را گم کرد. بیچاره دخترک در حالی که حسابی ترسیده بود بریده بریده شروع کرد به صحبت کردن، اما ناگهان با ضربه مشت فرید روبه‌رو شد و طولی نکشید که با هم درگیر شدند. دخترک هنوز هم نمی‌داند دقیقا چه اتفاقی افتاد اما وقتی به خودش آمد جسد خونین فرید گوشه‌ای از اتاق افتاده بود و ریحانه در شوک شدیدی فرو رفته بود.

شبکه‌های اجتماعی اگرچه یک تحول بزرگ در ارتباط افراد با یکدیگر ایجاد کرده‌اند اما بنا به دلایلی از جمله عدم فرهنگسازی صحیح و کامل در این حوزه باعث به وجود آمدن مشکلات جبران ناپذیری برای کاربران و خانواده‌ها شده‌اند، به گونه‌ای که هر روز در صفحات روزنامه‌ها یا سرویس حوادث خبرگزاری‌ها مطالبی در خصوص اتفاقات ناگوار برای کاربران شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. اتفاقات و ضررهای جبران ناپذیری که تا مدت‌ها کاربر و خانواده‌ها را درگیر خود خواهد کرد.

فیس بوک، تانگو، وایبر، لاین، واتس آپ و... بیشتر از اینکه در خدمت خانواده‌ها و توسعه ارتباطات باشند ضربات مهلکی را به کاربران خود وارد کرده‌اند به گونه‌ای که کارشناسان معتقدند این ابزار ارتباط جمعی در کنار مزایای خوبی که دارند، باعث به وجود آمدن مشکلات عدیده‌ای شده است.

دیگر دوران آن گذشته است که وقتی پدر و مادر از ارتباط فرزندشان با کسی احساس نگرانی کردند زمانی که او تلفنی با دوستش ارتباط برقرار می‌کند پدر یا مادر پشت در اتاق بایستند و یواشکی حرف‌های فرزندشان را با دوستش گوش کنند یا اینکه اگر دو گوشی تلفن در منزل داشته باشند در اتاق دیگری گوشی دوم را بردارند و بدون اینکه فرزندشان متوجه باشد استراق سمع کنند.

حالا با این شبکه‌های پیچیده و نو ظهور اجتماعی کنترل رفتارهای نوجوانان و جوانان توسط پدر و مادرها سخت شده است، خصوصا اینکه پدر و مادر خود با این شبکه‌های نوظهور آشنا نباشند و نحوه کار کردن آن را ندانند. در این میان خانواده ایرانی و سبک زندگی ایرانی – اسلامی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که مورد تهدید شبکه‌های اجتماعی است و اتفاقات ناگواری که در این حوزه رخ داده باعث شده تا نگرانی‌ها از شیوع و افزایش حملات به خانواده ایرانی و سبک زندگی ایرانی – اسلامی بیشتر شود. در این میان خانواده‌هایی که نگران آینده فرزندان خود هستند بیش از دیگران و با دیده‌ای نگران و مبهم به شبکه‌های نوظهور اجتماعی نگاه می‌کنند و هر روز که می‌گذرد نگرانی آنها از نحوه کنترل بر رفتارها و نحوه دوستیابی فرزندان و چگونگی برقراری ارتباط بیشتر و بیشتر می‌شود.

اگر در سال‌های نه چندان دور خانواده‌ها با به کار‌گیری روش‌های مختلف قادر به کنترل رفتارهای فرزند خود با هدف جلوگیری از آلوده شدن وی به خطرات و ناهنجاری‌های اجتماعی احتمالی بودند اما در حال حاضر با وجود شبکه‌های اجتماعی گسترده و پیچیده این امکان از خانواده‌ها گرفته شده و شاید برای همین است که وقتی صحبت از خرید گوشی‌های جدید برای فرزندان می‌شود والدین با نگرانی این موضوع را دنبال می‌کنند.

چند نمونه تلخ

وقتی به برخی از خبرهای صفحات حوادث روزنامه‌ها نگاه می‌کنیم یا از اتفاقات ناخوشایندی که برای کاربران شبکه‌های اجتماعی رخ داده آگاه می‌شویم بیش از پیش به نگرانی والدین حق می‌دهیم چراکه اعتقاد بر این است که پدر و مادرها خیر فرزندشان را می‌خواهند و نگران آینده او هستند.

برای اینکه با خطرات و تهدیدهای شبکه‌های اجتماعی بیش از پیش آشنا شویم و به آنچه والدین از آن نگران هستند بیشتر پی ببریم مرور برخی از خبرهای منتشر شده در صفحات حوادث روزنامه‌ها یا سرویس حوادث خبرگزاری‌ها خالی از ضرورت نیست.

در صفحه حوادث یکی از روزنامه آمده است دختر جوانی که بعد از عضویت در یکی از شبکه‌های اجتماعی با پسری آشنا می‌شود و بعد از مدتی فریب او را می‌خورد چند قطعه عکس خانوادگی و شخصی خود را برای او ارسال می‌کند و حالا با این تهدید جوان رو به رو شده که اگر به خواسته‌های شیطانی او تن ندهد عکس‌های شخصی وی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر خواهد کرد.

بر اساس آنچه در این خبر آمده است: این دختر جوان از روی بی‌اطلاعی زمانی که عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی می‌شود با پسری آشنا می‌شود که خود را مسعود معرفی می‌کند و بعد از مدتی این ارتباط مجازی به مرحله خواستگاری و اقدام به ازدواج می‌رسد و دخترک بی‌گناه که فریب چرب زبانی‌ها و ظاهر فریبنده جوان را خورده و فکر می‌کند که کار تمام است و آنها به زودی با هم ازدواج خواهند کرد به او اعتماد کرده و تعدادی از عکس‌های شخصی خود را برای این جوان ارسال می‌کند و حالا مسعود از او اخاذی می‌کند و دخترک در گردابی می‌افتد که برای بیرون آمدن از آن دست به دامن پلیس می‌شود.

یکی دیگر از روزنامه‌ها نیز در خبری به شرح یک حادثه مشابه می‌پردازد و از مشکلی که برای یک خانم متأهل اتفاق افتاده گزارش می‌دهد. بر اساس آنچه این روزنامه منتشر کرده است خانم متأهلی که دارای همسر و فرزند است چندی پیش از طریق یکی از شبکه‌های اجتماعی با پسری آشنا می‌شود که اگرچه ابتدا تنها از سر کنجکاوی و به خاطر سرگرمی وارد این بازی خطرناک شده اما وقتی به خودش می‌آید متوجه می‌شود با این آتشی که روشن کرده است چیزی نمانده که خود و خانواده‌اش را بسوزاند. او حالا چند عکس شخصی برای پسری که او را تا چند هفته پیش اصلاً نمی‌شناخته ارسال کرده است و حالا پسرک درخواست 3 میلیون تومان پول از زن کرده و تهدید کرده است اگر این پول را به حسابش واریز نکند قضیه را به همسر زن خواهد گفت. زن بیچاره که برای حفظ آبرویش چاره‌ای جز این کار ندارد 3 میلیون تومان به حساب او واریز می‌کند اما درست چند روز بعد پسرک دوباره درخواست پول می‌کند و زن که خود و خانواده‌اش را در خطر می‌بیند چاره‌ای جز گفتن حقیقت ماجرا به همسرش نمی‌بیند بنابراین راه عاقلانه‌ای را انتخاب می‌کند و قبل از اینکه اتفاقات بدتری برایش رخ دهد موضوع را به همسرش می‌گوید. اگرچه با رفتار عاقلانه همسر این زن و سرعت عمل پلیس و مقام قضایی جوان فرصت طلب و سودجو دستگیر می‌شود و این موضوع خاتمه می‌یابد اما بدون شک زن هر بار که به رفتار‌های خود فکر می‌کند حسابی خجالت می‌کشد و از نگاه کردن به همسرش شرم دارد.

اما ضررهای شبکه‌های اجتماعی تنها به این موارد محدود نمی‌شود بلکه این شبکه‌ها به محلی برای کلاهبرداران نیز تبدیل شده است. همین چند روز پیش بود که روزنامه‌ها از دستگیری یک باند کلاهبرداری چهار نفره خبر دادند که از طریق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی موفق به کلاهبرداری از تعداد زیادی از شهروندان جمعاً به مبلغ بیش از یک میلیارد تومان شده بودند.

این افراد از طریق تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی اجناس و کالاهایی را برای فروش معرفی می‌کردند و وقتی افراد برای خرید اعلام آمادگی می‌کردند به آنها یک شماره حساب می‌دادند تا بعد از واریز پول کالا را ارسال کنند اما شهروندان ساده‌ای که فریب این تبلیغات مجازی را خورده بودند بعد از ارسال پول هرقدر منتظر می‌ماندند از کالا خبری نبود و تازه آنجا بود که متوجه می‌شدند با یک باند کلاهبردار روبه‌رو هستند.

هشدارهایی که باید جدی گرفته شود

این سه اتفاق تنها نمونه کوچکی از اتفاقات و رویداد‌هایی است که در شبکه‌های اجتماعی رخ داده و باعث به وجودآمدن مشکلاتی برای برخی از شهروندان شده است.

در این میان با توجه به اتفاقات ناگواری که از طریق شبکه‌های اجتماعی رخ داده است تا کنون شاهد هشدارهایی از سوی کارشناسان، مسئولان و افراد مختلف بوده‌ایم.

اظهارت اخیر برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کارشناسان فرهنگی درباره مضرات زیاد برنامه‌های موجود روی گوشی‌ها که امروز استفاده از آن فراگیر شده بار دیگر زنگ خطر را برای خانواده‌ها در این زمینه به صدا در آورده است.

زهره طبیب‌زاده یکی از این نمایندگان مجلس است که در خصوص شبکه‌های اجتماعی جدید چندی پیش اظهار داشت: یکی از عوارض و آثار منفی فضای مجازی، روابط نامناسب اخلاقی بین دختر و پسر است و نرم‌افزار‌های جدید مانند «ویچت» و «تانگو» آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای نوجوانان و جوانان به همراه دارد.

این نماینده مجلس در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان اینکه گردانندگان نرم‌افزار و شبکه‌های اجتماعی جدید، اعتقادی به کنترل مسائل اخلاقی ندارند و باعث ناهنجاری‌های اخلاقی می‌شوند، ادامه ‌داد: شبکه‌های اجتماعی جدید فیلتر نبوده و این خود مشکلی اساسی است. این شبکه‌ها جوانان را ترغیب به روابط نامشروع و غیراخلاقی می‌کنند.

وی با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی جدید مانند «ویچت» و «تانگو» باعث رشد جرائم می‌شود، اظهار داشت: چنین شبکه‌هایی نه تنها برای نوجوانان و جوانان مشکل‌ساز است بلکه منجر به عادی‌سازی روابط مردان با زنان در شبکه‌های اجتماعی می‌شود و آسیب‌هایی مانند طلاق را پیش رو دارد؛ در حقیقت ثبات و بنیان خانواده دچار اختلال و تزلزل شده و در نهایت باعث اختلاف بین زوجین و طلاق می‌شود.

چه بخواهیم قبول کنیم و چه نخواهیم یکی از عوارض و آثار منفی این نوع شبکه‌ها روابط نامناسب اخلاقی بین کاربران است. معمولاً شبکه‌های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند که تصاویر، ویدئوها و اطلاعات خصوصی خود را در صفحه شخصی شان قرار دهند.

مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل‌های تقلبی در شبکه‌های اجتماعی و نبود امکان کنترل آنها به علت حجم زیاد این هرزنامه‌ها، باعث می‌شود افرادی با پروفایل‌های تقلبی به شبکه‌های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم خصوصی افراد مدنظر، تصاویر و اطلاعات آنان را سرقت و آنها را در اینترنت منتشر کنند.

به عقیده کارشناسان حوزه رسانه، استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی برای کاربران تاثیرات منفی بسیار زیادی دارد و یکی از این تاثیرات منفی این است که استفاده از شبکه‌های اجتماعی حریم خصوصی افراد را به خطر می‌اندازد.

آنان بر این اعتقاد هستند که عدم فرهنگسازی صحیح در خصوص استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث به وجود آمدن مشکلات عدیده‌ای برای برخی از شهروندان شده است. به عنوان مثال اولین و پیش پا افتاده‌ترین مشکلی که برای کاربر رخ می‌دهد این است که استفاده از شبکه‌های اجتماعی افراد را به شدت بی‌خواب می‌کند.

به عقیده کارشناسان استفاده از شبکه‌های اجتماعی حریم خصوصی کاربرها را به خطر می‌اندازد و مقایسه پیوسته کاربر با دیگران در شبکه‌های اجتماعی او را به نابودی خواهد کشاند.

کارشناسان می‌گویند: استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی خلاقیت افراد را نابود می‌کند، کار با شبکه‌های اجتماعی خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد و توجه کاربر را از اهداف زندگی واقعی منحرف می‌کند.