طوفان ناکام عربستان در یمن

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: عملیات نظامی ائتلاف به رهبری عربستان علیه یمن همچنان ادامه دارد. این عملیات که به «عاصفة الحزم» (طوفان قاطع) نام گذاری شده است، از ساعات اولیه روز پنجشنبه گذشته آغاز شد و به گفته مقامات سعودی، 100هواپیمای متعلق به نیروی هوایی عربستان، 30 هواپیما از نیروی هوایی امارات، 15 هواپیما از کویت و بحرین و 10 هواپیما از قطر به انجام این عملیات اختصاص یافته ‌است. نیروی هوایی اردن، مراکش و سودان و همچنین نیروی دریایی مصر و پاکستان آمادگی خود را برای مشارکت در این جنگ اعلام کرده اند.

عربستان مدعی است خواهان حفظ مشروعیت حاکمیت یمن به ریاست جمهوری عبدربه منصور هادی و مقابله با شورشیان «انصارالله» است.

 حملات هوایی علیه یمن تلفاتی انسانی زیادی در بر داشته است. برای نمونه به دنبال حمله  روز جمعه هواپیماهای جنگی عربستان سعودی به بازار البقع در منطقه کتاف در استان صعده، 20 نفر کشته و دهها نفر دیگر زخمی شدند که با این حمله، آمار قربانیان این تجاوزگری به 60 نفر رسید.

در این نوشتار به بررسی اهداف عملیات طوفان قاطع و واکنش ها و نیز دورنمای تحولات یمن خواهیم پرداخت.

اهداف عربستان

پیشروی حوثی ها به سمت صنعا پایتخت یمن و مناطق دیگر این کشور که چند ماه پیش صورت گرفت، نگرانی عربستان را برانگیخت. هنگامی که تلاش های عربستان برای جلوگیری از قدرت انصارالله در یمن از طریق تحریک اختلافات قومی و حمایت از القاعده در این کشور، با شکست مواجه شد، تجاوز نظامی آشکار به یمن را آغاز کرد. در واقع مقامات آل سعود به دلیل اینکه نفوذ خود را در یمن از دست داده اند، سعی می کنند این کشور را به آتش و آشوب بکشانند.

ادعای کشورهای عربی در خصوص مشروعیت منصور هادی به عنوان رئیس جمهوری قانونی یمن در حالی است که او از مقام خود استعفا داده و جنبش انصارالله برای جلوگیری از هرج و مرج ناشی از خلاء قدرت با حمایت مردمی، اواسط بهمن ماه گذشته با صدور «بیانیه قانون اساسی»، پارلمان را منحل و یک شورای ریاست جمهوری برای دوره انتقالی تشکیل داد. انصارالله در این بیانیه، رعایت حقوق و آزادی ها و نیز حسن همجواری و عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر را در دوره انتقالی مورد تاکید قرار داد.

در مورد اهداف میدانی و دامنه عملیات ائتلاف به رهبری عربستان در یمن نظرات متفاوتی ابراز شده است.

ریاض یاسین، وزیر امور خارجه یمن گفته است که در صورت توقف پیشروی نیروهای حوثی به سوی مناطق جنوبی یمن و شهر عدن، حملات هوایی ائتلاف متوقف خواهد شد. وزیر خارجه یمن گفته است که دولت این کشور از دخالت نظامی خارجی خرسند نیست، اما درخواست کمک از خارج به دلیل عملیات تجاوزکارانه حوثی‌ها ضرورت یافته است. وی بار دیگر ایران را به حمایت مستقیم از شورشیان حوثی متهم کرده است.

در مقابل، سخنگوی نیروهای ائتلاف گفته است که عملیات طوفان قاطع تا زمانی که لازم باشد ادامه خواهد یافت؛ هر چند تاکید کرده که در حال حاضر، در نظر نیست نیروهای زمینی به یمن اعزام شوند. سفیر سعودی در آمریکا نیز گفته است که هدف ائتلاف، بازگرداندن دولت قانونی و مشروع یمن به قدرت است و در این راستا به هر اقدام لازم دست خواهد زد. برخی کارشناسان نظامی نیز معتقدند که در صورتی که نیروهای مخالف دولت یمن به طور کامل از میان نرود، ممکن است ائتلاف به رهبری عربستان پس از چند روز بمباران سنگین مواضع و زرادخانه‌های آن ها، به اعزام واحدهای زمینی احتمالا از طریق بندر عدن مبادرت ورزد.

مقام های دیپلماتیک کشورهای حاشیه خلیج فارس هم اعلام کردند که حملات هوایی اعراب علیه انصارالله در یمن ممکن است تا 6 ماه به طول انجامد. یک مقام عربی گفت که در ابتدا عربستان سعودی و متحدان این کشور کارزار هوایی علیه انصارالله در یمن را برای یک ماه پیش بینی کردند، اما این عملیات ممکن است 5 تا 6 ماه به درازا بیانجامد.

نشست سران اتحادیه عرب

عربستان که همچنان خود را سردمدار جهان عرب می داند، سعی دارد تجاوز خود به یمن را در چهارچوب سازمان های عربی همچون شوری همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب ساماندهی کند و از این طریق برای اقدامات خود مشروعیت بین المللی کسب کند.

به همین دلیل سران اتحادیه عرب روز شنبه به منظور بررسی مسایل منطقه به ویژه یمن در شرم الشیخ مصر گرد هم آمده و از حمله عربستان و متحدانش به یمن حمایت کردند. سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی در نشست اتحادیه عرب گفت مداخله نظامی کشورش در یمن تا زمان برقراری امنیت برای مردم این کشور ادامه خواهد یافت. همچنین عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر در این نشست ادعا کرد که دخالت نظامی ائتلاف عربی متشکل از 10 کشور به رهبری عربستان سعودی در یمن در پی مداخله یک قدرت خارجی، اجتناب ناپذیر بوده است.

منصور هادی رییس جمهور یمن در این نشست از ارتش کشورش خواست از نهادهای دولتی محافظت کند و دستور رهبری مشروع یمن را به اجرا درآورد. وی گفت: امروز مسئولیت شما پاسداری از امنیت و ثبات و محافظت از نهادهای دولتی و همچنین اجرای دستور است.

هادی با عروسك خواندن حوثی ‌ها در دست ایران عنوان داشت: کارزار کشورهای عربی برضد جنبش انصارالله به رهبری عربستان سعودی با هدف حمایت از مردم یمن در برابر آنچه وی تجاوز شکست خورده خواند، انجام می شود. منصور هادی همچنین از متحدان عربی کشورش خواست به تهاجم نظامی علیه جنبش انصارالله ادامه دهند و گفت: خواستار ادامه عملیات نظامی تا زمانی هستم که این گروه تسلیم شود، همه اماکن اشغالی را ترک و تسلیحات سنگین را واگذار کند.

تنها عضو مخالف حملات در اتحادیه عرب، عراق بود. فؤاد معصوم رئیس جمهوری این کشور در سخنرانی خود در این اجلاس، دخالت خارجی در یمن را رد کرد و خواستار بازگشت همه اطراف به میز گفت ‌وگو در یمن شد. شایان ذکر است معصوم به هنگام سخنرانی منصور هادی رییس جمهوری  فراری و مستعفی  یمن، اجلاس را ترک کرد.

واکنش ها

متاسفانه اغلب کشورها نه تنها حملات عربستان به یمن را محکوم نکرده اند، بلکه نسبت به آن روی خوش نشان داده اند. کاخ سفید در بیانیه ای اعلام کرد باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، در تماس تلفنی با سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی از حملات هوایی دو روز اخیر ریاض و برخی کشورهای عربی به یمن پشتیبانی کرده و  بر تعهد آمریکا برای حفظ امنیت عربستان تاکید کرده است.

روسیه اعلام کرد از عبدربه منصور هادی رئیس جمهوری  یمن حمایت می کند. معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت کشورش خواهان حفظ وحدت و یکپارچگی سرزمین یمن است. میخائیل بوگدانوف تاکید کرد روسیه در راستای حفظ وحدت و یکپارچگی یمن، ‌امید زیادی به تلاش های اتحادیه عرب برای پیدا کردن راه حلی مسالمت آمیز و اصولی با هدف حفظ مصلحت عالیه ملت های عرب دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، ضمن حمایت از عملیات ائتلاف در یمن و وعده کمک تدارکاتی احتمالی به این عملیات، ایران را به مداخله در امور یمن متهم کرد و در مواضعی موهوم از جمهوری اسلامی و تروریست‌ها خواسته است از یمن خارج شوند. وی مدعی شد که ایران در صدد تسلط بر خاورمیانه است و باید نیروهای خود را از یمن، سوریه و عراق خارج کند.

سازمان ملل نیز به طور تلویحی از حمله عربستان به یمن حمایت کرد. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل از اظهارنظر درباره پایه و مبنای قانونی تجاوز عربستان سعودی به یمن که با چراغ سبز کشورهای غربی صورت گرفته است، خودداری کرد و در بیانیه ای خاطرنشان کرد که شورای امنیت از کشورها خواسته است از مداخله در یمن خودداری و از گذار سیاسی در یمن حمایت کنند . بان کی مون خطاب به سران عرب حاضر در اجلاس شرم الشیخ گفت: تنها راه پیشگیری از درگیری طولانی در یمن، توسل به مذاکرات و درخواست کمک از سازمان ملل متحد است.

علاوه بر جمهوری اسلامی ایران که حمله عربستان به یمن را محکوم کرد، حزب الله لبنان نیز مخالفت قاطعانه ای نشان داد. سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله در واکنش به عملیات طوفان قاطع گفت: عربستان و هم پیمانانش در یمن طوفان به راه انداختند، اما درد آور این است که ما طی دهه ‌ها، در فلسطین و ملت‌های منطقه ندیدیم که طوفان و نسیمی برای مبارزه با اسرائیل بوزد.

 سید حسن نصرالله گفت: اگر به زعم شما هدفتان برگرداندن دولت مشروع به نمایندگی عبدربه منصور هادی است، چرا تلاش نکردید که سرزمین فلسطین را بازگردانید؟

دورنما

دخالت نظامی عربستان و متحدانش در یمن می تواند سرآغاز تغییراتی در سطح معادلات منطقه ای باشد. برخی ناظران بر این باورند که یمن همانند سایر مناطق بحرانی (سوریه، عراق و...) تبدیل به عرصه هماوردخواهی عربستان علیه منافع مشروع مردم این سرزمین شده است. گروه انصارالله که در صدد تکمیل انقلاب مردمی یمن بود، با اتکا به توده های مردم به پیشروی به سمت صنعا و سپس عدن پرداخت. با توجه به همسویی انصارالله با آرمان های انقلاب اسلامی ایران، از همان ابتدا زمزمه وابستگی این گروه به ایران مطرح شد و ادعا شد تهران قصد دارد با تحریک حوثی ها در یمن، علیه رقیب منطقه ای خود (عربستان) برگه برنده تازه ای به دست آورد تا در سایر عرصه ها به ویژه سوریه، رقیب خود را تضعیف کند، در حالی که حرکت حوثی ها و انصار الله یک حرکت متأثر از بیداری اسلامی است که سال ها بعد در ادامه انقلاب اسلامی ایران رقم خورده است و مبتنی بر گرایشات و انگیزه های مردمی در یمن است.

این در حالی است که سعودی ها با تحریک و حمایت از سازمان های تروریستی همچون القاعده و داعش در یمن (و نیز سوریه و عراق) سعی کردند مانع دستیابی مردم به حقوق مشروع خود شوند، چرا که شکل گیری یک نظام مردمی در یمن، همانند آنچه در عراق است، می تواند بنیان های سلطنت غیرمردمی و دیکتاتوری آل سعود را سست کرده و اعتراضات خفته در حجاز را بیدار کند.

قضاوت در باره این که آیا عربستان در حملات نظامی علیه یمن، به اهداف خود دست خواهد یافت یا نه زود است؛ اما آن چه مسلم است دخالت نظامی در همسایه جنوبی، موجب نفرت هر چه بیشتر یمنی ها از عربستان و در نتیجه کاهش مشروعیت حاکمیت وابسته به آل سعود خواهد شد.

جنبش حوثی ها که اکنون از پشتوانه گسترده مردمی برخوردار شده است، یک جریان ریشه دار در تاریخ یمن و منطقه است. حدود 40 درصد از ساکنان یمن که بالغ بر 25 میلیون نفر جمعیت دارد وابسته به زیدی ها هستند و حوثی ها موقعیت ویژه‌ای در میان آن‌ ها دارند. بسیج این افراد با در نظر گرفتن قدرت بالای حوثی ها در بسیج مردمی با تکیه بر انگیزه های اعتقادی و اجتماعی و حضور عناصر و جریان‌های محلی خسارت ‌دیده از سیاست‌های عربستان سعودی در یمن، می ‌تواند دامنه مبارزات مردمی بر ضد تجاوز ریاض را افزایش دهد.

اعلام آماده ‌باش عربستان سعودی برای 150 هزار نظامی این رژیم در مرزهای یمن، دلیلی بر نگرانی ریاض از این ظرفیت قوی است. جنگ‌ های شش گانه ‌ای که حوثی ‌ها بر ضد دولت یمن انجام داده ‌اند، تجربه نظامی فراوانی را در اختیار آن ‌ها قرار داده است. این در حالی است که جریان مذکور در مبارزه با عناصر سعودی نیز تجربه زیادی دارند، تا جایی که در سال 2009 میلادی در نزدیکی منطقه جازان تا عمق 30 کیلومتری خاک عربستان سعودی پیشروی کردند.

حملات هوایی عربستان ممکن است در سطح تبلیغاتی موفقیت مقطعی کسب کند و یا پیشروی انصارالله را با کندی مواجه کند؛ اما تغییر موازنه قدرت میدانی، مستلزم درگیری زمینی خواهد بود. تجارب تاریخی و جغرافیایی حکایت از آن دارد که عربستان در رزم رو در رو، ناکام معرکه خواهد بود.  

در سطحی فراتر می توان حملات عربستان به یمن را در چهارچوب طرح هایی چون «آشوب خلاق» ارزیابی کرد که عامل اصلی آن آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند. به عبارت دیگر پروسه ایجاد فتنه و آشوب سازی و درگیری های داخلی و طائفه ای در منطقه که کشورهایی چون عراق، سوریه و لیبی و... را گرفتار کرده است، اکنون به یمن رسیده است.

متاسفانه عربستان سعودی که مدعی سردمداری جهان عرب و حفظ وحدت مسلمانان است، خود بازیچه این نقشه شوم شده و با دخالت نظامی خود بستر شکاف و آشوب در یمن را فراهم ساخته است. وجود اختلافات قومیتی و مذهبی (زیدی ها و وهابی ها) و نیز جنگ قدرت و اختلافات کهن سیاسی (میان شمال و جنوب) بستر مناسبی برای ایجاد فتنه در کشور توسعه نایافته یمن محسوب می شود.

تاکید انصارالله بر مصالح ملی و مشارکت همه گروه های یمنی در تعیین سرنوشت سیاسی کشور، مانع واگرایی و جنگ های داخلی احتمالی در آینده خواهد شد؛ ضمن آن که دخالت آشکار نظامی عربستان و متحدانش به عنوان یک دشمن خارجی، بر همگرایی مردم یمن خواهد افزود. بنا بر این می توان پیش بینی کرد طوفانی که عربستان در یمن به راه انداخته است، ناکام بوده و در نهیات تبعات آن خود عربستان را گرفتار خواهد کرد./