ارزش هایی که غرب را نا امید کرد/مصطفی قربانی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: پس از سال ها مذاکرات هسته ای ایران و طرف های غربی و گروه 5+1، بالاخره قدرت های جهانی مجبور به تسلیم در برابر استقامت و پایداری ملت ایران شدند و در بیانیه مطبوعاتی لوزان، بر حق ایران در برخورداری از فناوری صلح آمیز هسته ای تصریح شد.

فارغ از اینکه بخواهیم در مورد داده ها و ستانده های کشورمان در جریان این مذاکرات و بیانیه مطبوعاتی که متعاقب آن صادرشد، بحث کنیم، پذیرش حق غنی سازی صلح آمیز هسته ای ایران از سوی قدرت های بین المللی یک دستاورد بزرگ برای ملت ایران محسوب می شود که بدون شک حاصل ایستادگی و مقاومت ستودنی ملت و دولتمردان در مقابل فشارها، تحریم ها وتهدیدهای متعدد طرف مقابل در طول سالیان متمادی گذشته است.

مفروض اصلی نوشتار حاضر این است که اگر امروز غرب حاضر به پذیرش حق غنی سازی صلح آمیز هسته ای ایران شده است در اثر استقامت، شجاعت، صبر، انسجام ملی و پایبندی به قوانین و مقررات بین المللی بوده است. به عبارت دیگر، وزن سنگین ارزش های ملت ایران بر روی میز مذاکرات سبب شده است که امروز غرب حاضر به پذیرش ایران هسته ای شود. مهمترین این ارزش ها،‌ همانگونه که اشاره شد، عبارتند از:

1- مقاومت و ایستادگی در برابر زیاده خواهی غربی ها: غرب برای توقف برنامه هسته ای ایران، که به مرکز ثقل تضادهای ایران و غرب تبدیل شده است، از انواع تحریم، تهدید و فشار استفاده کرد تا از این طریق بتواند در عزم راسخ ملت ایران رخنه ایجاد کند و مانع از ادامه فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران شود، اما ملت و دولت ایران در مقابل تمام این تحریم ها و فشارها نه تنها سر تسلیم فرود نیاوردند، بلکه با مقاومت و ایستادگی ستودنی خود سرانجام طرف مقابل را وادر به تسلیم و اعتراف به ناکارآمدی سیاست تحریم و فشار کردند. اوباما، رئیس جمهور آمریکا، در این باره پس از قرائت بیانیه لوزان گفت: «ایرانی ها حتی در مقابل تحریم های شدید هیچ تمایلی برای رها کردن برنامه هسته ای از خود نشان ندادند.» وی در ادامه با اذعان به توان مقاومت و ایستادگی ملت ایران گفت: «... حتی حمله به تأسیسات هسته ای ایران نمی تواند برنامه هسته ای این کشور را متوقف کند.»

جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در مصاحبه ای تاکید کرد که ما نمی توانیم مردم ایران را به زانو درآوریم و وادار به تسلیم کنیم .دکتر ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هم در برنامه نگاه یک شبکه یک سیما گفت: «مردم امید کسانی که می خواستند با فشار و تحریم مملکت و مردم را به زانو دربیاورند و تسلیم کنند را نا امید کردند .»

با توجه به آنچه گفته شد، واضح است که مقاومت و ایستادگی ملت و دولت ایران سبب شد که غرب به ناکارآمدی تمامی راههای ممکن برای توقف برنامه هسته ای ا��ران پی ببرد، و به ناچار مجبور به پذیرش ایران هسته ای شود و به جای سخن گفتن با زبان تحریم و تهدید با ملت ایران،‌ حاضر به پذیرش حقوق مسلم این ملت شود. در واقع، آنگاه که ملت ایران و به ویژه رهبر معظم انقلاب حاضر به پذیرش برساخته های نظام سلطه نشدند و در همه شرایط بر دفاع از حقوق خود تأکید کردند و در قبال فشارها و تحریم ها ایستادگی کردند، غرب دیگر راهی جز تسلیم در برابر خواسته های  به حق و قانونی این ملت نداشت.

2- شجاعت همراه با تدبیر: نظام بین الملل را نظامی آنارشیک دانسته اند، یعنی نظام بین الملل نظامی است که در آن اقتداری مرکزی وجود ندارد که بتواند بر اساس یکسری اصول به اجرای نظم و قانون و تنبیه متخلفان بپردازد. از این رو، در این نظام اصل خویاری(self help) حاکم است، یعنی کشورها برای اینکه بتوانند منافع خود را تأمین و از آنها حفاظت کنند، می بایست پیوسته بر توانمندی های خود بیفزایند. منظور این است که افزایش توانمندی کشورها در نظام بین الملل عامل تأمین، حفظ و تقویت منافع آنان است. علاوه بر این و در ارتباط با نظامی مانند جمهوری اسلامی ایران باید گفت، که به دلیل تضادهایی که دنیای غرب با این نظام دارد، پیوسته آن کشورها کوشیده اند تا به طرق مختلف در مسیر پیشرفت این نظام سنگ اندازی کنند. از این رو جمهوری اسلامی ایران برای آن که هم بتواند منافع خود را تأمین کند و هم در مقابل آن هجمه ها و سنگ اندازی ها متوقف نشود بایستی پیوسته بر توانمندی های خود بیفزاید و این نیازمند شجاعت همراه با تدبیر است، یعنی یک روند و حرکت رو به جلو با لحاظ کردن آرمان ها و در عین حال به گونه ای که تهدیدات علیه کشور را کاهش دهد.

در ارتباط با مسأله هسته ای کشورمان شجاعت مدبرانه خود را به وضوح نشان می دهد، یعنی جمهوری اسلامی ایران برای اینکه بتواند منافع خود در موضوع هسته ای را تأمین و حفظ کند و از سویی، برای اینکه در مقابل فشارها و هجمه های خارجی متوقف نشود، بر توانمندی های خود در زمینه فناوری هسته ای افزود و در عین حال در چارچوب قواعد و قوانین بین الملل و با تدابیری که حساسیت قدرت های جهانی را ایجاد نکند، این کار را انجام داد. بنابراین، جمهوری اسلامی به طور شجاعانه و مدبرانه فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود را توسعه داد و تقویت کرد؛ سانتریفیوژهای پیشرفته را راه اندازی کرد، تأسیسات آب سنگین اراک را ایجاد کرد، تأسیسات غنی سازی فردو را راه اندازی کرد و در کنار آن دانشمندان هسته ای جوانی را که سرمایه انسانی بزرگی برای کشور محسوب می شوند، تربیت کرد.

در واقع آنچه در سال های اخیر و در ارتباط با مسأله هسته ای در داخل کشور صورت گرفت، نه از روی ترس بود که منجر به رکود و یا از دست رفتن تأسیسات هسته ای شود و نه از روی جسارت بود که غافل از دوراندیشی و عاقبت امر را دیدن باشد، بلکه آنچه انجام شد، از سر شجاعت همراه با تدبیر و دوراندیشی بود. همین رویکرد سبب شد تا ساختار هسته ای کشور باقی بماند و به راه خود ادامه دهد و قدرت های جهانی نیز نتوانند بهانه ای مبنی بر قانون شکنی یا عدم شفافیت فعالیت های هسته ای ایران در دست داشته باشند، بلکه خود به صلح آمیز بودن آن اعتراف دارند.

3- پایبندی دائمی به قوانین و مقررات بین المللی: این مورد که به طور مکرر از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی بر آن تأکید شده است و در گزارش های مکرر کارشناسان آژانس اعلام شده است، نشانگر آن است که فعالیت های هسته ای ایران از شفافیت لازم و کافی برخوردار است و ایران نه دنبال ساخت سلاح هسته ای و نه به دنبال دور زدن و عبور از مقررات بین المللی است. این مورد به خوبی از ایجاد اجماع بین المللی علیه کشورمان و امنیتی شدن موضوع هسته ای جلوگیری کرد و اگر در مقاطعی قطعنامه ها و تحریم هایی از سوی مجامع بین المللی مانند شورای امنیت سازمان ملل علیه کشورمان اعمال شد، این فشارها نه ناشی از اعمال خلاف قانون ایران که ناشی از اهداف و انگیزه های سیاسی و غیرواقعی قدرت های جهانی بود و هیچکدام از آنها مستند به قوانین و مقررات بین المللی نبود. در تأیید این ارزش می توان به سخنان وزیر خارجه آمریکا اشاره کرد که گفت: در یک سال گذشته  ایران به تمام تعهداتش عمل کرده است.

4- صبر و استقامت در مذاکره: یکی از دلایل اصلی طولانی شدن پرونده هسته ای ایران، که از آن به عنوان مهمترین موضوع بین المللی در دوران پس از جنگ سرد یاد می کنند، تلاش خزنده طرف مقابل برای به پایان رساندن صبر ملت و دولت ایران بود تا از این طریق یا ایران از ادامه فعالیت های هسته ای خود دست بردارد یا اینکه با امتناع از ادامه مذاکره، غربی ها فعالیت های هسته ای ایران را به عنوان یک تهدید عمده برای نظم و صلح جهانی قلمداد کنند. اما رهبری، دولت و ملت صبور ایران اسلامی با صبر خود نه تنها دشمن را از تحقق این خواسته خود نا امید کردند، بلکه با صبرپیشگی و آینده نگری تلاش دشمن برای خسته کردن ملت و نظام را خنثی کردند.

5- هدایت های حکیمانه مقام معظم رهبری و انسجام ملی: نقش رهبر معظم انقلاب در هدایت و راهبری مسأله هسته ای کشورمان تا بدانجا اهمیت دارد که می توان آن را مهمترین گزینه روی میز جمهوری اسلامی ایران دانست؛ ایشان با رصد دقیق تحولات هسته ای کشور و مواضع طرف مقابل، اجازه ندادند که موضوع هسته ای کشورمان به سطح نزاع های جناحی و گروهی تنزل پیدا کند،‌ بلکه ایشان با ترسیم خطوط قرمز مذاکره از یک طرف و از طرف دیگر اعلام نرمش قهرمانانه در مذاکرات هسته ای، به نوعی تدبیر مناسبی را برای حفظ و تقویت انسجام و همدلی در داخل کشور نسبت به موضوع هسته ای اتخاذ کردند، به عبارتی ترسیم خطوط قرمز در موضوع هسته ای توسط رهبر معظم انقلاب سبب حفظ ساختار و شاکله اصلی صنعت هسته ای ایران شد و از طرف دیگر تدبیر نرمش قهرمانانه در موضوع هسته ای راه را برای اتخاذ روش های جدیدتر و مؤثرتر در دیپلماسی هسته ای گشود و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را پویا نمود. این روند در نهایت سبب موفقیت ایران در کسب حقوق هسته ای خود و اعتراف غرب به عدم کارآیی فشار بر ایران شد.   

از سوی دیگر، دولت و تیم مذاکره کننده نیز با رعایت خطوط قرمز نظام و تبعیت از تدابیر مقام معظم رهبری در راستای تقویت این وحدت و انسجام گام برداشتند و به عبارتی در سطح حاکمیتی در جمهوری اسلامی نگاه و رویکرد واحدی نسبت به موضوع هسته ای ایران وجود داشت. فراتر از این، حضور مردم در صحنه و پشتیبانی آنها از سیاست هسته ای نظام اسلامی خود عاملی اساسی در استحکام مواضع هسته ای کشور و اصرار بر حفظ حقوق هسته ای مسلم کشورمان بوده است. 

نکته پایانی اینکه اگر چه آنچه تاکنون و در قالب بیانیه مطبوعاتی لوزان اعلام شده است، به معنای پایان کار ماراتن هسته ای کشورمان نیست، بلکه نکته اساسی این است که همانگونه که تاکنون این ارزش ها در پشتیبانی و استحکام مواضع نظام اسلامی مؤثر بوده اند، تأکید و پافشاری بر همین ارزش ها و اصول نیز می تواند در ادامه راه تأمین کننده منافع ملت ایران باشد. به بیان دیگر، برخورداری از همین روحیات و ارزش ها، ضامن بازدارندگی و افزایش اقتدار بین المللی و تأمین منافع ملت ایران خواهد بود./