آنچه در کمپ دیوید گذشت/یوسف شفیعی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هفته گذشته مهمان رئیس جمهور آمریکا در کمپ دیوید بودند. این نشست در حالی برگزار شد که از شش پادشاه عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس تنها دو پادشاه حضور داشتند و بقیه کشورها نمایندگانی در این نشست داشتند. در این مطلب نگاهی به اهداف برگزاری نشست و نتایج آن خواهیم داشت.

چرایی برگزاری نشست

نشست کمپ دیوید در حالی برگزار شد که آمریکا در ماه های گذشته با برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اختلافاتی پیدا کرده بود. البته هرچند دو طرف تمام سعی خود را به کار بردند تا این اختلافات نمایان نشود اما اختلاف در مواضع و اقدامات طرفین در ماه های اخیر این اسرار را آشکار کرد.  بنابراین یکی از اهداف مهم این نشست بررسی اختلافات و رفع آن ها بود. هدف دیگر باراک اوباما از برگزاری نشست کمپ دیوید، اطمینان دادن به نگرانی‌های کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در زمینه توافق هسته ای با ایران و تأکید بر این نکته بود که این توافق امنیت آن‌ها را تهدید نمی‌کند. توافق احتمالی با ایران ، نگرانی‌های اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس را برانگیخته بود. از سوی دیگر بحران یمن، عراق و سوریه از دیگر محورهایی بود که دو طرف سعی داشتند با برگزاری نشست کمپ دیوید مواضع خود را در باره آن ها به یکدیگر نزدیک تر کنند.

سطح برگزاری نشست

بنابر  برنامه ریزی اعلام شده قرار ب��د سران کشورهای حاشیه خلیج فارس(عربستان، امارات، عمان، قطر، بحرین و کویت) در نشست کمپ دیوید شرکت کنند. با توجه به اختلافات و چالش هایی که در ماه های اخیر میان امریکا و برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به وجود آمده بود حضور برخی از سران کشورهای عربی در این نشست با تردید هایی روبه رو بود. ملک سلمان پادشاه عربستان چند روز قبل از برگزاری نشست، اعلام کرد که به دلیل مسائل مربوط به آتش بس در یمن قادر نخواهد بود در این نشست شرکت کند و به جای او محمد بن نایف ولیعهد شرکت خواهد کرد.  این در حالی است که به دلیل بیماری، سه رهبر دیگر از 6 عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز در این نشست حاضر نبودند. سلطان قابوس پادشاه عمان ماه هاست که به دلیل ابتلا به بیماری در آلمان بستری بوده است، به جای سلطان قابوس نخست وزیر عمان در این نشست حضور یافت.

 شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین در این نشست شرکت نکرد و  به جای او ولیعهد این کشور در شرکت کرد. همچنین  به جای شیخ "خلیفه بن زاید آل نهیان" پادشاه امارات ، ولیعهد او "محمد بن زاید آل نهیان" در نشست شرکت کرد. از میان سران عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس تنها "تمیم بن حمد آل ثانی" امیر قطر و "صباح احمد جابر الصباح"  امیر کویت در نشست کمپ دیوید شرکت کردند.

البته باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا قبل از برگزاری نشست با سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در کمپ دیوید، طی تماسی تلفنی با پادشاه عربستان سعودی گفتگو کرد. تحلیلگران سیاسی معتقدند که عدم حضور پادشاه عربستان در نشست کمپ دیوید به نوعی تلاش ریاض برای نشان دادن ناراحتی خود نسبت به تلاش اوباما برای دست‌یابی به توافق هسته‌ای با ایران بوده است.

نتایج نشست کمپ دیوید

در پایان نشست کمپ دیوید بیانیه ای صادر شد که نشان دهنده تلاش و میزان توافق طرفین بود. مهمترین محورهای این بیانیه به شرح زیر است:

-         بر اساس این بیانیه آمریکا آماده است مشترکا با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، برای دفع و مقابله با تهدید خارجی علیه تمامیت ارضی هر یک از این کشورها که برخلاف منشور سازمان ملل باشد، وارد عمل شود. آمریکا برای مواجهه با چنین تهاجمی یا خطر چنین تهاجمی، آماده است با طرف های خود در شورای همکاری خلیج فارس همکاری کند تا سریعا تصمیم گرفته شود چه اقدامی با استفاده از ابزارهای موجود جمعی ما(آمریکا)، از جمله استفاده احتمالی از نیروی نظامی برای دفاع از طرف های ما در شورای همکاری خلیج فارس ممکن است مناسب باشد.

-         همچنین بر مبنای نشست همکاری راهبردی آمریکا-شورای همکاری خلیج فارس، رهبران این کشورها درباره یک همکاری راهبردی جدید بین آمریکا و این شورا بحث کردند که هدف از آن تقویت فعالیت آن ها در حوزه همکاری امنیتی، به ویژه در خصوص انتقال سریع اسلحه و نیز مقابله با تروریسم، امنیت دریایی، امنیت سایبری و دفاع موشکی بالستیک است. آن ها وضعیت مذاکرات بین گروه 1+5 و ایران را بررسی و تاکید کردند یک معامله جامع قابل راستی آزمایی که کاملا به نگرانی های منطقه ای و بین المللی درباره برنامه هسته ای ایران پرداخته باشد، منافع امنیتی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و نیز آمریکا و جامعه بین المللی را در بر دارد. آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیج فارس، با فعالیت های ایران در بر هم زدن ثبات منطقه مخالفند و برای مقابله با آن همکاری خواهند کرد. دو طرف همچنین بر لزوم تعامل ایران در منطقه بر اساس اصول حسن همجواری، دخالت نکردن در امور داخلی دیگر کشورها، و احترام به تمامیت ارضی آن ها مطابق با قوانین بین المللی و منشور سازمان ملل، و اقدام این کشور (ایران) به برداشتن گام های عملی و عینی برای ایجاد اعتماد و حل اختلافات خود با همسایگانش از روش های صلح آمیز، تاکید کردند.

-          در خصوص یمن، هم آمریکا، هم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، بر لزوم تلاش های جمعی برای مقابله با القاعده در شبه جزیره عربستان تاکید کردند و بر لزوم تغییر سریع از عملیات نظامی به رویه سیاسی بر اساس ابتکار عمل شورای همکاری خلیج فارس و دستاوردهای «گفت وگوی جامع ملی» و قطعنامه های مربوط به شورای امنیت سازمان ملل تاکید کردند آمریکا بر تعهد خود به همکاری با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و دیگر کشورهای جامعه بین المللی برای جلوگیری از تجهیز شدن مجدد نیروهای حوثی و متحدان آن ها که مغایر با قطعنامه 2218 شورای امنیت سازمان ملل است، مجددا تاکید کرد.

-          آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیج فارس، علاوه بر این بر تعهد خود برای کمک به دولت عراق و ائتلاف بین المللی در مبارزه با داعش، تاکید کردند. آن ها بر اهمیت تقویت روابط اعضای شورای همکاری خلیج فارس و دولت عراق بر مبنای اصول حسن همجواری، نداشتن دخالت در امور داخلی دیگر کشورها، و احترام به تمامیت ارضی آن ها، تاکید کردند.

-          مقامات متعهد شدند به تلاش برای یافتن راه حل سیاسی پایدار برای سوریه که به جنگ در این کشور پایان دهد و یک دولت شمول گرا را دایر کند که از همه اقلیت های قومی و مذهبی حمایت می کند و نهادهای دولتی را حفظ می کند، ادامه دهند. آنها بار دیگر تاکید کردند که بشار اسد همه مشروعیت خود را از دست داده است و هیچ نقشی در آینده سوریه ندارد. آنها قویا از تشدید تلاش ها برای تضعیف و نهایتا نابودی داعش در سوریه حمایت کردند و علیه نفوذ دیگر گروه های افراط گرا نظیر النصره که خطری برای مردم سوریه، منطقه و جامعه بین المللی به شمار می رود، هشدار دادند. آنها همچنین از وخامت فزاینده اوضاع انسانی در سوریه عمیقا ابراز نگرانی کردند و اقدام بشار اسد یا هر طرف دیگری در جلوگیری از ارسال کمک های بشردوستانه برای جمعیت غیرنظامی را محکوم کردند.

-          آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیج فارس قویا بر لزوم حل و فصل مناقشه اسرائیل-فلسطینیان بر مبنای یک توافق صلح جامع، پایدار و عادلانه که به تشکیل یک کشور فلسطینی مستقل و همجوار منتهی شود که با اسرائیل در صلح و امنیت به سر می برد، تاکید کردند. آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیج فارس به این منظور، بر اهمیت حفظ پیشنهاد صلح عربی 2002 و لزوم اینکه طرف ها پیشرفت واقعی در راه حل مبتنی بر دو کشور را -در سیاست ها و اقداماتشان- نشان دهند، تاکید کردند و تصمیم گرفتند مشارکت جدی در پیشبرد این امر داشته باشند.

اعضای نشست کمپ دیوید همچنین به تعمیق روابط آمریکا-شورای همکاری خلیج فارس در این مسائل و مسائل دیگر به منظور ایجاد یک همکاری راهبردی جامع، پایدار و قوی تر با هدف تقویت ثبات و رونق منطقه ای متعهد شدند. آنها توافق کردند مجددا در نشستی مشابه در سال 2016 به منظور توسعه همکاری راهبردی آمریکا-شورای همکاری خلیج فارس، باهم دیدار کنند.

فرجام سخن

گرچه باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در پایان نشست کمپ دیوید اعلام کرد که دور تازه‌ای از روابط میان آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس پس از نشست کمپ دیوید آغاز شده است اما منابع دیپلماتیک در واشنگتن می‌گویند که این نشست هیچ یک از اهداف خود را محقق نکرده است. اوباما که در نشست کمپ دیوید برخلاف انتظارات اعراب، هیچ توافقنامه یا معاهده رسمی درباره دفاع از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس امضاء نکرد، تنها به شکل شفاهی وعده داد که ایالات متحده به دفاع از شورای همکاری خلیج فارس در برابر هرگونه حمله خارجی متعهد است و برای تقویت‌ قدرت‌ دفاعی این کشورها می‌کوشد.

 البته هرچند در نشست کمپ دیوید هیچ توافقنامه رسمی امضا نشد اما آمریکا خود را ملزم به دفاع همه جانبه از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دید. شاید بتوان بزرگترین امتیاز کسب شده در این نشست برای آمریکا تاکید بر فروش سلاح بیشتر به کشورهای عربی بود. این مسئله می تواند سود سرشاری را متوجه شرکت های اسلحه سازی آمریکا کند. در بیانیه پایانی نشست کمپ دیوید که از سوی کاخ سفید صادر شد آمده است که آمریکا تسریع در انتقال سلاح‌ به شورای همکاری خلیج فارس و اعزام تیمی به منطقه ظرف چند هفته آتی برای بررسی ارتقای سطح همکاری‌های نظامی را در نظر دارد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز پایبندی‌شان برای مذاکره با آمریکا قبل از هرگونه اقدام نظامی اعلام و آمادگی خود را برای استقرار سامانه‌های دفاعی موشکی و رادارهای هشدار سریع با کمک آمریکا، اعلام کردند.

رسانه های آمریکایی از جمله نیویورک تایمز و وال استریت ژورنال گزارش داده اند که رهبران کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس خواستار دریافت تضمین های امنیتی و نظامی و همچنین خرید تسلیحات بیشتر در قبال هرگونه توافق احتمالی هسته ای با ایران در قالب گروه 1+5 هستند. خبرگزاری «رویترز»، به نقل از مقامات آمریکایی نیز گزارش داده که واشنگتن تلاش می‌کند تا سلاح‌های جدیدی به سامانه موشکی دفاع مشترک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تحویل بدهد.

بنابراین باید گفت با توجه به توافق کمپ دیوید ، مهمترین اهداف آمریکایی ها از کمپ دیوید ٢٠١٥، اهداف اقتصادی و تامین امنیت رژیم صهیونیستی بوده است، و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز برای بقای خود به دنبال توافق با آمریکا و اسرائیل هستند.