تصمیم کبری

گروه سیاسی – در شرایطی که چشم اصولگرایان برای رسیدن به وحدت و همگرایی به جلسه زعمای جامعتین با آیت‌الله مصباح یزدی، پدر معنوی جبهه پایداری بود، به نظر می‌رسد بوی اجماع و اتفاق از این جلسه به مشام نمی‌رسد. این جلسه که بعد از چندین بار وعده و وعید و تعیین تاریخ بالاخره در سکوتی خبری به انجام رسید، هرچند با اظهارات امیدوارانه اصولگرایان همراه بود، اما با تغییر مواضع و نوع نگاه اعضای هر دو گروه جامعتین از یک سو و حامیان مصباح و پایداری‌ها از سوی دیگر، به نظر می‌رسد به بن بست خورده است و شاید اصولگرایان را وادار به تغییر تاکتیک در وادی همگرایی و وحدت برای انتخابات کند.

آیت‌الله مصباح یزدی در جلسه‌ای با اعضای جبهه پایداری، به جلسه خود با زعمای جامعتین به کنایه اشاره کرده است. وی در این جلسه اظهار کرد: «هرچند نفس دید و بازدید مورد تاکید و مطلوب است و در بسیاری از موارد سبب رفع سوءتفاهم‌ها می‌شود، اما نباید به صرف دید و بازدید اکتفا کرد. چرا که طبق روایات اهل بیت(ع) این دیدار‌ها باید هدفدار و در جهت احیای امر ائمه(ع) باشد. یعنی باید در این دیدار‌ها به دنبال هدف معین و تشخیص وظایف اجتماعی باشیم که نتیجه آن احیای امر اهل بیت(ع) است». رئیس موسسه امام خمینی در بخش دیگری از سخنان خود بازهم تفاوت بزرگ جبهه پایداری با دیگر اصول‌گرایان را به رخ می‌کشد و می‌گوید:«اساس تشکیل جبهه پایداری جمع شدن گروهی بر اساس رضای خدا برای شناخت وظایف شرعی و عمل به آن بود. این هدف، هدف مقدسی است و توفیق عمل به آن نیز نعمت بزرگی است که به راحتی به دست نمی‌آید؛ البته امور، هر اندازه نفیس‌تر باشند، دشمنان بیشتر و بزرگ‌تری هم دارند؛ به عنوان نمونه نفیس‌ترین دین، دین اسلام و مذهب اهل بیت(ع) است و دشمنان آنها نیز بزرگ‌تر و سرسخت‌ترند».

همین اظهارات می‌تواند نشان‌دهنده نارضایتی آیت‌الله مصباح از روندی باشد که بخش عمده اصولگرایان موفقیت سیاسی خود در انتخابات پیش‌رو را روی آن شرط بسته بودند؛ چرا که شاید در غیاب اصلاح‌طلبان پس از انتخابات سال 88، رقابت درون گروهی معنا داشت، اما با احیای چپ‌های سیاست ایران در سال 92 و تجربه شیرین اجماع نزد جبهه اصلاحات، اصولگرایان نیک می‌دانند که نرسیدن به وحدت و واگرایی و تشتت می‌تواند ریزش جدی و جدیدی در آرای آن‌ها ایجاد کند.پایداری‌ها به دنبال در اختیار گرفتن شورای شهر و شهرداری مشهد و از سوی دیگر در اختیار داشتن کرسی‌های نمایندگی در استان خراسان و نیز عضویت برخی چهره‌های پرهیاهوی مجلس که همواره در مخالفت از دولت در صف اول قرار دارند، انتظار داشتند خود را به عنوان جریانی جدید و جدی نزد اصولگرایان معرفی کنند. پایداری‌ها می‌خواستند به جای پیروی صرف از سازوکارهای سنتی اصولگرایی، خود به عنوان یک پایه جدید و تصمیم‌گیر نزد اصولگرایان معرفی شوند و در این مسیر معرفی آیت‌الله مصباح یزدی به عنوان ضلع سوم جامعتین یک موقعیت مهم و استراتژیک را برای این جبهه فراهم می‌آورد. حال پس از جلسه زعمای جامعتین با آیت‌الله مصباح به نظر می‌رسد پذیرش این امر از سوی خط دهندگان اصلی اصولگرایان سنتی رد شده باشد.

سخنان هفته گذشته غلامرضا مصباحی مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز نشان می‌داد که اصولگرایان پذیرای هیچ ضلع سومی برای جامعتین نیستند. حجت‌الاسلام سید محمد غروی عضو شورای مرکزی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز در همین زمینه اعتقاد دارد: جامعتین، جامعتین است؛ ما برای آیت‌الله مصباح احترام قائلیم و ایشان از لحاظ جنبه اجتماعی عضو جامعه مدرسین است از این رو جامعتین ضلع سوم ندارد. وی درباره جلسات مشترک دبیران کل جامعتین با‌ آیت‌الله مصباح یزدی و تشکیل سه ضلعی وحدت در میان اصولگرایان به آنا گفت: آیت‌الله مصباح جنبه شخصیتی خودشان را دارند و از لحاظ جنبه اجتماعی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است. وی افزود: برخی از جلسات آیات یزدی و موحدی و مصباح یزدی این تلقی را داشته‌اند که ضلع سومی به جامعتین اضافه شده است، درصورتی که این‌گونه نبوده است.

عضو شورای مرکزی جامعه مدرسین قم با بیان اینکه آیت‌الله محمد یزدی به عنوان رئیس جامعه مدرسین قم و از طرف اعضای جامعه در این جلسه حضور نداشته است بلکه از سوی خود ایشان در این جلسه شرکت کرده است، ادامه داد: آیت‌الله یزدی پیش از این اجمالا با اعضا، موضوع دیدار را در میان گذاشته بودند، اعضا هم معتقد بودند که این دیدار به عنوان جامعه نباشد. وی درباره اظهارنظرهای اعضای جبهه پایداری مانند سایر اصولگریان مبنی بر اینکه نظر جامعتین را در زمان انتخابات تمکین خواهند کرد، گفت: این موضوع بسیار خوب است و مشکلی نیست، پایداری‌ها اگر زیر چتر جامعتین آمدند که مطلوب است ولی اگر مانند دفعات گذشته یک قدم به پس و دو قدم به پیش باشند، وضع تغییر می‌کند.

اسفند 93، بر هم زننده برنامه‌های پایداری‌ها

اما چرا این اتفاق افتاده است؟ چرا در شرایطی که پایداری‌ها به پذیرش زعامت آیت‌الله مصباح یزدی در جریان اصولگرایی دلخوش و امیدوار بودند و سیگنال‌های مثبتی نیز از سوی برخی گروه‌های اصولگرا مثل موتلفه و نیز نزدیکان محمدرضا باهنر – نایب رئیس مجلس شورای اسلامی – دیده می‌شد، به ناگهان ورق برگشت؟ دلیل اول این موضوع را باید در روزهای پایانی سال 93 و انتخاب رئیس جدید مجلس خبرگان رهبری جستجو کرد. سابق بر این مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی به عنوان چهره‌ای مقبول نزد اصولگرایان به ریاست مجلس خبرگان رسیده بود و این جایگاه وی را در شرایطی قرار داد که رای و نظرش مورد پذیرش عامه اصولگرایان قرار گیرد. در انتخاب رئیس جدید خبرگان رهبری، شاید اصولگرایان فکر نمی‌کردند که یک اصولگرای تشکیلاتی همچون آیت‌الله محمد یزدی بر صندلی ریاست تکیه بزند، آن هم در شرایطی که رقبایی مثل آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و هاشمی شاهرودی برای نشستن روی این صندلی کاندیدا بودند.

انتخاب آیت‌الله محمد یزدی به عنوان رئیس جدید مجلس خبرگان رهبری باعث شد اصولگرایان به این صرافت بیفتند که جایگاهی همچون مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی را برای آیت‌الله محمد یزدی قائل شوند. این موضوع در کنار به همراه داشتن رای گسترده جامعه مدرسین و نیز دلخوری پیشین آیت‌الله محمد یزدی از آیت‌الله مصباح یزدی، لزوم پذیرش پدر معنوی جبهه پایداری را به عنوان یکی از زعمای اصولگرایی از بین می‌برد. پایداری‌ها فکرش را هم نمی‌کردند تمام تلاشی که برای به ریاست نرسیدن آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان رهبری انجام دادند، برنامه‌هایشان را بر هم بزند.

لاریجانی وارد می‌شود

از زمانی که بحث وحدت اصولگرایان مطرح شد و از جبهه پایداری نیز به عنوان یکی از پایه‌های این همگرایی نام برده شد، برخی از چهره‌های مطرح و تاثیرگذار اصولگرایان و در صدر آنان علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی تمایلی به حضور در چنین ائتلافی را از خود نشان ندادند. به عقیده چهره‌های معتدل اصولگرا، وحدت با جریان‌های تندروی این جریان باعث خدشه وجهه اصولگرایان می‌شود و برخی از آن‌ها حتی چنین جریان‌هایی را اصولگرا هم نمی‌دانند. لاریجانی در این ماجرا حتی در تقابل با محمدرضا باهنر – نایب رئیس و مرد لابی‌گر مجلس - قرار گرفت. لاریجانی در این تقابل تا جایی پیش رفت که نامش در قامت یک لیدر معنوی برای تشکیل حزبی مطرح شد که علاوه بر در برگرفتن طیف وسیعی از اصولگرایان معتدل، بخشی از اصلاح‌طلبان میانه‌رو را نیز به خود جذب کرده است.

بهروز نعمتی از اعضای هیئت رئیسه مجلس خبر داده است که حزب لاریجانی با حضور اعضای فراکسیون رهروان مجلس و چهره شناخته شده اصول‌گرایی خارج مجلس تشکیل شده است. اقدام علی لاریجانی و نزدیکانش در تاسیس این حزب، فضای سیاسی اصولگرایان را تغییر داد. لاریجانی که میانه خوبی هم با پایداری‌ها ندارد، در صورت وحدت این گروه با اصولگرایان، با تاسیس حزب چتر فراگیری برای اصولگرایان منتقد ائتلاف با تندروهای اصولگرا فراهم می‌کرد که وجهه قوی و خوبی هم داشت. اصولگرایان با تشخیص چنین فضای قدرتمندی، مسلما نگه داشتن لاریجانی را در همراهی با اصولگرایان به حضور جریانی مثل پایداری‌ها ترجیح می‌دهند و همین امر با تقویت لاریجانی باعث تضعیف جبهه پایداری در سوی مقابل شده است.

لاریجانی از نظر سیاسی مورد تایید مراجع تقلید، اعضای جامعه مدرسین، جامعه روحانیت و اکثریت جریان اصول گرایی است و از سوی دیگر، از مخالفان حضور مصباح در راس جریان اصول گرایی به شمار می‌رود. رئیس مجلس اعتقاد دارد که وحدت در جریان اصول گرایی باید بدون حضور جبهه پایداری اتفاق بیفتد. وحدتی برپایه اعتدال و میانه روی، رئیس مجلس پایداری‌ها را نماد تندروی در کشور می‌داند. همین تغییرات باعث شده است تا مصباح یزدی ساز ناکوک خود با جریان اصول‌گرایی در سال 94 را همچون سال 92 دوباره کوک کند. به نظر می‌رسد ستاره اقبال وحدت اصول‌گرایی با آیت‌الله مصباح مطابق نخواهد افتاد.

بازگشت به احمدی‌نژاد، پلن بی پایداری‌ها

حال پایداری‌ها در مقابل خود سه راه می‌بینند. یا باید خود را زیر چتر جامعتین جا کنند و زعامت آن‌ها را بپذیرند که این موضوع با اظهارات آیت‌الله مصباح در دیدار اعضای این جبهه و نیز نگاه چهره‌ای مثل علی لاریجانی بعید به نظر می‌رسد. راه دوم زدن ساز استقلال و حضور مستقل در انتخابات است که رای این جریان را در تقابل با دو قطب اصولگرایان و اصلاح‌طلبان بسیار ضعیف می‌کند و جایگاه فعلی این جریان را هم به خطر می‌اندازد. راه سوم اما، وحدت با جریان محمود احمدی‌نژاد و نزدیکانش است که خود را به شدت برای حضور دوباره در عرصه سیاسی کشور آماده می‌کنند. احمدی‌نژاد با اعتقاد به این که هنوز پایگاه رای خوبی نزد مردم دارد، خود را مهیا کرده است که با محک زدن حمایت خویش از لیستی از نزدیکانش، شرایط را برای حضور دوباره در انتخابات ریاست جمهوری آماده کند.

در این میان، قرار گرفتن در کنار احمدی‌نژاد برای پایداری‌ها – که خود زمانی از حامیان اصلی و جدی وی بودند – می‌تواند فرصتی برای این جریان باشد. مرتضی آقاتهرانی عضو شورای مرکزی جبهه پایداری  در گفت‌وگو با ایلنا در پاسخ به این سوال که آیا جبهه پایداری در انتخابات آتی مجلس با جریان نزدیک به احمدی‌نژاد وفاق خواهد داشت یا خیر گفت: «الان وقت صحبت درباره این موضوع نیست و نمی‌دانم در آینده این موضوع چه می‌شود و وفاق جبهه پایداری با جریان نزدیک به آقای احمدی‌نژاد قابل پیش‌بینی نیست». به نظر می‌رسد که در ماه‌های آینده پایداری‌ها باید یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های سیاسی خود را اتخاذ کنند.