شلیک آخر جمهوری‌خواهان به توافق

امید کاجیان: جمهوریخواهان آمریکا بالاخره کار خودشان راکردند! شاید آخرین حربه و تیر ترکشی که می‌توانستند تا به سمت توافق هسته‌ای و قطعنامه 2231 شلیک کنند، همین بود؛ این که علی رغم همه برو بیاهای جان کری به سنا و توضیح و دفاع از توافق، جمهوری خواهان طرحی برای رد توافق هسته‌ای ایران تنظیم کنند تا به رای اعضای مجلس نمایندگان آمریکا گذاشته شود.

ماجرا این است که شماری از اعضای برجسته حزب جمهوری خواه آمریکا پایشان را لجوجانه در یک کفش کرده اند و گفته اند که مجلس نمایندگان آمریکا درباره طرحی با موضوع رد توافق هسته‌ای رای گیری خواهد کرد. قرار است این رای‌گیری پس از بازگشت اعضای مجلس از تعطیلات در سپتامبر آینده انجام شود.

دو حادثه تاریخی از مخالفت کنگره با رییس جمهورش

شاید اولین سوالی که برای خیلی‌ها پیش بیاید این است، چرا باوجود آنکه پیش از این اوباما آب پاکی را روی دست کنگره ریخته و تاکید کرده بود که هر طرحی که علیه توافق در کنگره مطرح شود را وتو خواهد کرد، اعضای مجلس آمریکا بازهم سازشان را باپذیرش توافق کوک نکردند و بر راهی که از پیش رفته بودند، تاکید دارند و در راستای نیل به اهدافشان حتی خطر آبروی آمریکا راهم نادیده‌گرفتند. آبرویی که مطمئنا در صورت رد توافقی که در سازمان ملل تایید شده تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.

اما گویی سازمخالف زدن کنگره با نظرات تاییدشده کاخ سفید پیش از این هم مسبوق به سابقه است و چیز جدیدی نیست، درست در زمان‌های پایان جنگ جهانی اول بود که پیمان ورسای، منتهی به خاتمه این جنگ شد، پیمانی که نخستین بخشش به بنیاد" جامعه ملل" مربوط می‌شد. جامعه مللی که با پیشنهاد خود آمریکا و درزمان توماس ویلسون به ثمر نشست اما سنای آمریکا به دلیل مخالفت با بندهایی ازآن به مقابله با کاخ سفید پرداخت و اجازه ورود آمریکا را به آن نداد... اما تاریخ معاصرتر و جدیدتر آمریکا هم شاهد پیمان دیگری بود که به دلیل مخالفت‌های داخلی و مقابله سنا با آن به بار ننشست، پیمان‌های سالت 1 و سالت 2... پیمان هایی که یکی در زمان ریاست جمهوری نیکسون در سال 1972 در اوج جنگ سرد بین آمریکا و شوروی امضا شد و قرارداد سالت 2 در سال1979 در زمان کارتر... قراردادهایی که به منظور کاهش جنگ افزارهای راهبردی بین آمریکا و شوروی به امضا رسیدند اما کنگره آن زمان با آن به مخالفت پرداخت.

جالب آنجاست که کنگره در آن زمان هم بهانه‌ای برای مقابله با این توافق پیدا کرده بود بهانه‌ای به نام حمله شوروی به افغانستان.... و همین موضوع فرصت خوبی بود تا کنگره هرگز آن پیمان را اجرایی نکند. امروز هم گویی پس از توافق هسته‌ای ایران و 1+5مجلس سنا به دنبال ایرادی در بندها و شرایط موجود می‌گردد تا یا مثل قرارداد ورسای و جامعه ملل به دلیل وجود بندها و قواعد پیمان بر آن خرده بگیرد یا با عنوان کردن مطالبی واهی مثل حمایت ایران از تروریسم بتواند آن چه را که درقرارداد سالت با عنوان جنگ طلبی شوروی برای لغو قرارداد پیاده کرد را تکرارکند... همه این تلاشهای کنگره در حالی صورت گرفته است که به نظر می‌آمد یکی از شاکله‌های اصلی مخالفت کنگره از دست رفته باشد.

شاکله‌ای به نام راضی نبودن کشورهای دوست عرب آمریکا از توافق هسته‌ای که چند روز پیش با تلاش‌های جان کری و اوباما، آنها (کشورهای دوست عرب) هم راضی شدند... اما گویی این کنگره و این جمهوری خواهان راضی بشو نیستند ! آیا اتفاقات تاریخی تقابل کنگره و کاخ سفید در قراردادها، اینبار هم تداعی شده است و طرح توافق هسته‌ای ایران که موجی از شادی را برای طرفین مذاکره کننده ایجاد کرده بود با حرکت کنگره در نطفه خفه خواهد شد؟

مسئله اصلی باقی مانده است

فریدون مجلسی کارشناس مسائل بین الملل در این باره به آفتاب یزد پاسخ می‌دهد: "البته اتفاقاتی که در دو روز گذشته در راستای جلب رضایت کشورهای عربی،از سوی جان کری صورت گرفت را بیشتر باید از منظر تبلیغاتی مهم دانست. چون که خیلی از کشورهای عربی نیاز به جلب رضایت هم نداشتند، مثلا دوبی مطمئنا از تجارت با ایران در همه حال سود می‌برد یا مسقط هیچ‌گاه ضدتوافق نبود. تنها کشورجدی مخالف توافق، عربستان بود که این کشور هم به دلیل مشکلات نبود دموکراسی که دارد و یا اینکه زادگاه گروه‌های تروریستی است آبرویی ندارد که بخواهد مخالفت یا موافقتش با توافق مهم باشد".

وی اضافه می‌کند: "بنابراین مسئله اصلی برای آمریکا هنوز باقی مانده است، آن مسئله اصلی، مشکلات داخلی این کشور با توافق می‌باشد. مسئله‌ای که به دلیل انتخابات آینده این کشور شکل گرفته و همین رقابت‌های انتخاباتی است که توافق هسته‌ای را هم بولد کرده است."

مجلسی ادامه می‌دهد:" در انتخابات دوره آینده، جمهوری خواهان دفاع از اسرائیل را بهانه ای قرار می‌دهند تا از طریق لابی‌های اسرائیل و یهودیان ثروتمند آمریکا، رای جمع کنند چرا که در واقع آنها همه تخم‌مرغ‌های خودشان را در سبد اسرائیل گذاشته‌اند.برای همین است که با توافق هسته‌ای مخالفت می‌کنند."

بدعت‌گذاری دوباره؟

اما محسن جلیلوند کارشناس مسائل بین‌الملل هم در این باره که کنگره آیا موفق به رد توافق هسته‌ای خواهد بود به آفتاب یزد پاسخ می‌دهد: " به هر حال قطعنامه 2231 در سازمان ملل تصویب شده است و اگر کنگره بخواهد آن را رد کند در واقع بدعت گذاری کرده است."

او در پاسخ به این سوال ما که آیا بدعت گذاری پیش از این نیز از سوی کنگره سابقه داشته است؟ پاسخ می‌دهد:" این درست که در تاریخ آمریکا دو بار کنگره این بدعت‌گذاری را انجام داده است یکی در زمان رئیس‌جمهور ویلسون بود که آمریکا خود پیشنهاد تشکیل جامعه ملل را بعد از جنگ جهانی اول داد ولی کنگره آن را رد کرد و آمریکا عضوش نشد، دوم در پیمان سالت بود که در زمان رئیس‌جمهور نیکسون با شوروی بسته شد و کنگره آن را رد کرد.ولی هیچ کدام از آنها را نمی‌توان با شرایط فعلی در نظر گرفت چرا که کنگره اگر قرار باشد قطعنامه سازمان ملل را رد کند، همان طور که رئیس‌جمهور اوباما می‌گوید، این موضوع آمریکا را به یک انزوای ناشی از عدم تعهد خواهد بردو این یک موضوع حیثیتی برای آمریکا و فراجناحی است بنابراین خود جمهوریخواهان هم این مسئله را یک سد می‌دانند." وی اضافه می‌کند: "رئیس‌جمهور آمریکا در صورت تصویب طرح رد توافق هسته‌ای درکنگره می‌تواند سه عمل بازدارنده را انجام دهد؛ نخست اینکه طرح را امضا نکند و آن را مدام به تعویق بیندازد، دوم اینکه طرح را به طور کلی وتو کند و سوم اینکه به طرح اشکال وارد نماید، بنابراین کنگره سدی به نام اوباما را هم نمی‌تواند نادیده بگیرد."

دلیلی اصلی مخالفت؟

جلیلوند در پاسخ به این سوال ما که دلیل اصرار نسبت به طرح ردتوافق هسته‌ای، در شرایطی که کنگره به همه موانع روبه رواش آگاه است و می‌داند توفیق چندانی هم در مخالفت کردن با توافق نصیبش نخواهد شد چیست؟پاسخ می‌دهد: "آنچه که در ورای این اصرار است را می‌توان در سه نکته خلاصه کرد، نخست مسائلی که در انتخابات آمریکاییها مطرح است مثلا وقتی سناتور «تد کروز» در ایالت تکزاس و در رقابتهای انتخاباتی پیش می‌افتد با توجه به اینکه این ایالت، یک ایالت نفتی است، و اگر نفت ایران با رفع تحریم، به بازارهای جهانی بیاید طبیعتا قیمت نفت پایین می‌آید، کانون‌های قدرت نفتی که از این سناتور حمایت کرده اند او را برای مخالفت با توافق تحت فشار قرار می‌دهند. مطلب دیگر بحث اسرائیل است لابی‌های صهیونیستی به جمهوری‌خواهان می‌گویند پول شمارا ما می‌دهیم و شما در برابر این توافق سکوت کردید!بنابراین جمهوریخواهان علیه توافق اقدام می‌کنند. مطلب سوم انتخابات آمریکاست و اینکه در این انتخابات باید برخی شعارهای جمهوری خواهان، شعارهای متفاوت با شعارهای دموکرات‌هاباشد."

قبلا هم قابل پیش‌بینی بود

فریدون مجلسی هم درباره سرنوشت طرح رد توافق هسته‌ای به ما می‌گوید: "قبل از ارائه طرح رد توافق انتظار هم می‌رفت که کنگره برای جلب نظر تندروها بخواهد که چنین اقدام یا طرحی را به کنگره بکشاند اما مسئله اصلی این نیست، مسئله مهم این است که آیا کنگره رای به این طرح می‌دهد؟و با توجه به اینکه آقای اوباما از قبل گفته است که هر طرح ضد توافقی را رد خواهد کرد باید دید که آیا چنین طرحی با رای بالای دو سوم در جهت رد وتوی اوباما تصویب خواهد‌ شد؟ مسئله بعدی اینکه در عین حال که جمهوری‌خواهان دل خوش به یهودیان آمریکا کردند باید بدانیم که بسیاری از یهودیان هم هستند که از دموکرات‌ها و توافق هسته‌ای حمایت می‌کنند، به ویژه بعد از آنکه دیگر در دولت جدید ایران خبری از آن ادبیات تهدید نیست و همین کمتر شدن مسئله ایران هراسی باعث شده است تا دموکرات‌ها هم در کنگره بتوانند جلب آرای بیشتری را از یهودیان در دفاع از توافق هسته‌ای داشته باشند. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که جمهوریخواهان به آنچه که می‌خواهند برسند. "

مجلسی اما نسبت به جمهوری خواهان اصلا خوش بین نیست و می‌گوید:" متاسفانه هرچه می‌گذریم جمهوریخواهان از منطق دورمی شوند، کار جمهوری خواهان به جایی رسیده که «سناتور کاتن» سی‌ و چند ساله که معلوم شد تفاوت بین ایران و عراق را نمی‌داند ممکن است کاندیدای ریاست جمهوری شود."

این کارشناس می‌گوید: "وقتی جمهوری‌خواهان نتانیاهو را به کنگره دعوت می‌کنند و برای صحبت‌هایش بلند می‌شوند و دست می‌زنند جو تفکری جمهوری‌خواهان کاملا مشخص خواهد بود که چگونه است."

سرنوشت طرح رد توافق هسته‌ای

اما با این جوی که مجلسی از جمهوری خواهان توصیف می‌کند آیا ممکن است که طرح اخیر آنها مبنی بر رد توافق هسته‌ای کارساز بیافتد و جلوی یک توافق به ثمر نشسته برد برد، در مجلس سنا گرفته شود؟ پاسخی که محسن جلیلوند و فریدون مجلسی به آفتاب یزد می‌دهند هردو یکسان است. جلیلوند می‌گوید: " در هر صورت توافق هسته‌ای درکنگره تایید می‌شود و تعداد سناتورهای جمهوری‌خواه هم آن قدر نیستند که بخواهند وتوی اوباما را بشکنند."

مجلسی هم معتقد است:" جمهوریخواهان طرح رد توافق هسته‌ای را درکنگره تصویب خواهند کرد ولی متقابلا اوباما آن را وتو می‌کند و رای دوسومی برای خنثی سازی وتوی اوباما را جمهوری خواهان نمی‌توانند به دست بیاورند. "

اما جلیلوند نکته دیگری را هم دراینباره خاطرنشان می‌کندو معتقد است: "در تصمیم گیری‌های استراتژیک در آمریکا، تصمیم‌گیری نه با رئیس‌جمهور آمریکاست و نه با کنگره بلکه بر مبنای کانون قدرت‌های آمریکاست."

نتیجه این اقدام اخیر جمهورخواهان در باره تنظیم طرح رد توافق هسته‌ای را هرچه که بدانیم، اما یک مسئله غیر قابل انکار است و آن اینکه امروز اصل توافق را نه تنها دولت آمریکا بلکه پس از قطعنامه 2231 تمام دنیا پذیرفته اند بنابراین هر نهادی که بخواهد در اجرایی شدن آن خدشه‌ای وارد کند بیش از هر آسیبی به کشور مقابل، حیثیت خود را به بازی خواهد گرفت در این بین تفاوتی هم نمی‌کند که ایران یا آمریکا زیر تعهداتشان بزنند، چرا که هر دو بر توافقی پیمان بستند که آن را از دید دولتمردانشان برد برد توصیف می‌کردند... توافقی که نتیجه اش پایان مناقشه 12 ساله بحران هسته‌ای ایران بود و مطمئنا مخالفت با پایان این مناقشه نمادی است از جنگ طلبی.