آفتاب در سرزمین دختران ایران درخشید

پایگاه بصیرت / اکبرکریمی

پایگاه بصیرت،اکبر کریمی/ کتاب دختران آفتاب که مزین به تقریظ مقام معظم رهبری شده است یک نگاه کارشناسانه عمیقی نسبت به نسل جوان دارد و این خصوصیات است که این کتاب را ممتاز کرده است.در ذیل پایگاه بصیرت گفت و گویی با نویسنده کتاب آقای امیرحسین بانکی‌پور داشته است که چگونگی نوشتن کتاب را به تصویر کشیده است. کتاب «دختران آفتاب» توسط امیرحسین بانکی‌پور، بهزاد دانشگر و محمدرضا رضایتمند، نگارش و از سوی انتشارات سروش برای اولین بار در سال ۱۳۸۲ منتشر شد.این کتاب در سال ۹۲ به چاپ نهم رسیده است و در ساختاری داستانی، مسائل اجتماعی و مباحث فکری مرتبط با زنان را بررسی و تلاش می‌کند به آنها پاسخ دهد.
 آقای دکتر علت در خصوص حوزه‌ای که قلم می‌زنید و آثاری که خلق کرده‌اید بالاخص کتاب دختران آفتاب برایمان بگویید؟
 من تدریسم را از 18 سال پیش ابتدا در دانشگاه امیرکبیر تهران شروع کردم و آنجا عمده سؤالاتی که دانشجویان از من می‌کردند عمدتاٌ مسائل اجتماعی بود و از آن موقع من رسالت خودم را در آن دیدم که بیشتر در این موضوعات کار کنم و خودم را مکلف به این کردم. به همین منظور تصمیم گرفتم موضوعات مربوط به نسل جوان امروزی و شبهات آنان را با ادبیات مورد پذیرش نسل امروز که برگرفته از آموزه‌های اسلامیمان و از کتب اصیل دینی و روایی است پاسخ دهم.
در خصوص کتاب دختران آفتاب باید گفت روش نگارش این کتاب داستان- مقاله است. شیوه داستان- مقاله شیوه‌ای است که امروزه با هدف جا انداختن فکر و ایده‌ به شیوه داستانی بکار می‌رود. در این روش داستان بر محتوا غلبه ندارد و هدف جا انداختن فکر و اندیشه نویسنده در قالب شکل داستانی و رمان است.
پس این اثر رمان نیست بلکه موضوعاتی محتوایی است که با ادبیات داستانی بیان می‌شود. کتاب دختران آفتاب با توجه به سؤالات گوناگون و پرحاشیه دانشجویان که طبعاً سلیقه‌های مختلف فکری نیز بین این عزیزان وجود دارد، نگارش یافته است.
بنده در دوران کلاس‌داری خودم سؤالات دانشجویان را ابتدا به مراکز معتبر ارجاع می‌دادم ولی پاسخ‌های این مراکز جوانان را قانع نمی‌کرد لذا تصمیم به نگارش این اثر نمودم. به همین منظور ایده خودم را با دو نفر از دوستان صمیمی‌ام در میان گذاشتم و آن‌ها نیز از این ایده استقبال کردند و قرار شد سؤالات دانشجویان را در قالب داستان پاسخ دهیم.
این کار حدود دو سال طول کشید. قالب داستان کتاب که انتخاب کردیم اردوی دانشجویی بود. چون من خودم در اردو‌های مختلف دانشجویی حضور پیدا می‌کردم و با جو این اردوها آشنایی کامل داشتم و می‌دانستم که فضای طرح هر ایده‌ای در این اردوها وجود دارد و دست ما برای نگارش جامع کتاب و پرداختن به کلیه شبهات حول موضوعات بازتر می‌شود، به همین منظور پیشنهاد دادم قالب داستان اردوی دانشجویی باشد.
سعی کردیم در زمان نگارش داستان راجع به داستان صحبتی با دانشجویان نکنیم و من پس از تهیه هر قسمت محتوای آن قسمت را می‌بردم پیش دانشجویان و بازخورد نظرات آن‌ها را می‌گرفتم و مسائلی که به ذهن دانشجویان خطور می‌کرد را در قالب گفته‌های افراد داستان پیاده می‌کردیم.
در خلال تهیه داستان بازخوردها را می‌گرفتیم و در داستان پیاده می‌کردیم.
ویژگی‌های کتاب دختران آفتاب چیست؟
با اینکه این کتاب ابزار یک طرفه هست و از کتاب بیش از این نمی‌شود انتظار داشت ولی با این وجود کتاب دختران آفتاب یک دیالوگ دو طرفه نیز هست و خواننده با مطالعه آن انگار همه سؤالاتش را از نویسنده می‌پرسد و نویسنده به همه آن‌ها با دلایل عقلی و قانع کننده پاسخ می‌دهد.
خواننده در این اثر سؤلات خود را از زبان افراد داستان می‌شنود و جواب‌هایش را هم از زبان نویسنده کسب می‌کند. اگر جواب‌هایی را هم قبول نداشته باشد باز نماینده‌ای در داستان دارد که از طرف او از عقیده‌اش دفاع کند و بحث کند.
شیوه برخورد با نظرات مختلف در این کتاب به صورت تعصبی نیست بلکه استدلالی و معقول می‌باشد.
شیوه برخورد با سؤالات نسل جوان در این کتاب آموزش داده می‌شود.
در این کتاب تعیین شده که سؤالاتی که نسل جوان امروز در حیطه زنان دارند پاسخ کامل داده شود.
سعی شده پاسخ‌ها به صورت دفاعی و برخورد انفعالی نباشد.
در این کتاب سعی شده به جای برخورد نقادانه با افراد، افکار مورد نقد قرار بگیرد و اشخاص حرمت داشته باشند.سعی شده واقعیت نسل جوان به تصویر کشیده شود.
 در این اثر هر فکر و سخن یا هر رفتار ظاهری که افراد دارند به این معنا نیست که ما قضاوت زود در باره آن‌ها بکنیم.
کتاب دختران آفتاب یک نگاه کارشناسانه عمیقی نسبت به نسل جوان دارد و این خصوصیات است که این کتاب را ممتاز کرده است.
کتاب از لحاظ نگارشی خیلی پاستوریزه است و از حرف‌های رکیک که در بحث‌ها و مشاجرات رایج است، در داستان گنجانده نشده و حرمت قلم حفظ شده است.
در این کتاب سعی شده جنبه‌های داستانی غلبه پیدا نکند به جنبه‌های محتوایی و در عین حال به جای ایجاد هیجانات داستانی بیش از حد که نشود داستان را جمعش کرد سعی کرده‌ایم داستان را شیرین و ملموس جمعش کنیم و در انتها اندوخته خوبی به خواننده هدیه کنیم.
 به کدام یک از حوزه‌های فرهنگی در کتاب دختران آفتاب پرداخته شده است؟
این اثر حاصل مجموعه سؤالاتی است که دانشجویان در ارتباط با مسائل زنان دارند. اینکه چه جایگاهی زن در جامعه دارد، تفاوت زن و مرد، حقوق زن، جایگاه اجتماعی زنان، اشتغال،‌ازدواج، طلاق، دیه، ارث، احکام زنان و بحث حجاب،‌روابط دختر و پسر و کلاً مباحث و شبهاتی که تو حیطه مسائل زنان در محیط‌های علمی- دانشجویی مطرح می‌شود را سعی کرده‌ایم در کتاب مطرح کنیم.
کسانی که با محیط‌های دانشجویی ارتباط دارند می‌توانند مهم‌ترین سؤالات در حوزه زنان را در این داستان ببینند.
چقدر این اثر با نیازها و واقعیت‌های امروز جامعه تطابق دارد؟
چون ما همزمان با نگارش این کتاب که دو سال به طول انجامید، بازخورد نوشته‌هایمان را می‌گرفتیم و بر اساس تأییدات و نظرات دانشجویان، داستان را بارها بازسازی می‌کردیم لذا کاملاً با فضای نیازهای دانشجویان تهیه شده است.خود بنده هم چون در محیط دانشگاهی حضور داشته‌ام دغدغه‌های این محیط را کاملاً می‌دانستم.
برای نگارش این اثر با دانشجویان دانشگاه امیرکبیر تهران در سال‌های 78 تا 80 مرتبط بحث و نظر می‌کردیم.
خلاصه‌ای از وقایع و اتفاقات روی داده در اثر برایمان بگویید؟
کتاب از زبان دختری به نام مریم بیان می‌شود. بین پدر و مادر مریم اختلاف وجود دارد. مادرش یک هنرپیشه معروفی است که در نقش مادری در فیلم‌ها ظاهر می‌شود ولی مریم هیچ حس مادری به مادرش ندارد و به خاطر شغل مادرش این خلأ عاطفی را در خانه احساس می‌کند. اختلاف پدر و مادر مریم بر سر پروژه‌ای است که مادر مریم مجبور است چند ماه از تهران به یکی از شهرهای جنوبی برود و در سریالی بازی کند و پدر با این رفتن مخالفت می‌کند و مریم نیز وسط این درگیری بلاتکلیف می‌ماند. از یک طرف خواسته‌های مادر را می‌شنود و اینکه مادرش خود را صاحب حق و تصمیم می‌بیند که برود و از طرف دیگر به عنوان دختر یک خانه محرومیت‌های ناشی از نبود مادرش در خانه را دیده و به پدرش حق می‌دهد که اجازه ندهد همسرش به جنوب برود. مریم در این بلاتکلیفی نمی‌داند حق با کیست و از طرف دیگر تحمل درک پدر و مادر را ندارد.
یک دختر معمولی است و اهل فعالیت و تشکل‌های دانشجویی هم نیست. یک دختری است که هیچ جهت فکری خاصی هم ندارد، نه دختر خلافی است نه دختر حزب‌اللهی فعال.
یه جورایی می‌خواهد از این فضای خانه فرار کند ولی اهل فرار کردن از خانه هم نیست. می‌بیند که یک اردوی تشکل‌های دانشجویی گذاشته‌اند و بچه‌های تشکل می‌خواهند بروند مشهد با خودش میگه که فرصت خوبی است که من با این‌ها بروم اردو و مدتی از تهران فاصله بگیرم.
در این اردو هم اعضای فعال تشکل‌های دانشجویی هستند که هر کدام تفکر‌های خاص خودشان را دارند. در این اردو مریم مواجه می‌شود با دیدگاه‌های مختلفی که در حوزه جایگاه زن مطرح است و درگیر این بحث‌ها می‌شود و این بحث‌ها را در طول اردو دنبال می‌کند. به مناسب‌های مختلفی که در طول داستان پیش می‌آید سعی شده که مباحث به صورت گفتگویی حل شود و بحث علمی صریح را ما در کتاب به جای جر و بحث‌های بی‌حاصل آموزش داده‌ایم.
علاوه بر تعلق جمعی که در بین افراد هست هر کسی از عقیده خودش دفاع محکمی ‌می‌کند و به راحتی یک استدلال را نمی‌پذیرد، مقاومت فکری دارد اما مقاومت روحی ندارد یعنی با روشن شدن پاسخ، افراد بحث و جدل بی‌حاصل برای رد پاسخ صحیح نمی‌کنند و می‌پذیرند.
اردوی زیبایی است از یک تفاهم علمی که به جای جر و بحث‌های بی‌حاصل انجام می‌شود.
رویکردهای مختلف در برخورد با شبهات جوانان در این کتاب مورد نقد قرار می‌گیرد. اینکه با نسل جوان چگونه باید برخورد کرد را در خلال داستان آموزش می‌دهیم. سعی کردیم در هر موضوعی استدلال مخالف را به بهترین نحو مطرح کنیم و اصلاً استدلال مخالف را در این کتاب ضعیف نکردیم بلکه تا حد توان به همه جوانبش پرداخته‌ایم. شخصیت مخالف را پایین نیاورده‌ایم. در این داستان دختری به نام ثریا است که وضعیت حجاب خوبی ندارد. خیلی از اندیشه‌های صحیح را قبول ندارد ولی برای این دختر برخی ویژگی‌ها قائل شدیم تا شخصیتش را قوی کنیم یا دختری است که افکار شبیه به فمینیست‌های امروزی دارد، باز ما سعی کردیم او را دختر قابل قبولی جلوه بدهیم، حرف‌هایی که می‌زند مستدل، متقن و از روی اصول بیان شده است. افراد مخالف شخصیتشان در داستان حفظ شده و استدلال‌هایشان محکم بیان شده است تا افراد خواننده‌ای که عقیده‌شان به آن افکار نزدیک‌تر است در خلال مطالعه داستان احساس آرامش کنند و احساس کنند که آنچه در ذهنشان و در عقایدشان است در کتاب بیان می‌شود.
در این اثر در کنار پاسخی که می‌دهیم در عین حال می‌پذیریم که افراد این پاسخ را قبول نکنند و با عقاید مخالف،‌پاسخ را مورد نقد قرار می‌دهیم و پس از بحث‌های مختلف مسئله روشن می‌شود.
ابتدای شروع کتاب مباحث بیشتر در حوزه نظری مسائل زنان مطرح شده و در فصل‌های بعدی بیشتر مسائل عملی و روابط دختر و پسر و وظایف اجتماعی زنان مطرح شده است.
خوانندگان وقتی به پایان داستان می‌رسند فوق‌العاده حظ و بهره بالایی می‌گیرند.
چگونه با اقدام مشترک و تیمی توانستید به یک نظر واحد با این سطح کیفی واستقبال بالا برسید؟
هر کدام از ما نقش خودمان را در تهیه این کتاب بازی می‌کردیم. فکر اولیه این داستان اندیشه‌ها و تحقیقات من بود. قلم از آقای دانشور و مستند کردن مباحث با رجوع به منابع و آثار مرجع دینی توسط دکتر رضایتمند انجام می‌شد. سه نفری با هم می‌نشستیم و روی خط خط مطالب بحث می‌کردیم و به جمع‌بندی که می‌رسیدیم بنده می‌بردم بحث را در بین دانشجویان توزیع می‌کردم و بر اساس بازخوردهای دانشجویان برخی قسمت‌های داستان حتی 15 مرتبه بازنویسی می‌شد. یک کار تیمی بسیار زیبایی بود که با یک عشقی انجام گرفت.
حضرت آقا در تقریظی که بر این اثر داشته‌اند فرموده‌اند که بهترین کتابی که به نظر من در حوزه حجاب کار شده کتاب دختران آفتاب است. بفرمایید این کتاب در حوزه حجاب به چه مسائلی پرداخته است؟
حجاب مسئله تام نیست بلکه حجاب جزء‌المسئله است و این کتاب نیز مستقیماً در مورد حجاب نگارش نیافته است بلکه به مسئله کامل‌تر که ویژگی‌های زنان باشد پرداخته که یک جزء آن می‌شود حجاب. خود حضرت آقا این عنایت را دارند که مسئله حجاب جزئی از موضوع اصلاح سبک زندگی و اصلاح هویتی می‌باشد. امروز دختران ما باید خیلی از مسائلشان حل شود تا مسئله حجابشان حل شود. حجاب دو پیشینه اصلی حیا و مسائل معرفتی را دارد که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است. سایر مباحثی هم که در کتاب به‌ آن‌ها پرداخته شده نیز به صورت غیرمستقیم به حجاب ربط پیدا می‌کند. شاید در این کتاب بدلیل حل شدن مسئله حجاب در کنار حل سایر موضوعات و شبهات مرتبط با حجاب باشد که حضرت آقا عنایت ویژه‌ای به این موضوع داشته‌اند و این اثر را در حوزه حجاب معرفی کرده‌اند.
چه توصیه‌ای به خوانندگان دارید و چه نکاتی را احساس می‌کنید باید خوانندگان در هنگام مطالعه کتاب رعایت کنند؟
اولاً اینکه این کتاب رمان نیست و خواننده نباید به دنبال این باشد که این کتاب را مثل بقیه رمان‌ها دو روزه تمام کند چون با این شیوه هم خود خواننده متوجه مباحث نمی‌شود و هم حیف است که این کتاب اینگونه مطالعه شود. خوانندگان محترم بهتر است این اثر را فصل به فصل و با عنایت بیشتر مطالعه کنند. البته مباحثی که در طول داستان مطرح می‌شود را ما به شکل فهرست موضوعی در پایان کتاب آورده‌ایم تا خواننده هر جا خواست به استدلال‌های یک موضوع رجوع کند راحت‌تر مبحث را پیدا کند و مجدداً استفاده کند. این کتاب برای خانم‌ها نوشته شده ولی برای آقایان هم منبع مفیدی هست که مطالعه کنند. چون بخش بزرگی از مشکلات جامعه امروزی ما به خاطر تلقی غلطی است که نسبت به زنان وجود دارد. این کتاب یک نگاه اعتدالی دارد به مسئله زنان. نگاهی که اساسش را از اصول اسلام و از افکار مقام معظم رهبری گرفته است. مخاطب خاص این کتاب دانشجویان هستند ولی قشرهای مختلف جامعه هم می‌توانند آن را مطالعه کنند و انشاءالله برایشان مفید استفاده خواهد بود.

بیوگرافی یکی از نویسندگان کتاب

امیرحسین بانکی‌پورفرد رئیس دانشکده اهل بیت دانشکده اصفهان و عضو هیئت علمی دانشگاه دارای فوق لیسانس فلسفه اسلامی از دانشگاه تربیت مدرس و دکترای فلسفه محض از دانشگاه علامه طباطبایی تهران می‌باشد.
این استاد دانشگاه سال‌های متمادی است که در حوزه نگارش آثار فرهنگی فعال می‌باشد. ایشان مؤلف آثاری چون مطلع مهر‌(مربوط به انتخاب همسر) با 65 دوره تجدید چاپ، سر دلبران برای زوج‌های جوان، حیا با 20 دوره تجدید چاپ، عیش و معاش‌(در خصوص مسائل اقتصادی خانواده)، نکات کلیدی ازدواج، تربیت از منظر ولایت، مجموعه بینش ولایی و آثار دیگری در حوزه فرهنگی و سبک زندگی می‌باشند. یکی از تألیفات مهم و تأثیرگذار ایشان که در سال‌های اخیر مورد استقبال مخاطبین قرار گرفته کتاب دختران آفتاب می‌باشد که به چاپ دهم رسیده است. به مناسب برگزاری مراسم رونمایی تقریظ مقام معظم رهبری از این اثر، که ساعت 3 بعد از ظهر امروز در مدرسه شهدای هفت تیر واقع در میدان هفت تیر برگزار خواهد شد، گفتگویی با دکتر بانکی‌پور، سرتیم نگارش و تدوین این اثر ترتیب دادیم.