آبروی نظام مهم است یا آبروی افراد؟!

امر به معروف و نهی از تکلیفی الهی است بر عهده مسلمین که تضمین کننده سلامت انسان و جامعه اسلامی است و از مؤلفه ولایت انسان به انسان که در طول ولایت الهی است.
مسئولین نظام اسلامی از آنجایی که عضوی از جامعه مؤمنین هستند حکم عمومی امر به معروف و نهی از منکر اسلام شامل ایشان نیز می‌شوند و از آنجایی که مسئولین نظام اسلامی وظیفه حساس و خطیری برعهده دارند و باید مدام تحت نظارت باشند یکی از وظایف مهم مؤمنین در جامعه اسلامی امر به معروف و نهی از منکر مسئولین است که نوعی رصد اعمال ایشان نیز تلقی می‌شود.
مسئولیت در جامعه اسلامی برگرفته از مبانی اسلامی است و مسئولین هیچ مصونیتی نداشته و نسبت به دیگر مؤمنین هیچ برتری ندارند بلکه مسئول خادم مؤمنین نیز است.
با توجه به نقش مردم در نظام اسلامی و حضور مردم در صحنه، نظارت بر عملکرد مسئولین طبق قانون و حکم دین باید جنبه عمومی نیز داشته باشد.
اصل هشتم قانون اساسی به این مساله با تکیه بر حکم الهی امر به معروف و نهی از منکر چنین تاکید می‌کند؛ «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط وحدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند».
 طبق مبانی اسلام صاحب منصب حکومتی باید همه تلاشش و کوشش خود را در خدمت به مؤمنین و اجرای درست قوانین الهی در جامع به کار بندد و اصل اساسی در مسئولیت هر مسئولی اجرای درست قوانین دین در جامعه است و اگر مسئولی از خطوط قرمز شرع و دین تخطی نماید بر مؤمنین جامعه اسلامی فرض است که ایشان را امر ونهی نمایند.
 در ادامه به برخی راهکارهای موجود در جامعه برای امر به معروف و نهی از منکر کردن مسئولین توسط مردم می‌پردازیم.
 
- تشخیص معروف و منکر از سوی مردم
 
مهم‌ترین مساله در امر به معروف و نهی از منکر تشخیص صحیح منکر می‌باشد به عبارتی مؤمنین در جامعه اسلامی باید در تشخیص منکر اشتباه نکنند و عملی را که به پندارشان منکر است را نمی‌توانند به مسئولین ارتباط دهند
 
اطلاع رسانی نادرست از طرف مسئولین، عدم احاطه مردم به حیطه مسئولیت مسئول، عدم آشنایی به قوانین و دستورالعمل‌های اداری و عدم اطلاع از عملکرد مسئولین و اعتماد به برخی گزارش‌ها و سخنان افراد مغرض و بعضاً بی‌اطلاع و نشر این مطالب در فضاهای مجازی باعث غبارآلود بودن فضا شده و عملکرد مسئولین به صورت منکر جلوه داده می‌شود و بعضاً مشاهده می‌شود برخی گزارش‌ها و سخنان بی‌پایه و اساس و خلاف واقعاً مطرح و تبلیغ می‌شود و با ایجاد موج تبلیغاتی مطالب وارونه در جامعه طرح می‌شود که در این صورت بر مؤمنین است که از راههای درست به عملکرد مسئولین پی ببرند و به طور قطع و یقین به منکر بودن عملکرد مسئولین پی ببرند و در آن صورت به نهی از منکر بپردازند و نمی‌توانند بر پایه مطالب کذب و غیر واقع اصل نمهم امر به معروف و نهی از منکر را به بازی بگیرند.
 حضرت علی(ع) در نامه به مالک ابتدا علم به خیانت مسئول را تذکر داده و می‌فرماید: اگر يكي از مسئولین دست به خيانت زد و گزارش بازرسان تو هم آن خيانت را تأييد كردند(نامه53). پس اطلاع کامل از منکر بودن عملکرد مسئول قدم اول در امر به معروف ونهی از منکر کردن مسئولین حکومتی در نظام اسلامی است.
 
- بیان مسائل در دیدارهای خصوصی و عمومی با مسئولین
 
اگر فرد یا افرادی پس از علم یقینی به این که مسئولی مرتکب یا در حال ارتکاب به منکری می‌باشد و یا از معروفی روی برگرانده است نخستین راه تذکر به ایشان و یا به کسانی که به ایشان دسترسی دارند تا شاید به فرموده خدا در قران کریم «وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ» (ذاریات/55) تذکر و پند دادن از خصلت‌های مؤمن است» این تذکر کارساز افتد.
 مسئول به خاطر اهمیت اعمال او در مسند حکومت بی نیاز از این تذکرها از سوی مؤمنین نیست و بر هر مؤمنی در جامعه اسلامی لازم است که پس ازدریافت اطلاعات صحیح از عمل منکر مسئولی ابتدا به ایشان گوشزد نماید که به خواست خدا این تذکر در وی اثر کرده و از منکری بازدارد.
 پس قدم اول در امربه معروف و نهی ازمنکر مسئولین تذکر شفاهی و کتبی به ایشان در صورت دسترسی به خود مسئول و یا اطرافیانش است که به ایشان برسانند.
 در این مرحله مؤمنین باید از اعمالی چون تبلیغات ناصحیح و سوء علیه مسئولی که هنوز عملی را مرتکب نشده است پرهیر شود تا خدای ناکرده مرتکب قصاص قبل از قتل جرم نشده وآبروری مؤمنی در خطر نیفتد.
 
- اعلان منکرات عمومی به مسئولین مافوق ایشان
 
هر مسئولی در جامعه اسلامی منتصب به ارگان و نهاد و اداره‌ای است و صد البته که مافوقی دارد بعد از تذکر و در صورت عدم اصلاح عملکرد از سوی مسئول مرحله بعدی اعلان منکر مسئول خاطی به مافوق ایشان می‌باشد به هر حال این مسئول از طرف مافوقی منصوب شده و حمایت می‌شود شاید در بی خبری مافوق به چنین اعمالی اقدام می‌نماید و در صورت باخبر شدن تذکر و یا عزل شود هر چند این مساله زمانبر است و دسترسی به مافوق و مقدمات اداری و...می‌طلبد ولی اگر دلایل متقن ویقینی به منکر بودن افعال و تصمیمی‌ات مسئول خاطی باشد می‌تواند مقدامات برکناری یا تغییر وی را فراهم آورد به هر حال مسئول هم انسان است و ممکن الخطا.
 این وظیفه مؤمنین است که مواظبت بر اعمال مسئولین خود نمایند و با نهی وی از منکر مقدمات توبه و بازگشت او را فراهم آورند که هزار مرتبه بهتر از ترد و رد ایشان از جامعه مسلمین و نظام اسلامی خواهد بود.
 
- علنی کردن منکرات اجتماعی مسئولین به حکم دین
 
آبروی مسلمین وحکومت اسلامی فراتر از آبروی شخصی است و حفظ بیت المال مسلمین و عدم خلل در امورات مسلمین بر اعمال شخصی افراد برتری دارد و نمی‌شود با این استدلال که ایشان مؤمن است و حفظ آبروی او واجب است و یا خانواده ایشان در معرض تعرض قرار می‌گیرد و حرف‌هایی از این دست نمی‌تواند حجت باشد.
 زیرا اولاً خود انسان باید به فکر اعمال ورفتار خود باشد و وقتی کسی به فکر کرامت و آبروی خود نیست وبا اعمالش موجبات آبروریزی نظام اسلامی بین دوست و دشمن می‌شود آیا رحمت اسلامی شامل حال چنین افرادی می‌شود؟؟
 ثانیاً این فرد و خانواده‌اش چه برتری بر دیکر مؤمنین جامعه اسلامی دارد که باید آبروی ایشان حفظ شود ولی آبرویی که از دیگر مؤمنین و نظام اسلامی با اعمال منکر ایشان می‌رود ریخته شود!!
 ثالثاً همچنان که وقتی این فرد با قرار گرفتن در مناصب دولتی و به کمک نظام اسلامی آبرو می‌گیرد و خانواده‌اش بین همه عزیز می‌شود به سبب قرار گرفتن در مناصب حکومتی برخی منافع به ایشان می‌رسد سخنی نمی‌گویند؟ ولی وقتی به خاطر اعمال اشتباه خویش ذلیل می‌شود به فکر آبروی مؤمنین می‌باشند!!
 رابعاً آبروی مؤمن تا زمانی حرمت دارد که خود مؤمن حافظ آن باشد وقتی مؤمنی به حقوق مسلمین تعدی می‌کند و به فکر آبروی مؤمنین و نظام اسلامی نیست چرا باید آبروی چنین فردی حفظ شود؟
 برخی به اشتباه می‌پندارند که علنی کردن منکرات مسئولین باعث آبروریزی نظام اسلامی می‌شود و یا چنین استدلال می‌کنند که اگر منکرات مسئولین را علنی نمایید مردم از نظام اسلامی دلسرد می‌شوند ولی حکم عقل و سیره علوی در نظام اسلامی خلاف آن را ثابت می‌کند.
 زیرا اولاً مردم با دیدن برخورد قاطع مسئولین با منکرات نه تنها از حکومت دلسرد نمی‌شوند بلکه مردم با مشاهده اجرای عدالت در جامعه، حامی نظام اسلامی می‌شوند زیرا انتظار مردم از نظام اسلامی اجرای عدالت در اجتماع است.
 ثانیاً پنهان کاری منکرات مسئولین باعث ایجاد مصونیت در بین مسئولین شده وایشان را ترغیب به انجام اعمال منکر می‌کند.
 ثالثاً تجربه حکومت داری در جهان نشان داده است که انسان تا از مجازات اعمالش ترسانده نشود مرتکب اعمال خلاف قانون خواهد شد و حتی خداوند هم در قرآن کریم انسان را با مجازات‌های شدید و عذابهای وحشتناک می‌ترساند و در حکومت داری هم برای تضمین در اجرای هر قانونی مجازات‌هایی را در نظر می‌گیرند تا ضمانت اجرای این قوانین باشد.
 امام علی(ع) در نامه به مالک اشتر در برخورد با متخلفین چنین دستور صادر می‌کنند:اگر یکی از همکارانت دست به خیانت زد او را با تازيانه كيفر كن، و آنچه از اموال كه در اختيار دارد از او باز پس گير، سپس او را خوار دار، و خيانتكار بشمار، و طوق بد نامى به گردنش بيفكن.
 در هر حال علنی کردن منکرات مسئولین یکی از راههای است که می‌تواند مانع از ارتکاب مسئولین به منکر شوند و در صورت ارتکاب بدان باید با مجازات‌های تعیین شده عقوبت شوند.
 این سیره حکومت علوی است در برخورد با خیانت کننده کان به نظام اسلامی.
 
- استفاده از راهکارهای قانونی
 
مجازات‌های قانونی ضمانت اجرایی قوانین در جامعه هستند و مردم می‌توانند با استفاده از نشریات و جراید و رسانه‌های جمعی منکرات و مفاسد مسئولین را با سند و دلایل متقن و محکمه پسند علنی نمایند
 زمانی که مفاسد مسئولین در جامعه به صورت علنی بیان شود و قوانین بادارنده در حق مفسدین و منکرین نظام اسلامی به نو احسن و بدون اغماض اجرا شود قطعاً منکرات در جامعه کاهش خواهد یافت و یکی از مهم‌ترین راههای نهی از منکر در نظام اسلامی که بار دارنده هم هست همین قوانین است که مسئولین به کوش باشند که در صورت تخطی و انجام فسادی در مجموعه نظام اسلامی با چنین مجازات‌هایی روبرو خواهد شد.
 
- مطالبه عمومی مردم در نشریات و رسانه‌ها
 
در نظام اسلامی مردم به معنای واقعی کلمه صاحب نظام اسلامی‌اند و نقش مردم تشریفاتی نیست.
 تجلی مردم سالاری دینی در نظارت ایشان بر عملکرد مسئولین حکومتی است و وقتی مساله ای مطالبه عمومی شود و همه مردم خواهان اجرای مؤلفه ای مشروع در نظام و جامعه شوند قطعاً این مساله اتفاق خواهد افتاد.
 زیرا مسئولین نظام از بین مردم انتخاب می‌شوند و اصلاً مردم‌اند که از بین خودشان مسئولین حکومتی را برمی گزینند اگر قاطبه مردم مطالبه گر مؤلفه ای در جامعه باشند مسئولین نظام موظف به اجرای خواسته مردم خواهند بود و این یعنی مطالبه عمومی مردم از مسئولین.
 مطالبه عمومی یکی از راههای امر و نهی مسئولین توسط مردم است که اگر مساله ای فراگیر شود مسئولین مجبور به ترک فعل منکر و انجام اعمال مطابق معارف دین خواهند بود.
 - بازخواست عمومی مردم در دانشگاه و حوزه و....
 
حوزه و دانشگاه از مراکز تاثیرگزار در نظام اسلامی بوده و است مسئولین از این مراکز برخواسته و به نظام و مردم خدمت می‌کنند و این مراکز محل رفت و آمد مسئولین نظام است و بهترین محل برای بیان دیدگاه‌های مردم در مورد نظام اسلامی است
 طلاب و دانشجویان جوان فرزندان این ملت‌اند و از آنجایی که ایشان هم با مردم در ارتباط‌اند و هم با مسئولین مراوده دارند می‌توانند تذکرات و بازخواست‌هایی از مسئولین داشته باشند و اگر مسئولین منکری را مرتکب شده‌اند تذکر بگیرند.