سرایت میکروب تروریسم در کل آفریقا

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1394/06/22 ـ شماره 10404 ـ صفحه 10)

روند تغییر مراکز گردشگری در سواحل کنیا به مناطق مخروبه و بدون مشتری بسیار سریع بوده است، طی ماه‌های گذشته تنها خارجیانی که در سواحل کنیا حضور پیدا کرده‌اند. تروریستهای سومالیائی بوده‌اند. آنها بر مساجد محل مسلط شده و این مساجد را مملو از خطبائی کرده‌اند که سرگرم انجام سخنرانی‌های تحریک‌کننده و ترویج نفرت در میان مخاطبان بوده و پرچم‌های سیاه (در طرفداری از جهادگرایان) را بلند کرده‌اند.

صدها نفر از جوانان محلی به صفوف این به اصطلاح جهادگران پیوسته اند؛ ده‌ها نفر از مسیحیان ساکن در این مناطق را مقابل چاه‌های آب به صف کشیده یا از اتوبوس‌ها پیاده کرده و با شلیک گلوله به قتل رساندند. «علی روبه» حاکم منطقه معروف به «مندره» که شامل بخش‌هایی از سومالی و کنیا است در توصیف اوضاع جاری می‌گوید که دیگر هیچ امیدی نیست؛ او اضافه می‌کند که در چنین اوضاعی سواحل کنیا نیز وضعیتی مشابه شمال نیجریه پیدا خواهد کرد. یکی از سفرای مقیم در نایروبی پایتخت کنیا در مورد تولد بوکوحرام در کنیا هشدار می‌دهد. بوکوحرام گروه جهادی خشونت طلبی است که فعلا در نیجریه فعالیت می‌کند.

اینک پس از عملیات‌های تروریستی اخیر در تونس، اروپائیان بابت امکان عبور تندروها از دریای مدیترانه و هدف گرفته شدن کشورهایشان نگران شده اند؛ با این حال احتمال بیشتر آنست که میکروب عملیات تروریستی به سمت جنوب یعنی به طرف منطقه ساحل تغییر جهت دهد؛ منطقه‌ای که مانند کمربند بر حاشیه صحرای خشک آفریقا قرار گرفته و از اقیانوس اطلس تا دریای سرخ امتداد می‌یابد و البته این منطقه قبلا نیز با ویروس و تب جهادگرائی از ناحیه الجزایر و لیبی مواجه شده است.

این روزها امکان رفتن به مناطق دیگری در آفریقای زیر صحرا دیگر میسر نیست از جمله در بخش‌هایی از کامرون، چاد، نیجریه و نیجر. شمال مالی با وجود دخالت نظامی فرانسه در سال 2013 (92ش) که منجر به توقف پیشرفت جهادگرایان به سمت پایتخت کشور شد از زمان شورش مورد حمایت اسلامگرایان در سال 2012 از وجود افراد خارجی و بویژه غربی‌ها خالی شده است. در حملات اخیر بوکوحرام در نیجریه و چاد صدها نفر کشته شدند؛ موضوعی که باعث شد محمد بوهاری رئیس‌جمهور نیجریه اقدام به برکناری فرماندهان ارتش کند.

در کرانه شرقی آفریقا خشونت و افراط‌گرایی از مرزهای استوا عبور کرده و به سمت جنوب یعنی در تانزانیا گسترش یافته است. در این مناطق خشونت گرایان خود را به بمب‌های دست ساز، تفنگ‌های دستی و بطری‌های اسید مسلح کرده و رهبران مسیحی و گردشگران را هدف می‌گیرند. تانزانیا همچنین تبدیل به نقطه رفت و آمد تندروهای اروپائی شده است. «جهادی جون» یک عضو بریتانیائی داعش که به عنوان جلاد گردن زن در مقابل دوربین‌های فیلمبرداری معروف شده است از مسیر دارالسلام یعنی بزرگترین شهر تانزانیا به سوریه رفته است.

اینک بیش از ده کشور در آفریقای زیر صحرا گرفتار گروه‌های افراطی و تندرو تروریستی محلی شده‌اند. از جمله می‌توان از این کشورها نام برد: کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، اریتره، اتیوپی، کنیا، مالی، موریتانی، نیجر، نیجریه، سومالی، سودان، تانزانیا و اوگاندا. حملات تروریستی در اغلب جاها تبدیل به یک امر عادی روزانه یا هفتگی شده است. اسلحه هم بصورت فراوان در دسترس است. اغلب سلاح‌ها از زمان جنگ‌های داخلی سابق که بر سر مسائل غیرمذهبی اتفاق می‌افتاد و هزاران کشته بر جای می‌گذاشت بدست می‌آید.

سودان نقطه اتصال تندروها در آفریقا به همدیگر است زیرا در این کشور تعداد فراوانی از گروه‌های تندرو با همدیگر تماس گرفته و اقدام به مبادله نیرو، اطلاعات و امکانات می‌کنند. در کودتای 1989(68ش) گروهی از فرماندهان نظامی اسلامگرای همسو با اسامه بن لادن در سودان به قدرت رسیدند. دو دهه پیش، سودان میزبان اسامه بن لادن بود. از آن زمان تاکنون حکومت سودان از روند افراط‌گرائی افسار گسیخته که هیچ حد و مرزی را نشناسد نگران شده است. با این حال این حکومت نمی‌تواند از روند یاد شده اظهار بیزاری نماید. دانشگاه خارطوم در پایتخت سودان تبدیل به مرکز جذب دانشجویان تندرو شده است. برخی از این جوانان در ادامه راه بن لادن به صحنه‌های جنگ در شمال و شرق رفته‌اند.

داعش و القاعده بعنوان دو گروه پرآوازه جهادی خشونت گرا برای جذب گروه‌های جهادی محلی در آفریقا با همدیگر رقابت می‌کنند. روابط میان این دو گروه پیچیده‌تر از آنست که صرفا محدود به وفاداری و بیعت اعضا با آنها باشد. روابط میان گروههای جهادی رقابت جو نه تنها در زمان قدرت یابی یک گروه بلکه حتی در زمان ضعف آنها نیز متعارض است. وقتی در سال 2009 (88 ش) بوکوحرام تار و مار شد بسیاری از رهبران آن به چاد، سودان و سومالی رفتند. از آن زمان تاکنون صدای عرب زبانان اهل سودان در تبلیغات ویدیوئی بوکوحرام شنیده می‌شود. گروه‌های اصلی سازنده بمب‌های جاسازی شده در اتومبیل‌ها در سومالی آموزش دیده‌اند. شیوه تاکتیک‌های نظامی زد و خورد با عنوان «جنگ و گریز تویوتا» که در چاد آموزش داده می‌شود اینک تبدیل به شیوه‌های جنگی بوکوحرام شده است. وقتی پارسال بوکوحرام در مرحله افزایش قدرت خود قرار گرفته بود منطقه نفوذ خود را در مرزهای شرقی نیجریه گسترش داده و تعداد بیشتری از اتباع کامرون را جذب کرد.

شکست‌های محلی گروه‌های افراطی سبب می‌شود که بخاطر فرار اعضای این گروهها، روند پخش و گسترش سرطانی ایشان در سرتاسر قاره سرعت و شتاب بیشتری پیدا کند. سرطان افراطی‌گرایی در کشورهای آفریقای زیر صحرا احتمالا بر اثر تداوم منازعات در لیبی و نیجریه که این گروه‌ها را درگیر کرده است گسترش خواهد یافت. اعضای این گروهها به مناطق وسیع شنی که بخشهای گسترده‌ای از آفریقای بالای استوا را پوشانده است فرار خواهند کرد مانند نتایج حاصل از تلاش نیروهای فرانسوی در ریشه کن ساختن تندروها در شمال مالی در سال 2013.

یک افسر امنیتی در نیجریه می‌گوید: «در مناطق پست و صحرائی آفریقا مرزها هیچگاه اهمیت و معنای زیادی نداشته اند؛ در این مناطق سیاست همواره با تجارت و بازرگانی پیوند داشته است. گروه‌های جهادی نظیر انصار الشریعه، حرکه التوحید و الجهاد در غرب آفریقا و القاعده در مغرب اسلامی از طریق شبکه‌های قاچاق در کشورهای صحرائی آفریقا رشد یافته‌اند. افراد وابسته به چنین تشکیلاتی قادر هستند مسافت‌های طولانی را در مسیرهای بازرگانی ناشناخته در صحرا طی نمایند؛ مسیرهائی که برای قرن‌های متوالی مورد استفاده بوده است. نقشه‌های آنان برای پیمودن مسافت‌های طولانی برای کسی معلوم نیست.»

هر چند گروه‌های تندرو از جانب گروههای ثروتمند حمایت می‌شوند اما آنها قادر نیستند بدون حمایت‌های مردمی دوام پیدا کنند. هر کدام از این گروه‌ها قادرند از ذائقه‌ها و سلیقه‌های متنوع محلی که در این مناطق وجود دارد استفاده نمایند. از مالی و نیجریه تا کنیا و تانزانیا داستان به همین صورت است. تندروها از میان مسلمانانی بر می‌خیزند که که تاکنون در حاشیه نگه داشته شده بودند؛ کسانی که دهه‌های متوالی شاهد بی‌توجهی، تبعیض و بدرفتاری از جانب مسئولان کشور خود بوده‌اند. نیروهای جهادی قادرند از تنش‌های دینی موجود برای منفجر کردن اوضاع استفاده نموده و بدین ترتیب به درون جوامع ناراضی مسلمان رخنه نمایند.

علاوه بر اینها درگیری‌هایی که این گروهها راه می‌اندازند سبب افزایش تعداد آوارگان و پناهندگانی می‌شود که همین افراد آسیب پذیر، قابلیت گرایش به تندروی دارند و بدین ترتیب آتش تندروی در آفریقا فراهم می‌شود.

آنچه که تندروها را در آفریقا هدایت می‌کند صرفا خوش شانسی ایشان یا زور اسلحه شان نیست بلکه منبع اصلی قدرت آنها ایدئولوژی است. بنابراین خلافت اسلامی که از موصل در شمال عراق تا شمال شرقی نیجریه گسترده شده صرفا بر روی زمین شکل نگرفته است بلکه فراتر از آن رایحه تفکرات مسموم از فراز هزاران مایل وزیدن گرفته است. اسلام اینک تبدیل به ایدئولوژی نوین اعتراضات در آفریقا شده است و همین موضوع سبب شده تا اسلامگرائی قدرتی استثنائی پیدا کند.

سیاست در آفریقا تمایل به گرایشات قبیله‌ای و تعهد به نژاد دارد و همین موضوع سبب بوجود آمدن خلا سیاسی گسترده‌ای شده است. گروهی مثل «الشباب» در سومالی قادر است خود را به عنوان تشکیلاتی برتر از قبایل ارائه نماید. تنها یک رقابت سیاسی سازنده می‌تواند اوضاع را تغییر دهد اما بندرت رهبران قبیله‌ای و نژادی برای واگذاری قدرت تمایل نشان می‌دهند. دولتهای آفریقائی و غربی اغلب در فکر مقابله نظامی با جهادگرایان هستند. فرانسه 3000 نیروی نظامی واکنش سریع به همراه شش فروند جت جنگنده و 20 فروند بالگرد نظامی در چاد مستقر کرده و آمریکا نیز پایگاه پهپاد در آفریقا درست کرده است. صرفا تکیه بر چنین شیوه‌هایی برای مقابله با جهادی‌ها شانس کمی برای موفقیت دارند. در سومالی کمک‌های غرب برای مبارزه با جهادگرایان دستاوردهایی داشته است ولی اینها کافی نیست. بر اثر این درگیریها الشباب تعداد زیادی از نیروها و بخش‌های وسیعی از قلمروی خود را از دست داد؛ چنین راهکارهائی صرفا نابودکننده است و به تنهایی کافی نیست زیرا تشکیلاتی که قبلا فقط محدود به سومالی بود اینک از مرزها عبور کرده و به کنیا رسیده و حتی در میان نیروهای دولتی کنیا متحدانی پیدا کرده است! در کنیا مانند هر جای دیگری در دنیا، وحشیگری رسمی و دولتی تبدیل به بهترین ابزار برای جذب نیرو به نفع گروههای تندرو شده است. نظامیان در کنیا هزاران نفر را بدون دلیل دستگیر و شکنجه کرده‌اند. بنابراین هر یک از این افراد خود را قربانی می‌دانند. طی دو سال اخیر بیش از 20 روحانی مسلمان در سواحل کنیا کشته شده‌اند. هر چه دولتها بیشتر احساس خطر کنند دست نظامیان را برای سرکوب بازتر می‌گذارند؛ چنین فرایندی نه تنها مخالفان را بیشتر به جوش می‌آورد بلکه سبب پیدایش دولت‌های شکننده و نهادهای شکننده و ناکارآمد خواهد شد.

منبع: اکونومیست

http://jomhourieslami.net/paper/?newsid=61691

ش.د9402898