مطبوعات و جریان‌سازی سیاسی

(روزنامه ابتكار ـ 1394/07/04 ـ شماره 3251 ـ صفحه 7)

مطبوعات از تشکیلات حزبی خاص فرمان نمی‌برند

محمود هرندی، روزنامه‌نگار در این باره می‌گوید: در بیش از سه دهه که از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد، توسعه رسانه‌های حزبی که البته به دلیل برخی محدودیت‌ها، گاه به عنوان رسانه‌های سیاسی همسو عرض اندام کردند تا آنجا اهمیت یافت که در برخی مقاطع، اهمیت یک رسانه به عنوان تریبون جریانی سیاسی، از اهمیت اعضا و مواضع گروهی آنها بیشتر شده و همین موضوع، کم‌کم رسانه‌ها را بدل از احزابی ساخت که قدرت بسیج افکارعمومی و تقویت بدنه اجتماعی خود را نداشتند. وی ادامه می‌دهد: با آن که افول موقعیت رسانه‌های حزبی در سطح جهان باعث شد احزاب ایرانی نیز اندک‌اندک تمایلی به برخورداری از رسانه ارگان از خود نشان ندهند. هر چند اکنون نیز برخی مطبوعات همچون روزنامه‌های مردم‌سالاری، همبستگی و کار و کارگر رسانه‌های مربوط به احزابی با نام‌هایی مشابه قلمداد می‌شوند، اما گروه‌های سیاسی گویی دریافته‌اند که فقط با حضور در رسانه‌هایی فراگیرتر و غیروابسته (به لحاظ تشکیلاتی) می‌توانند نسبت به اقناع افکارعمومی اقدام کنند.

این کارشناس حوزه ارتباطات تصریح می‌کند: اکنون روزنامه‌های مشهور سیاسی در کشورمان هر چند بوضوح از یک جریان سیاسی مشخص حمایت می‌کنند و چهره‌های حزبی معطوف به یک جریان خاص را معرفی می‌کنند، اما از نظر تشکیلاتی از حزب مشخصی فرمان نمی‌برند.او اضافه می‌کند: روزنامه‌هایی مانند صبح امروز، یاس نو، وقایع اتفاقیه، نوروز، بامدادنو و نوسازی، سلام، خرداد، فتح، آفتاب امروز، بیان، حیات نو، کارگزاران، هم‌میهن، بهار و آسمان همه روزگاری صدای یک جریان سیاسی مشخص به شمار می‌آمدند، با وجود این به نظر می‌رسد رادیکالیزه شدن عملکرد برخی احزاب و گروه‌های سیاسی در کنار تندروی‌های مطبوعاتی در کشور بخش وسیعی از مطبوعات ارگان را به تعطیلی کشاند و اکنون فرجام این رسانه‌ها و احزاب، تجربه‌ای پیش روی احزاب و گروه‌های سیاسی است که راه رفته را تکرار نکنند.هرندی همچنین می‌گوید: هر چند به‌نظر می‌رسد رسانه‌های همسو با احزاب سیاسی در ایران امروزه بیش از پیش به سوی سایت‌های خبری و پایگاه‌های اینترنتی متمایل شده‌اند و فضای مجازی را برای طرح ایده‌های سیاسی خود برگزیده‌اند، اما تنها راه ادامه فعالیت رسانه‌های سیاسی اعم از رسانه‌های ارگان یا همسو با تشکیلات موجود، حفظ اعتدال و حرکت در چارچوب قانون است؛ اصولی به ظاهر بدیهی که در عمل به دلیل برخی منازعات سیاسی کمتر مجال بروز و ظهور می‌یابد.او می‌افزاید: از آنجا که بخشی از بار کنش‌های سیاسی مطبوعات در جامعه امروز ایران را نیز مطبوعات و خبرگزاری‌های وابسته به برخی نهادهای دولتی و حاکمیتی بر دوش دارند، به ‌نظر می‌رسد که رعایت مصالح کشور در این‌گونه رسانه‌ها که به‌نوعی از بودجه بیت‌المال ارتزاق می‌کنند، ضروری است و همزمان باعث می‌شود الگویی از فعالیت سالم رسانه‌ای در کشور نیز ارائه شود؛ الگویی که بتواند به دور باطل «افراط‌ ـ تعطیلی ـ ‌افراط» در فضای رسانه‌ای کشور پایان دهد.

رسانه‌ها اگر حزبی نباشند هویت اجتماعی ندارند

اما زهرا جوادی، کارشناس ارشد ارتباطات درباره سیاسی شدن احزاب به روزنامه ابتکار می‌گوید: اینکه یک رسانه نگاهی سیاسی داشته باشد یک جزء جدایی ناپذیر از رسانه است. در عصر حاضر روزنامه‌های عمومی به طور حتم رویکرد سیاسی و در بسیاری موارد حزبی دارند.وی ادامه داد: اگر یک رسانه به‌ویژه رسانه مکتوب به ارگان سیاسی وابسته نباشد، در حقیقت هویت اجتماعی ندارد. به این معنا که بسیاری از مردم که گرایش سیاسی خاص دارند به سراغ روزنامه‌ای می‌روند که گرایش حزب‌ها را منعکس کند. جوادی با تاکید بر اینکه هر نگاه سیاسی حمایت نیست اضافه می‌کند: اینکه تا رسانه‌ای با شخصی خاص مصاحبه می‌کند سریع آن رسانه را به حزب آن فرد می‌بندند نگرشی اشتباه است که در جامعه ما باب شده است. اما در حقیقت رسانه می‌تواند به یک جناح سیاسی علاقه داشته باشد و این علاقه را در نوع اخبار خود به‌ویژه اخبار سیاسی خود منعکس کند اما از نگاه طرفدارانه دور باشد.این کارشناس رسانه همچنین می‌گوید: رسانه‌ها هر چند می‌توانند مستقل باشند اما در اخبار آنها گرایش و علایق سیاسی آنها مشخص است و با تمام بی‌طرفی حزبی خود، می‌توان جناح حزبی آنرا تشخیص داد چراکه روزنامه‌ها از انسان‌ها تشکیل می‌شوند و انسان‌ها هم علایق سیاسی دارند که در نگارششان مشخص است.

روزنامه‌ها جایگزین احزاب

شهناز هاشمی، استاد علوم ارتباطات در این باره می‌گوید: در ایران چون احزاب فعالیت شفاف و روشنی ندارند و کارکردهای آنها در جامعه نهادینه نشده متاسفانه می‌بینیم که روزنامه‌ها جای حزب را گرفته‌اند و فعالیت‌ها، بیانیه‌ها و مسایل مربوط به آن حزب در روزنامه نمایان می‌شود. وی درباره این موضوع که چرا رسانه‌های مربوط به احزاب همه سیاسی هستند، تصریح می‌کند: به دلیل اینکه در ایران حزب به معنای واقعی وجود ندارد، وقتی روزنامه وابسته به فلان حزب را می‌خوانید چنین برداشت می‌کنید که این روزنامه تریبون سیاسی آن حزب است، گرچه بنده معتقدم که باید اجازه دهیم تنوع مطبوعات و نگاه‌های مختلف در جامعه وجود داشته باشد و مردم در این باره قضاوت کنند.هاشمی ادامه می‌دهد: در دنیای اطلاعات کنونی رسانه‌ای موفق است که مسائل جامعه را از تمام زوایا ببیند و در تحلیل و گزارش‌ها به نکات مثبت و منفی به درستی توجه کند. در حقیقت رسانه‌ها باید بدانند که یک طرفه قضاوت کردن سبب می‌شود تا مخاطبان خود را از دست بدهند و اعتماد افکار عمومی از آنها سلب شود، به عنوان مثال این روزها مردم به مطبوعات توجه خاصی ندارند و کمتر روزنامه می‌خوانند که یکی از دلایل آن همین یک سویه بودن مطبوعات دارد از نظر گرایش سیاسی است.

تیترهایی با گرایش‌های خاص

فتانه رضایی، از روزنامه‌نگاران سیاسی یکی از محاسن رسانه‌ها را نگاه سیاسی و حزبی می‌‌داند و به ابتکار می‌گوید: اکنون هر حزبی یک تریبون مستقیم به نام روزنامه دارد. او با تاکید بر اینکه در کشور ما ایران رسانه مستقل وجود ندارد، می‌افزاید: تا زمانی‌که رسانه‌ها وابسته به دولت یا احزاب و تشکل‌های سیاسی هستند به طور قطع استقلال معنا ندارد. اما اینکه می‌گویند یک رسانه در صورت حزبی بودن نمی‌تواند به وظیفه خود که همان اطلاع رسانی است به درست عمل کند، دیدگاه اشتباهی است چراکه یک رسانه حزبی مانند رسانه تخصصی است.

مشکلات مالی و وابستگی رسانه

علی پرتویی، کارشناس ارتباطات و مدیر یکی از سایت‌های خبری هم با اشاره به اینکه مطبوعات زمینه ساز رشد و بالندگی فرهنگی یک جامعه هستند، می‌گوید: روزنامه‌ها باید منافع ملی و مردمی را در نظر بگیرند، شما اگر دقت کرده باشید می‌بینید بسیاری از تحلیل‌هایی که در روزنامه‌ها چاپ می‌شود، گرایش سیاسی دارد. او بزرگترین ضعف رسانه‌ها را وابستگی مالی آنها دانسته و می‌افزاید: رسانه‌های نوشتاری و مکتوب به دلیل اینکه از استقلال مالی برخوردار نیستند زیر پرچم احزاب و گروه‌های خاص قرار می‌گیرند، این در حالی است که اطلاع رسانی شفاف تنها از رسانه‌ای است که فارغ از وابستگی به هر جریان و گروهی به فکر منافع ملی کشورش باشد.»این کارشناس ارتباطات همچنین می‌گوید: وقتی رسانه‌ای وابسته به یک جریان خاص فکری باشد در تحلیل‌ها و نقدهای خود نمی‌تواند جانب اعتدال را رعایت کند در نظر بگیرد.

نگاه مثبت و منفی سیاسیون به رسانه‌های حزبی

اما سیاسیون هم نسبت به رسانه و ارتباط آنها با احزاب واکنش دارند. برخی از انها این نوع نگاه رسانه را درست می‌دانند و بعضی دیگر هم این گرایش را به دلیل زیر سوال بردن استقلال رسانه، اشتباه می‌شمارند.حجت‌الاسلام مجید انصاری، عضو مجمع روحانیون مبارز در این باره می‌گوید: آزادی احزاب بدون آزادی مطبوعات بی‌معناست و احزاب حتما باید از رسانه‌های آزاد برخوردار باشند و این آزادی‌ها محدود به شرایط قانونی و حدود شرعی است.وی ادامه می‌دهد: احزاب به عنوان نیروی منتقد و هدایتگر همزمان می‌توانند با برنامه‌های خودشان، مسوولان و تصمیم گیران و تصمیم سازان جامعه را کمک کنند و هم در جای خودشان انتقاد اساسی و درست داشته باشند و این انتقاد را از مجرای رسانه‌های حزبی و به عنوان حزب به مردم منتقل کنند که همین جا تاکید می‌کنم آزادی احزاب بدون آزادی مطبوعات بی معناست.عضو مجمع روحانیون مبارز اضافه می‌کند: آزادی مورد نظر ما چه در سطح جامعه، چه در احزاب و چه در مطبوعات محدود و مشروط به شرایط قانونی و حدود شرعی مشخص شده در قانون است.وی با بیان اینکه ناگزیر از ایجاد احزاب هستیم می‌افزاید: احزاب با کارکردهای مشخصی که دارند می‌توانند کمک کنند تا جامعه به سامان برسد چرا که نبود احزاب و دموکراسی بدون تحزب، به هرج و مرج و آشوب‌های سیاسی می‌انجامد.

عامل تعقل مردم هستند

اما تقی راستگو از کارشناسان سیاسی درباره سیاسی شدن احزاب می‌گوید: رسانه‌ها مردم را به تفکر وا‌می‌دارند و این تفکر می‌وتواند به مردم در درک بهتر کمک کند. او ادامه می‌دهد: در کشور ما مطبوعات مقداری رنگ و بوی سیاسی دارند و در برخی موارد موضوعات مختلف را با عینک سیاسی می‌بینند و سعی می‌کنند مسائل مختلف را با توجه به گرایش سیاسی خود تحلیل و تفسیر کنند که این مساله با رسالت واقعی مطبوعات سازگار نیست.او معتقد است مردم به خوبی جهت گیری‌ها و تحلیل‌های سیاسی برخی رسانه‌ها را به خوبی می‌شناسند و چنین نشریاتی رفته رفته جایگاه ارزشی خود در جامعه را از دست می‌دهند.

در هر حال اکنون رسانه به عنوان یک رکن جدایی ناپذیر در زندگی انسان‌هاه در آمده‌است و اگر قرار باشد که رسانه‌ها همه با دیدگاه خنثی به موضوعات نگاه کنند به طور حتم جامعه در سکون باقی‌میماند و این نوع سکون تحرک سیاسی و شادابی را از مردم آن جامعه می‌گیرد. همین رسانه‌ها هستند که می‌توانند با برخی فعالیت‌های خود شور زیادی در مردم ایجاد کنند تا به واسطه آن مناسبت‌ها و برنامه‌های سیاسی با مشرکت بیشتر برگزار شود. اینکه برخی احزاب رسانه‌ها را به خدمت میگیرند مربوط به گرایش مسوولان آن رسانه است. شاید انها می‌توانند با این موضوع کنار بیایند که استقلال رسانه زیر سوال برود.

http://ebtekarnews.com/?newsid=19939

ش.د9402768