(روزنامه اطلاعات ـ 1394/10/24 ـ شماره 26351 ـ صفحه 12)
اگر هدف از اجراي حکم اعدام 47 تن در عربستان به جرم «انجام فعاليت تروريستي»، ترساندن ديگران و ممانعت از هرگونه اعتراض يا حمله يا خشونت عليه نظام و نهادها و منافع آن بوده باشد بايد گفت واکنشها و نتايجي که اين اقدام به دنبال خواهد داشت کاملا برعکس خواهد بود .
روزنامه مستقل رأي اليوم در سرمقاله خود درباره اعدام شيخ نمر باقر النمر، روحاني شيعه و 46 تن ديگر توسط سعوديها نوشت ، کاملا پيداست که دوره جديد در عربستان که با برتخت نشستن ملک سلمان بن عبدالعزيز آغاز شده نشان از دوره قاطعيت و تصميمگيري با سياست عدم انعطافپذيري دارد؛ سياستي که پادشاهان سابق کمتر آن را در پيش گرفته بودند. نخستين مصداق اين مسئله آغاز جنگ در يمن عليه حوثيها و حزب علي عبدالله صالح، رئيس جمهوري پيشين يمن به بهانه واهي نفوذ ايران بود. اکنون نيز ميبينيم که در آغاز سال جديد ميلادي عربستان دست به اعدام شهروندان خود آن هم به اين تعداد زده است؛ اعدامهايي که از سال 1980 تاکنون سابقه نداشته است.قاطعيت ضروري است و اهميت زيادي دارد به شرط اينکه در زمان مناسب باشد و صاحبانش ابزار قدرت و نيرو در اختيار داشته باشند.
همچنين در چارچوب استراتژي محکمي باشد و در سايه شرايط منطقهاي و بين المللي مناسب صورت بگيرد اما در حال حاضر عربستان اين شروط يا بيشتر آن را ندارد درنتيجه حکيمانه نيست که در يک زمان وارد دو جنگ يکي در سوريه و ديگري در يمن شود تا مانع از آنچه نفوذ ايران خوانده شده، شود درحالي که قدرت ايران به دنبال توافق با آمريکا و شش کشور ابرقدرت ديگر افزايش يافته و کشوري ابرقدرت مثل روسيه نيز با تمامي توان نظامي و سياسي خود وارد جنگ مستقيم عليه مخالفان مسلح در سوريه شده است. همچنين ميبينيم که قيمت فرآوردههاي نفتي در حال کاهش است و سياستهاي همپيمان تاريخي عربستان يعني آمريکا نيز با ترديد و سردرگمي بسياري همراه است.
اعدام 46 سني تندرو که انديشه القاعده را در پيش گرفته و بين سالهاي 2003 تا 2006 دست به تظاهرات و انفجار زدهاند براي سرپوش گذاشتن بر اعدام شيخ نمر باقر النمر، روحاني شيعه که به تحريک به اعتراضات مسالمت آميز و درخواست براي دموکراسي و حقوق بشر متهم شد هرگز واقعيتها را پنهان نميکند و خشم و خفقان در محافل شيعيان را خاموش نخواهد کرد بلکه براي نخستين بار احتمالا به يکپارچه کردن شيعيان و سنيها و انتقام آنها از نظام آل سعود منجر خواهد شد.
ما اقدام تروريستي را که عليه قربانيان بي گناه صورت گرفته و امنيت و ثبات را به طور کلي برهم ميزند محکوم ميکنيم و بين خواستههاي مشروع درباره آزادي و اصلاح و داشتن حق اعتراض نسبت به ظلم، فساد، سرکوب و محدود کردن آزاديها با خواستههاي نامشروع فرق قائل ميشويم. ما با حکمهاي اعدام و به ويژه زماني که از نظام قضائي صادر شود که صلاحيت لازم را ندارد و ارزشي براي عدالت قائل نيست کاملا مخالفيم. تمامي کساني که اين حکم در حقشان اجرا شد از محاکمههاي عادلانه برخوردار نبودند و نتوانستند از خودشان دفاع کنند چرا که با نظام قضائي مواجه بودند که يک کاربر در توييتر را به شلاق خوردن و 10 سال حبس محکوم و يک شاعر زن را به مدت 15 سال از نوشتن در روزنامهها و ارائه نظر خود منع ميکند. اين کار با دستور يک شاهزاده در يک منطقه و نه از سوي يک دادگاه رسمي صورت ميگيرد آن هم تنها به دليل يک قصيده از سوي يک شاعر يا يک مطلب از سوي يک روشنفکر.
ظلم و ستم و به حاشيه راندن در عربستان تنها اقداماتي است که ميتوان گفت از روي گرايشهاي طايفهاي يا مذهبي صورت نميگيرد چراکه عربستان درباره درخواست براي آزادي، اصلاحات و عدالت بين شيعه و سني فرق نميگذارد اما بايد به اين مسئله اعتراف کنيم که شيعيان همواره در عربستان با رنج و مشکلات بيشتري مواجه بودهاند. در طول دههها با آنها برخورد نامناسبي شده و در معرض تبعيض قرار گرفته اند. همواره به حاشيه رانده شده و به عنوان شهروند درجه دو به آنها نگريسته شده است. کسي که غير از اين را بگويد حقيقت را نميبيند.
بايد يقين داشت که اجراي حکم اعدام به انتقام و واکنشهاي خطرناک منجر خواهد شد که احتمالا تاثير منفي بر امنيت و ثبات عربستان خواهد گذاشت. اين اقدام همچنين مشکلات امنيتي عربستان را که خود رو به وخامت نهاده است دوبرابر خواهد کرد و پرونده مربوط به نبود آزاديها و محاکمه عادلانه و نقض حقوق بشر را بيش از هر زمان ديگري به جريان خواهد انداخت. بزرگترين دشمنان عربستان همان کساني هستند که از داخل خود اين نظام سر بر ميآورند و چنين سياستها و مواضعي را در پيش ميگيرند که موجب افزايش بحرانها در عربستان و جنگ داخلي و خارجي مي شوند؛ جنگهايي که هنوز در آغاز خود قرار دارند و دورانديشي و قدرت را از بين برده و احتمالا تا دهه ها به طول بينجامد .
جنگهاي خارجي از نظر انساني، مالي، سياسي و نظامي هزينههاي زيادي را روي دست عربستان ميگذارد اما جنگهاي داخلي اگر رخ بدهد در تمامي سطوح پرهزينه تر خواهد بود به ويژه اگر در زمان نامناسب و در سايه خفقان و اوضاع بحراني اقتصاد و موج بيکاري رو به افزايش اتفاق بيفتد .کساني که حکم اعدامشان اجرا شد داراي پايگاه مردمي، قبيلهاي و طايفهاي هستند و حامياني در داخل و خارج دارند. کسي که تصميم به اعدام آنها گرفت در محاسبات خود خوب عمل نکرده است همانطور که کشور خود را وارد جنگهاي خارجي و به ويژه جنگ يمن کرد.روزهاي پيشرو براي عربستان بسيار دشوار خواهد بود .
در اين حال،گاردين در گزارشي درباره اعدامهاي اخير عربستان سعودي نوشت،اما اگر سعوديها اميدوار بودند که با اين زمانبندي هيچ کس به اين اعدامها توجه نميکند، دچار اشتباه بزرگي شدند. اين اعدام روابط نه چندان خوب عربستان با ايران را به شدت تخريب و پرونده نمر را به موضوعي تبديل کرد که به طرز وحشتناکي رقابت و دشمني دولتي و مذهبي را تشديد ميکند؛ رقابتي که خاورميانه را وارد جنگهاي نيابتي متعددي در سوريه و يمن و اختلافات عميقي در عراق و لبنان کرده است.سيستم سعوديها به بدترين شکل ممکن،مبهم و غيرشفاف عمل ميکند. هنوز رياض از ماه نوامبر روشن نکرده است که قصد و دلايلش براي صدور حکم اعدام چنين شخصيت برجستهاي که اقليت شيعه اين کشور را رهبري ميکند، چيست.شيخ نمر از سال 2012 در بازداشت بود بنابراين هيچ عجلهاي براي محکوم کردن وي وجود نداشت با اين حال به سرعت در محاکم قضايي حاضر شد.
وي به فتنه انگيزي، نافرماني و حمل سلاح متهم شناخته شد. خود شيخ نمر تمامي اتهامات سياسي عليه خود را پذيرفت اما همواره تاکيد ميکرد نه تاکنون سلاحي حمل کرده و نه دعوت به آشوب و خشونت کرده است.منابع سعودي ميگويند، ملک سلمان که سال پيش به قدرت رسيد به دليل افزايش فشار عمومي که از وي ميخواهد قويتر عمل کند حکم اعدام شيخ نمر را امضا کرده است. ملک عبدالله، سلف مدرنتر وي در قدرت حتي هرگز حاضر نشده بود تن به چنين اقدامي دهد.با اين حال اما اين ادعايي غيرقابل اثبات است، آن هم با توجه به رسانههاي اجتماعي بيش فعال عربستان سعودي که صحنه درخواستهاي متعدد براي مقاومت در مقابل شيعيان هستند و گاهي با الفاظ نژادپرستانه زشتي اين درخواستهاي نامعقول همراه ميشوند. اين فشارها بر ملک سلمان از زماني هم که داعش خودش را به عنوان تنها نيرويي معرفي کرده که توانايي مقابله با گسترش شيعه را دارد افزايش يافته است.
در اين ميان گمانهزنيها ديگري هم در داخل و خارج از عربستان درباره اين اعدامها وجود دارد که محمد بن سلمان، پسر شاه، جانشين وليعهد و وزير دفاع اين کشور اين پرونده را به چنين سرانجامي رسانده است. کاهش شديد قيمت نفت و نگرانيها درباره جنگ غير پيروزمندانه يمن در فشارها براي پرمدعا به نظر آمدن محمد بن سلمان بيتاثير نبوده است.اگر کسي هم در رياض از اين خبر ناراحت باشد، از نحوه اطلاع رساني آن است. رسانههاي شديدا کنترل شده عربستان اين اعدامها را بازتابي از "اهتمام شديد پادشاه به مبارزه با تروريسم" تشريح ميکنند و همچنين بر اعلاميه ناگهاني مبارزه "ائتلاف نظامي" اعراب سني تحت رهبري عربستان تاکيد ميکنند. اما هيچ يک از اين اقدامات هماهنگ شده يا شبيه يک حرکت استراتژيک به نظر نميآيد. مرکز مشاورهايSoufan در اين باره ميگويد، بدون شک عربستان اهداف و برنامههايي دارد اما در کوتاه مدت به نظر ميرسد که آنها بيشتر از آنکه براي رقيب خود ايران مشکل درست کنند خود رياض را درگير مشکل کردهاند.
از سوي ديگر،يک روزنامه انگليسي زبان در مقالهاي به بررسي انتقادات از مقامات آل سعود به دليل اعدام شيخ نمر پرداخته و تاکيد کرده است اين اعتراضات از سوي چهرههاي سياسي کشورهاي خاورميانه نيز مطرح شده است تا جايي که برخي از آنها رژيم آل سعود را تهديد کردهاند.روزنامه "ساندي تايمز" چاپ انگليس در مقالهاي با عنوان "آيا اين پادشاه خانه آل سعود را ويران خواهد کرد؟" به موضوع اعدام 47 تن از جمله شيخ نمر باقر النمر، روحاني برجسته در عربستان پرداخته و اظهار داشته است که فريادهاي اعتراض نسبت به اعدام شيخ نمر به چهرههاي سياسي خاورميانه رسيده است و برخي از آنها رژيم آل سعود را تهديد کردهاند.
اين روزنامه در اين مقاله نوشت، نوري مالکي، نخست وزير سابق عراق اعدام شيخ نمر را با اعدامهايي که حزب بعث به رياست صدام در قرن گذشته در عراق انجام ميداد، شبيه کرد و عنوان داشت، پادشاهي خاندان آل سعود به زودي به پايان ميرسد و به دليل اين اقداماتشان به زودي سرنگون خواهند شد.اين روزنامه در ادامه نوشت، ايران رقيب بزرگ و ديرينه عربستان در منطقه نيز اعدام شيخ نمر را جنايت و بخش کوچکي از شالوده جنايتکار اين خاندان خائن دانست.
اين روزنامه در ادامه تاکيد کرد، هنوز يک سال کامل از پادشاهي ملک سلمان، پادشاه 80 ساله عربستان نگذشته است و با اين حال عربستان يکي از بدترين سالها در تاريخ خود را تجربه ميکند. روزنامه ساندي تايمز در ادامه نوشت، دنياي غرب اکنون ميداند که تفکرات وهابي که عربستان بر اساس آن بنا شده است، دليل افراط گرايي است که منطقه را در نورديده است.اين روزنامه انگليسي تاکيد کرد، اين مساله با دلايل و مدارک متعددي که بر وجود اختلافاتي در خاندان پادشاهي عربستان در مورد سياست تبعيضي تاکيد دارند، مطابقت ميکند. طبق اين مدارک در خاندان آل سعود در مورد سياست تبعيضي که ملک سلمان در پيش گرفته و حمايت وي از پسرش محمد بن سلمان، وزير دفاع اين کشور اختلافاتي به وجود آمده است.
عربستان ديگر قابل اعتماد نيست
افزايش اختلافات ميان عربستان سعودي و ايران از زماني که سعوديها شيخ نمر النمر، روحاني شيعه را اعدام کردند باعث نگراني مقامات آمريکايي و اروپايي نسبت به از بين رفتن تلاشهاي مربوط به برقراري صلح در منطقه شده است. با توجه به آنچه روي داده و ائتلاف ديرينه غرب با آل سعود بايد پرسيد آيا عربستان سعودي را ميتوان يک متحد قابل اعتماد محسوب کرد؟روزنامه نيويورک تايمز در تحليلي نوشت،عليرغم منافع مشترک متعدد و آشکار، عربستان سعودي ديگر يکي از متحدان قابل اعتماد براي آمريکا محسوب نميشود.
واقعيت اين است که عربستان سعودي اخيرا کمک کرده تا بهاي نفت پايين نگه داشته شود و اين اقدام به تضعيف اقتصادهاي روسيه و ايران کمک ميکند.عربستان سعودي و آمريکا موافقند که بشار اسد نبايد به عنوان رئيس جمهوري سوريه به فعاليتهاي خود ادامه دهد و هر دو از عبدالفتاح السيسي، رئيس جمهوري مصر حمايت ميکنند؛ آمريکا عليرغم گرايشهاي مستبدانه سيسي از او حمايت ميکند در حالي که عربستان به خاطر همين گرايشها از او حمايت ميکند. مصر و عربستان سعودي از قدرتهاي موجود در حوزه خليج فارس هستند و سعوديها حضور نظامي آمريکا در اين منطقه را تسهيل و از آن حمايت ميکنند.اگرچه آنها منافع مشترک بسياري دارند اما عربستان سعودي با حمايت و تامين مالي افراط گرايان، تهديدي نه تنها براي آمريکا بلکه براي ثبات کل جهان محسوب ميشود.اما اعدام شيخ نمر النمر، يکي از روحانيون شيعه مخالف در عربستان سعودي که تهديدي براي پادشاهي اين کشور نبود و اعدامش باعث خشم و ناراحتي ايرانيها شد، اقدامي صرفا براي متزلزل کردن تلاشهاي بينالمللي براي حل درگيريها در سوريه و يمن بود.
البته اعدام مخالفان سياسي و مذهبي در عربستان سعودي صورت ميگيرد اما اين اعدام در کنار حمايت و تامين مالي افراط گرايان توسط سعوديها، تهديدي نه تنها براي آمريکا بلکه براي ثبات کل جهان محسوب ميشود.قابل درک است که يک عربستان سعودي خودسرتر به تدريج در منطقه پرمدعاتر نيز ميشود. اما عربستان ثابت نکرده که ميتواند از قدرت رو به افزايش خود عاقلانه و هوشمندانه استفاده کند و اين عدم توانايي را با بمباران بيپرواي اهداف غيرنظامي در جنگ داخلي يمن نشان داده و پادشاهي عربستان اختلافات مذهبي خطرناک ميان مسلمانان سني و شيعه خاورميانه را تشديد کرده است.
اما اين مساله همچنان يادآور ميشود که امنيت عربستان سعودي به آمريکا بستگي دارد. اين مساله به واشنگتن قدرت نفوذ در عربستان را ميدهد. اگرچه ممکن است عربستان سعودي به دنبال پايان حمايت از نوع افراط گرايي باشد اما در آخر اين اقدامات به ضرر خودش تمام ميشود و تهديد براي خود عربستان، براي آزادي سياسي و مذهبي بيشتر در داخل اين کشور، براي بهبود اختلافات رو به رشد ميان سنيها و شيعيان و براي اعمال عاقلانهتر قدرت منطقهاياش محسوب ميشود.اين اهرم فشاري است که آمريکا نبايد در استفاده از آن ترديد کند.
اهداف آل سعود از اعدام شيخ نمر
هدف اصلي عربستان از اتهامات دروغين و ساختگي عليه شيخ نمر، حذف وي و جلوگيري از رسيدن شيعيان به قدرت است. محمد جواد آهسته در خبرگزاري فارس نوشت، سال 2016 در خليجفارس با طوفاني از اعدام آغاز شد. عربستان سعودي در يک روز (دوم ژانويه سال جاري 2016) 47 نفر را بهصورت جمعي اعدام کرده است. مهمترين و مشهورترين شخص در ميان اعداميها، روحاني معروف شيعه نمر باقر النمر بود.
به گفته "ولاديمير سرگيف" کارشناس روس در مسائل عربستان، شيعيان 15 درصد از کل جمعيت عربستان را تشکيل ميدهند و اغلب در مناطق شرقي اين کشور ساکن هستند. ازآنجاکه چارچوب و مکتب نظامي پادشاهي عربستان را مکتب وهابيت تشکيل ميدهد آل سعود اقدام به اعمال سياستهاي تبعيضآميزي عليه شيعيان در مناطق شرقي بهويژه در دو منطقه الاحساء و القطيف کرده است و شيعيان عربستان هرگز شهروند درجهيک محسوب نشدهاند.
بهعنوانمثال در عربستان هيچ سمتي در سازمانها و ارگانهاي دولتي به شيعيان اختصاص داده نميشود. اين در حالي است که عربستان بيشترين نفت توليدي خود را در اين مناطق استخراج ميکند. شيخ نمر نماينده نسل جوان مبلغان شيعه در عربستان است که برخلاف نسل گذشته با شجاعت در مورد عدم برابري حقوق شيعه و سني اظهارنظر ميکرد.
شيخ نمر و هوادارانش بارها اعتراض خود را بهصورت مسالمتآميز اعلام کردند و وي همواره در سخنرانيهايش در دوري از خشونت و آشوب تأکيد کرده است. آل سعود از هرگونه برگزاري انتخابات دموکراتيک در مناطق شرقي جلوگيري ميکنند، چراکه از اين هراس دارند که قدرت به دست شيعيان افتد که اين بهنوبه خود تضعيف قدرت اهل سنت را در عربستان به همراه دارد.نشريه روسي "چشم انداز سياسي" اتهامات ساختگي آل سعود عليه شيخ نمر اينگونه را تشريح کرد:
1- عربستان شيخ نمر را به تحريک اذهان عمومي مبني بر جداييطلبي، مقاومت مسلحانه و عامل نفوذي جمهوري اسلامي ايران متهم کرده است. اين در حالي است که اقدامات شيخ نمر همواره مسالمتآميز بوده و حتي يک مورد نيز اقدامات مسلحانه مشاهده نشد. هدف اصلي شيخ نمر ايجاد تساوي حقوق ميان شيعه و سني بود و هرگز براي فروپاشي کشور اقدام تحريکآميزي انجام نداد. زيرا شيخ نمر عضو هيچ حزب سياسي يا اجتماعي نبود.
2- اتهام "مقاومت مسلحانه" شيخ بدين ترتيب دروغ است که هنگام حمله مسلحانه نيروهاي امنيتي عربستان، تنها شيخ نمر مجروح و دو نفر از همراهانش را به قتل رساندند، اما پليس عربستان هيچ آسيبي نديد زيرا به سمت آنها اصلاً شليکي صورت نگرفت.
3- عربستان تکتک شيعيان خود را عامل نفوذي ايران ميداند. بنابراين شيخ نمرهاي زيادي وجود دارند، اما بر اساس آمار پايگاه "ويکي ليکس" شيخ نمر در هيچکدام از بيانيهها و سخنرانيها و اظهارات عمومي خود از طرفداري ايران صحبت نکرد.
بنابراين با توجه به دلايل مذکور ميتوان نتيجه گرفت که هدف اصلي عربستان از اتهامات دروغين و ساختگي عليه شيخ نمر، حذف وي و جلوگيري از رسيدن شيعيان به قدرت است. عربستان شيخ نمر را که طرفدار برابري حقوق بود در کنار تروريستهاي القاعده که خود آنها را پرورش داد قرارداد تا افکار عمومي را چه در داخل و چه در خارج دور زند. اين در حالي است که در همه اديان و بهويژه در دين اسلام جواب سخن را بايد با سخن داد نه با شمشير. عربستان با اين اقدام خود نشان داد که مکتب وهابيت از اسلام حقيقي فرسنگها فاصله دارد و مکتبي است که بهمرورزمان شکلگرفته يعني از پيدايش اسلام وجود نداشته است.
گفتني است که اکثر سازمانها و گروهکهاي تروريستي در جهان پيرو مکتب وهابيت هستند که از سوي عربستان شديداً ترويج داده ميشود.نشريه "پوليتراسيا" نيز ضمن بازتاب اعدام روحاني معروف شيعه خاطرنشان کرد عربستان ايران را دشمن و رقيب اصلي خود بهويژه از منظر ايدئولوژيک ميداند و ازآنجاکه ايران مرکز تشيع جهان اسلام است رياض تمامي شيعيان داخل عربستان را عامل نفوذي ايران ميدانند و با اعدام شيخ نمر سعي کرده است ايران را داخل عربستان بکشد. هرگونه اقدام شيعيان در عربستان بدون متغير فعال خارجي سرکوب ميشود. در حال حاضر اصليترين متغير خارجي که ميتواند وضع را در عربستان تغيير دهد، متغير يمن هست.
به اين ترتيب که اگر انصار الله موفق شود از مرز عربستان عبور کند در اين صورت آل سعود توان سرکوب شيعيان را ندارد.ايران برخلاف عربستان کشوري بسيار هوشيار و جدي است و اينکه سفارت عربستان در ايران موردحمله قرار گرفت مقامات ايراني نيز آن را محکوم و نزديک به 40 مظنون را دستگير کردند که اين خود نشانه متمدن بودن ايران است. اما عربستان که گويا منتظر چنين اتفاقي (آتش زدن سفارت) بود در عوض تمام روابط ديپلماتيک خود را با ايران قطع کرد که چند کشور کوچک نيز بهتبع آن روابط ديپلماتيک خود را قطع و برخي ديگر روابط خود را کاهش دادند که تأثير چنداني در موقعيت منطقهاي ايران و حتي اقتصاد اين کشور ندارد. اما اعدام شيخ نمر هيچچيزي را حل نکرد بلکه شرايط و جو منطقه را پيچيدهتر کرد و ايران هيچگونه شانسي به سعوديها براي پيروزي در يمن نميدهد زيرا عربستان آشکارا مردم بيدفاع يمن را قتل و عام ميکند.
درواقع هر جا که ايران هست عربستانهم حضور پيدا ميکند و رياض دشمني خود را نسبت به تهران بهصورت بيمارگونه نشان ميدهد که جامعه بينالملل بهخوبي به اين واقعيت آگاه است. بنابراين رفتار عربستان در قبال ايران کاملاً قابل پيشبيني است.بسياري از نشريه ها و روزنامه هاي روسيه از جمله، "گازتا"، "چشم انداز نظامي"، "چشم انداز شرق جديد" به ارزيابي مهمترين تحولات خاورميانه در سال 2015 پرداختند که گزيده اين گزارشات بدين شرح است: سال 2015 يکي از بدترين سالها براي خاورميانه بود در سال 2015 تروريسم و افراطگرايي مانند ابولا به جان کشورهاي خاورميانه افتاد و تقريباً تمام کشورهاي منطقه بهنوعي درگير جنگ و خونريزي بودند.
گروه تروريستي داعش که بذر اين نفاق را کاشت از سوي برخي از کشورهاي منطقه از جمله ربستان حمايت ميشود. نابودي تأسيسات زيرساختي عراق و سوريه، کشتار بيامان مردم بيدفاع درنتيجه حملات وحشيانه داعش و حملات بهظاهر اشتباهي ائتلاف بزرگ به رهبري آمريکا شادي و اميد را در دل مردم اين کشورها کور کرد. ائتلاف ضد يمن به رهبري عربستان سعودي، آتش نفاق را در منطقه شعلهورترکرد، اما گويا ائتلاف "طوفان قاطع"عربستان سعودي را قانع نکرد و اقدام به تشکيل ائتلاف ضد تروريستي کرده است که بيشتر ائتلاف ضد شيعي بود تا ضد تروريستي. سوريه، عراق و يمن اصليترين قربانيان سال 2015 هستند که درنتيجه عدم وحدت و عدم تدبير دولتمردانشان به اين حالوروز افتادند.
سال 2015 همچنين يکي از بدترين سالها براي اخوت و همبستگي در جهان اسلام بود. بيکفايتي و سوء مديريت رياض در اداره مناسک حج سبب کشته شدن شمار زيادي از حجاج کشورهاي مختلف و اعتراض کشورهاي اسلامي گوناگون ازجمله ايران شد. زيرا بيشترين قربانيان مکه ايراني بودند که اين خود جاي بسي تأمل دارد. ادامه دارد...
ش.د9404992