گزارش آمانو منفی هم باشد، دولت با تندروها همگام نمی‌شود

* آقای خرم! اظهارات آمانو در جلسه شورای حکام، حرف و حدیث‌های زیادی داشته است، گروهی معتقدند صحبت‌های او به این معناست که موضوع PMD مختومه اعلام نمی شود، نظر شما درباره اظهارات آمانو چیست؟ او از طرفی می‌گوید که عدم انحرافی در مواد هسته‌ای اعلام شده ایران وجود ندارد و از طرفی دیگر اضافه کرده تضمین معتبری در نبود فعالیت‌های مواد هسته ای اعلام نشده درباره ایران نمی توانیم بدهیم. این دوگانگی کلام برای چیست؟

** یکی از وظایف آژانس بین‌المللی اتمی، رسیدگی به مواد هسته‌ای و دستگاه‌های اعلام شده هر کشور است، یعنی تمام کشورها درباره فعالیت‌ها، دستگاه‌ها، سایت‌ها، رآکتورها و... به آژانس اطلاع می‌دهند، آژانس هم برحسب همان اطلاعات این کشورها، رسیدگی و نظارت دارد و بعد از آن است که می‌گوید با توجه به مواد اعلام شده از فلان کشور که به آن رسیدگی کردیم، این کشور هیچگونه انحرافی در صلح‌آمیز بودن مواد هسته‌ای از خود نشان نداده و به سمت تسلیحاتی شدن هم پیش نرفته است. آژانس این کار را در مورد مواد و دستگاههای هسته‌ای اعلام شده ایران نیز انجام داده است و این عدم انحرافی که آمانو از آن سخن می‌گوید مربوط به همین بخش ماجراست.

اما قسمت دوم وظایف آژانس، مربوط به مواد و دستگاه‌های اعلام نشده کشورهاست. درباره مواد اعلام نشده شما نمی توانید در هیچ کجای دنیا قسم بخورید که در میان این مواد، فعالیت‌های خاصی وجود ندارد. بنابراین آژانس هم نمی تواند نه از نظر فنی و نه از نظر حقوقی، مسئولیت مواد اعلام نشده را بر عهده بگیرد و بگوید آیا در فلان کشور فعالیت غیرصلح آمیز وجود دارد یا خیر. پس بخش منفی صحبت‌های آمانو درباره ایران، کاملا طبیعی است و همه کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کنند همین وضعیت را دارند.

پس تردید آقای آمانو در ارتباط با ایران مربوط به مواد و دستگاه‌های اعلام نشده است. برای اینکه آمانو بر این تردید فائق بیاید، اولا ایران باید بپذیرد بر اساس پروتکل الحاقی عمل کند و در نتیجه آژانس بین المللی دیدارها و بازرسی‌های سر زده داشته باشد. یعنی بدون اعلام قبلی به نقاط مشکوک اعلام نشده ایران سر بزند. اگر آژانس اخبار موثقی درباره این نقاط داشته باشد بر اساس پروتکل الحاقی اجازه بازرسی دارد.

دوم اینکه، می‌بایستی دوره بازرسی‌های سرزده، طولانی باشد، یعنی در یک کشوری اگر برای 10 تا 15 سال براساس اخبار مختلف، بازرسی‌ها انجام گرفت و مسئله خاصی کشف نشد، آن موقع است که آژانس می‌تواند بگوید به طور نسبی این کشور درباره مواد و دستگاه‌های اعلام نشده اش هیچ گونه فعالیتی به سمت تسلیحاتی شدن نداشته است.

بنابراین چون آژانس، در شرایط فعلی در موقعیتی نیست که درباره مواد اعلام نشده اظهارنظر داشته باشد، پیرامون تفسیر ابعاد هسته ای ایران، همواره اعلام تردید می‌کند.

اما در این بین مسئله «PMD» یعنی اینکه آیا ایران در گذشته فعالیتی به سمت تسلیحاتی شدن داشته یا نه! داستان جداگانه ای دارد. بحث «PMD» مسئله‌ای 10 ساله بین ایران و آژانس است و قرار است این هفته نتیجه یافته‌های آقای آمانو درباره پرونده PMD مشخص شود. آقای آمانو ممکن است در این پرونده نیز، نتواند با قاطعیت بگوید که آیا ایران در گذشته فعالیت‌های تسلیحاتی در زمینه هسته‌ای داشته یا خیر؟ و این همان چیزی است که ایران را رنجانده است.

چرا که کشور ما می‌خواهد مدیر کل آژانس در گزارش این هفته‌اش بگوید بر اساس نمونه‌برداری و بررسی‌های انجام شده پرونده PMD خاتمه یافته تلقی می‌شود و دیگر احتیاجی به دنبال کردن آن نیست. البته در آن صورت هم گزارش آقای آمانو به شورای حکام می‌رود، در شورای حکام براساس بررسی ها، یک نظر سیاسی داده می‌شود و احتمال دارد که حتی با گزارش مثبت آمانو، آنها (شورای حکام) بگویند که این پرونده باز بماند و آقای آمانو کماکان باید درباره "پی ام دی " بررسی کند. که البته ایران هم تهدید کرد اگر چنین شود، ادامه فعالیت‌هایش درباره برجام را متوقف خواهد کرد.

* آیا شما هم معتقدید که گفته‌های مدیر کل آژانس به این معناست که 10 آذر قرار نیست پرونده PMD مختومه شود؟

** در گزارشی که آقای آمانو می‌دهد، اظهار نظر سیاسی دخیل نیست او اظهار نظر فنی خود را بیان می‌کند. این شورای حکام است که اظهارنظر سیاسی خواهد کرد و باید بگوید پرونده ایران مختومه بشود یا نه. بنابراین کار آژانس بین المللی این است که گزارش دهد و کار شورای حکام برداشتی است که از این گزارش خواهد داشت. مثلا در قضیه کره جنوبی که در بخشی از فعالیت‌هایشان پلوتونیوم 240 تولید کرده بودند اگرچه مدیرکل آژانس گزارش این تخلف را ارائه کرد، اما شورای حکام، نظر داد که چون از دولت کره جنوبی تعهد گرفته شده دیگر پلوتونیوم 240 تولید نکند، پرونده کره مختومه شود.

* یعنی حتی اگر آمانو گزارش خوبی را هم درباره ایران ارائه ندهد، شورای حکام می‌تواند آن را مثبت ببیند؟

** بله. شورای حکام می‌تواند با توجه به نتیجه گیری سیاسی مثل آنچه که در کره جنوبی انجام داد، نظر مثبت ارائه دهد. همه می‌دانیم که پلوتونیوم 240 در ساخت سلاح به کار می‌رود اما با تعهد برعدم تداوم اقدام این کشور(کره جنوبی)در ساخت آن، شورای حکام نظر مثبتش جلب شد.

اما بالعکس، متاسفانه در همین شورای حکام بود که ما نتوانستیم مسئله پرونده خودمان را در سال 1384 حل کنیم و در پاییز و زمستان 1384، شورای حکام که از 35 کشور تشکیل شده است و این 35 کشور هم اکثرا کشورهای معروف هسته‌ای هستند علیه ما نظر داد و پرونده ما به شورای امنیت سازمان ملل متحد رفت. بنابراین شورای حکام، هم می‌تواند آب روی آتش باشد، هم می‌تواند ارسال کننده پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد به شمار بیاید و منجر به صدور قطعنامه، تحریم و... شود که برای ایران مورد دوم اتفاق افتاد!

* بنابراین انتظار اصلی ایران باید از شورای حکام باشد نه گزارش آمانو؟

** بله ملاک اصلی، رفتار و روابط ما با اعضای شورای حکام است. اگر روابط ما با این کشورها مثبت و میانه ما و آنها خوب بود، شورای حکام هم علیه ایران رای نخواهد داد ولی اگر روابط ما با آنها سرد باشد، مطمئن باشید آنها علیه ما رای صادر خواهند کرد.

* با وجود دولت یازدهم آیا روابط ما با اعضای شورای حکام بهتر شده است؟

** نمی شود این موضوع را قاطعانه گفت، به هر حال یکی از کشورهای تاثیرگذار این شورا آمریکاست که ما هم رابطه خوبی با آن نداریم اگر چه در این مدت، همکاری‌هایی در بحث هسته ای و یا همفکری هایی در مسئله داعش باهم داشتیم. یا در حال حاضر با کانادا یکی دیگر از کشورهای شورا، رابطه سیاسی وجود ندارد. در واقع رفتار فعلی ما با انگلیس، فرانسه، آلمان، ژاپن، برزیل، هند، چین، روسیه، آمریکا و... را باید در کنار هم بگذاریم تا ببینیم آیا در جایی قرار داریم که حتی اگر گزارش آقای آمانو، منفی بود این کشورها آن را رفع و رجوع کنند و رای بر مختومه شدن پرونده PMD بدهند؟

* البته رابطه ما بهتر از قبل به نظر می‌رسد، مثلا در موردکانادا که دولت جدید خواستار رابطه با ایران است؟

** بله، ولی هنوز در موضوع کانادا ما به جایی نرسیده ایم. یا بالعکس در آرژانتین یک رئیس جمهور برروی کار آمده که توافق قبلی ایران و آرژانتین مبنی بر تشکیل کمیته‌ای برای بررسی بمب‌گذاری "آمیا" را به هم زده و خلاف جهت دوستی ایران و آرژانتین عمل کرده است. آرژانتینی که عضو شورای حکام است. بنابراین بعد از دولت یازدهم روابط ما با برخی کشور‌ها مثبت‌تر شده و با برخی دیگر منفی تر، پس نمی شود گفت اعضای شورای حکام چه عکس العملی از خود نشان می‌دهند.

* شما هیچ پیش بینی درباره نتایج گزارش 10 آذرماه نمی کنید؟

** خیر باید دید که شورای حکام چه واکنشی در قبال گزارش آمانو از خود بروز می‌دهد. هر چند گزارش او هم باید حتی الامکان مثبت باشد. فراموش نکنیم آمانو یک گزارش فنی حقوقی ارائه داده و بر اساس واقعیاتی که به دست آورده نظر می‌دهد.

* در این بین اظهار نظر آقای عراقچی را چگونه ارزیابی می‌کنید اینکه گفته است در گزارش آمانو اگر بحث مختومه شدن PMD نباشد، عملیات برجام را متوقف می‌کنیم؟

** آقای عراقچی تلاش داشته تا با این گفته به شورای حکام یک هشدار بدهد که اگر شما از نظر سیاسی مختومه شدن PMD را رد می‌کنید، در این صورت، ما هم در برجام گام‌های بعدی را بر نمی داریم.

* به نظر شما گفته عراقچی بیشتر یک اظهارنظر سیاسی بوده یا عملی؟

** عراقچی بیشتر سعی داشته یک تهدید سیاسی انجام دهد و مطمئنا اعضای شورای حکام هم این تهدید را مدنظر قرار می‌دهند.

* این تهدید تاثیرگذار خواهد بود؟

** بله قطعا. اما ممکن است این تهدید نتیجه عکس هم بدهد. باید دید که این کشورها چه برداشتی از این گفته می‌کنند. البته شرایط منطقه مثل وضعیت سوریه، رابطه ترکیه و روسیه و حادثه فرانسه و... همه در رای شورای حکام پیرامون ایران تاثیرگذار خواهد بود.

* اگر PMD طی هفته‌های آتی بسته نشود، عکس العمل ایران چگونه است؟ آیا از دیدگاه شما باید عملیات برجام را متوقف کنیم و یا اینکه به‌فکر چاره ای دیگر باشیم؟

** چون ایران چنین واکنش صریحی را از خود نشان داده است، به نظر می‌آید تصمیماتی مبنی بر این که در صورت بسته نشدن PMD همکاری خود را ادامه ندهیم وجود دارد. در نامه رهبری هم چنین موضوعی قید شده است و گفته شده اگر آنها همکاری نکنند ما هم اقداماتمان در قبال راکتور آب سنگین اراک را متوقف می‌کنیم. بنابراین ممکن است ایران این تهدید را عملی کند. ولی اینکه بعد از عدم همکاری چه خواهد شد نمی توان نتیجه گیری کرد.

* اگر PMD بسته نشود و ایران هم همکاری‌اش را متوقف کند، عملا به بن بست خواهیم خورد؟

** هر روز در منطقه شاهد تحولاتی هستیم، یک هفته پیش، هیچکس فکرش را هم نمی‌کرد رابطه روسیه و ترکیه به این شکل دربیاید! بنابراین نمی شود پیش‌بینی از این جریان داشت و باید صبر کنیم و ببینیم که نظر شورای حکام چیست و بعد از آن ایران تا کجا پیش خواهد رفت و شرایط منطقه به چه منوال وزنه را به‌سمت ایران می‌گرداند.

* نظرتان راجع به جو رسانه ای که در داخل ایجاد شده چیست؟ اینکه رسانه‌های مخالف دولت، می‌گویند صحبت‌های آمانو به معنای این است که پرونده PMD مختومه نخواهد شد. چرا چنین جوی در داخل ایجاد کرده اند؟

** فرض کنیم پرونده مختومه نشود. بالاخره ایران هم تهدید کرده و سیاستی را در پیش گرفته است.

البته قطعا باید به فکر آثار مثبت و منفی این موضوع هم باشیم که اگر چنین تهدیدی از سوی ایران می‌شود چه اتفاقاتی بعد از آن رخ خواهد داد.

اما اینکه در ایران عده‌ای بر طبل این موضوع می‌کوبند که آقای آمانو نمی‌خواهد «PMD»را مختومه کند، یک پیش داوری است و باید صبر کرد تا ببینیم که چه خواهد شد.

* بعضی از مخالفین مذاکرات، معتقدند که از الان تیم هسته‌ای کشورمان، به دنبال یک تبصره یا تفسیری جدید هستند تا در صورت بسته نشدن پرونده PMD، این عمل آمانو و شورای حکام را توجیه کنند؟

** آنهایی که می‌خواهند کشورداری کنند، همه ملاحظات را به کار می‌برند و می‌دانند که تشنج و خصومت نمی تواند برای هیچ کشوری مثبت باشد. پس هر دولتی که بر سر کار باشد سعی می‌کند که جلوی وخیم شدن اوضاع و خراب شدن شرایط سیاسی در روابط ایران با کشورهای خارجی را بگیرد. همه تابع این قانون و سیاست خواهند بود.پس اگر روابط بین ایران و جامعه بین المللی یا ایران و شورای حکام یا ایران و آژانس بخواهد آسیب ببیند قطعا وظیفه دولت این است که تا حد ممکن که منافع و امنیت ملی ایران خدشه دار نشود، تلاش خودش را در آرام کردن جو انجام دهد. این موضوعی که می‌گویید نه تنها منفی نیست بلکه مثبت هم هست. دولت که نباید خودش هم همگام با تندروی‌های برخی دیگر باشد.

بنابراین، انتقادی که این گروه وارد می‌کنند نه درست و نه عقلانی است. مطمئن باشید همان هایی که اکنون خطاب به دولت چنین انتقادی دارند اگر بر سر قدرت بودند و می‌خواستند منافع ملی ایران و مردمش را در نظر بگیرند باید همین کار را می‌کردند یعنی تا جایی که ممکن است بنای ساخته شده و زحمات به عمل آمده را بر باد نمی‌دادند...

ش.د9404602