روزهاي سخت و نفسگير برجام

(روزنامه اعتماد – 1394/10/01 – شماره 3421 - صفحه 8)

گروه ديپلماسي| جدال ميان ايران و امريكا بر سر جزييات برجام هنوز در روزهايي كه اين توافق وارد فاز اجراي رسمي نشده است، آغاز و البته شدت گرفته است. در شرايطي كه رسانه‌هاي ايراني با شك و ترديد به نامه جان كري، وزير امور خارجه امريكا به همتاي ايراني خود در خصوص عدم تاثيرپذيري برجام از قانون جديد مصوب كنگره اين كشور نگاه مي‌كنند رسانه‌هاي امريكايي چون وال استريت ژورنال با تاكيد بر وزن حقوقي نامه وزير امور خارجه اين كشور تاكيد دارند كه ايران نبايد نگران وفاي به عهد امريكا در قالب برجام باشد.

قانون محدوديت استفاده از برنامه لغو رواديد براي خارجي‌هايي كه به كشورهايي ايران، سوريه، عراق و سودان سفر كرده‌اند در ٧٢ ساعت گذشته موج‌هاي خبري و تحليلي بسياري در داخل ايران به راه انداخته است. برخي تصويب اين قانون را مخالف روح برجام مي‌دانند و عده‌اي آن را در تناقض كامل با مفاد برجام.

در همين راستا روز گذشته محمدجواد ظريف در نشست خبري با وزير امور خارجه بلغارستان در وزارت امور خارجه به اين اقدام دولت امريكا واكنش نشان داده و توضيحاتي هم در خصوص نامه جان كري داد. رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان با اشاره به اقدام كنگره امريكا در گنجاندن تبصره‌اي در بودجه ايالات متحده امريكا جهت ايجاد محدوديت سفر شهروندان ٣٨ كشور به ايران گفت: اين اقدام مانع عمده‌اي را ايجاد كرد و در واقع مخالفان برجام و توافق در اين راستا تلاش كردند كه در پيشبرد برنامه‌ها مانع‌تراشي كنند و ما اميدواريم با تعهدي كه دولت امريكا داده است اين دولت اجازه ندهد كه اين قانون مانع رفت و آمد به ايران شود.

اميدواريم با اجراي اين تعهد از سوي امريكايي‌ها بتوانيم از مانع و سنگي كه از سوي گروهي كه بيشتر گرايش به بحران و اختلاف دارند تا راه‌حل، عبور كنيم. البته هنوز احتياج به اين اطمينان را داريم كه ببينيم امريكايي‌ها چقدر به تعهد خود در اين زمينه عمل مي‌كنند و از روش‌هاي مختلف سعي مي‌كنيم كه اين اطمينان را حاصل كنيم كه امريكا به تعهد خود در اين زمينه عمل كند.

وي با ابراز اميدواري مبني بر اينكه با عبور از برخي موانع پيش‌بيني‌شده در راه اجرايي شدن برجام در چند روز آينده اقدامات نهايي شكل بگيرد و تحريم‌ها برداشته شود، تصريح كرد: همان‌طور كه در اظهارنظرها و مواضع ديده مي‌شود همه براي رفع تحريم‌ها آماده و در تلاش هستند كه به تعهدات خود عمل كنند. اميدوارم با اجراي درست برجام اين امكان فراهم شود كه ما بتوانيم بر اساس قوانين و مقررات بين‌الملل، نه مداخلات برخي كشورها، روابط خود با كشورهاي مختلف جهان از جمله كشورهاي اروپايي را گسترش دهيم.

نامه جان كري يك تعهد حقوقي است

سيدعباس عراقچي، رييس ستاد پيگيري برجام در ٤٨ ساعت گذشته چندين بار در خصوص قانون مربوط به لغو رواديد مصوب كنگره امريكا كه به امضاي باراك اوباما، رييس‌جمهور اين كشور هم رسيده اظهارنظر كرده است. روز گذشته عراقچي در گفت‌وگو با صدا و سيما در خصوص تازه‌ترين موضع‌گيري‌هاي ايران در قبال اين مصوبه گفت: الان در روزهاي آخر نزديك شدن به اجرايي شدن برجام هستيم. بسياري از موارد جزيي، فني و حقوقي توسط كارشناسان ما در حال نهايي شدن است و روزهاي حساس و نفس‌گيري است.

از آن طرف كساني كه مخالف برجام بودند و از روز اول همه تلاش خود را در امريكا و منطقه انجام دادند كه جلوي برجام را بگيرند طبعا بيكار نبوده و نيستند. آخرين تلاشي كه انجام دادند در رابطه با اين بود كه در داخل قانون بودجه امريكا براي سال ٢٠١٦ يك اصلاحيه‌اي را آوردند براي اصلاح قانون لغو رواديدي كه امريكا با ٣٨ كشور داشت و به ترتيبي تلاش كردند اجراي برجام را تحت تاثير قرار دهند.

اتفاقي كه روز گذشته رخ داد آقاي كري وزير خارجه امريكا نامه‌اي را به آقاي ظريف نوشت و اين نامه از طرف وزير خارجه امريكا يك تعهد حقوقي به شمار مي‌آيد و در اين نامه ايشان اطمينان داده كه دولت امريكا قانون مربوط به لغو رواديد را به گونه‌اي اجرا خواهد كرد كه هيچ تاثيري بر اجراي موفق برجام نگذارد. آنچه براي ما مهم است اين است كه برجام در مرحله اجرا با هيچ گونه خدشه و صدمه‌اي مواجه نشود و آقاي كري اين تضمين را به عنوان وزير امور خارجه امريكا به صورت كتبي با امضاي رسمي صورت داده است.

به اعتقاد ما اين اطمينان الان به وجود آمده كه اجراي قانون لغو رواديد براي امريكا تاثيري در اجراي برجام نخواهد گذاشت. اگر در مرحله اجرا چنين تاثيري مشاهده شود، مكانيسم‌هايي در داخل برجام پيش بيني شده است. كميسيون مشترك وجود دارد و ما مي‌توانيم به كميسيون مشترك مراجعه كنيم ولي اين مانند هر خلاف ديگري كه ممكن است ١+٥ و امريكايي‌ها صورت دهند، در آينده مسير خودش را دارد و ما طي خواهيم كرد.

«اجراي» مصوبه آمريكا خلاف برجام است

وي در ادامه در پاسخ به سوال ديگري گفت: اين قانون (مصوبه امريكا) در اجرا ممكن است با روح كلي برجام كه بايد اجراي موفقيت‌آميز برجام را در پي داشته باشد، تناقضاتي داشته باشد. ولي اين در زماني است كه قانون اجرا شود.

نامه‌اي كه جان كري به ما نوشته است امضاي وزير امور خارجه يك كشور است و در روابط بين‌الملل امضاي رييس دولت و وزير خارجه براي آن كشور تعهدآور است. وقتي وزير خارجه نامه‌اي را امضا مي‌كند براي كشور خود تعهد حقوقي و سياسي ايجاد مي‌كند.

آقاي كري ديروز با اين نامه اجراي موفق برجام را تضمين كرده است و گفته امريكا به تعهدات خود در برجام به گونه‌اي عمل مي‌كند كه نقضي در آنها وجود نداشته باشد و قانون مربوط به لغو رواديد را با توجه به ابزارهايي كه در اختيار دارد به گونه‌اي اجرا مي‌كند كه منافع اقتصادي ايران متاثر نشود، ولو اينكه قانون مزبور را اجرا نكند. آقاي كري در نامه خود اشاره كرده كه دولت امريكا اختيار توقف در اجراي اين قانون را دارد. ايشان تضمين داده ولو اگر شده اجراي قانون مزبور را متوقف كنند، امريكا به تعهدات برجامي خود عمل خواهد كرد و اجازه نمي‌دهد منافع اقتصادي كه ايران بايد در اثر برجام منتفع شود، دچار خدشه شود.

مقابله به مثل ايران در صورت عدم تعهد آمريكا يا هر عضو ١+٥

وي در خصوص پايبندي دولت‌هاي بعدي امريكا به تعهدات در برجام نيز اظهار داشت: اين تدبير و تمهيدي كه مخالفان برجام در امريكا و كنگره به خرج دادند، اين بود كه اين قانون را در جوف يك قانون بزرگ‌تر به نام قانون بودجه ۲۰۱۶ امريكا آوردند و به نحوي عمل كردند كه رييس‌جمهور امريكا نتواند آن را وتو كرده و نتواند آن را امضا نكند و اين شد ‌بندي از قانون بودجه امريكا. دولت امريكا مي‌گويد اين را در مرحله اجرا، من اجرا نخواهم كرد يا به گونه‌اي اجرا مي‌كنيم كه تعهدات من بر طبق برجام به آن صدمه‌اي نرسد و تاثيري نگذارد.

اينكه ممكن است در آينده دولتي در امريكا اين تعهدات را اجرا نكند، فقط صرف اين قانون و نامه كري نيست؛ ممكن است هر دولتي در آينده تصميم بگيرد تعهدات امريكا طبق برجام را اجرا نكند و برجام را نقض كرده و بنابراين ما مواجه مي‌شويم با شرايطي كه برجام نقض شده و ما مسير ديگري را انتخاب خواهيم كرد. هر يك از كشورهاي ١+٥ يا مجموعه آنها يا امريكا اگر در آينده، چه در اين دولت و چه دولت‌هاي بعدي، به تعهدات خود طبق برجام مقيد و متعهد نباشند، برجام را از مسير خود خارج كرده‌اند، ما هم مسير ديگري را در پيش خواهيم گرفت و تعهدات خود براساس برجام را كنار خواهيم گذاشت و برنامه خود را طبق شرايطي كه خودمان تشخيص مي‌دهيم، ادامه خواهيم داد.

تاثير اين قانون بر اجراي برجام را منتفي كرديم

عراقچي در مورد واكنش ايران به اين قانون نيز گفت: ما در وهله اول تلاش كرديم تاثير اين قانون را بر اجراي برجام منتفي كنيم. الحمدالله با رايزني‌هاي فشرده در ١٠ روز گذشته با كشورهاي اروپايي و آقاي ظريف در نيويورك كه ملاقات‌هاي بسيار مهمي داشت تلاش هاي ما به ثمر نشست و با نامه كري جلوي تاثيرات منفي اين قانون بر اجراي برجام گرفته شد. اما اينكه اين قانون مي‌تواند حقوق شهروندان ايراني و خيلي از شهروندان ديگري در اروپا را خدشه‌دار كند و اينكه مي‌تواند حقوق بعضي از اتباع ما در خارج از كشور يا برخي از اتباع كشورهايي را كه مي‌خواهند با ايران رفت و آمد داشته باشند به نحوي تحت تاثير قرار دهد، موضوعي است كه اروپايي‌ها به آن توجه داشتند.

تحت نظارت هيات نظارت بر برجام پيش مي‌رويم

معاون وزير خارجه در پايان با اشاره به جدول زماني اجراي تعهدهاي ايران گفت: طبق جدول زمانبندي كه داريم اواسط و اواخر دي ماه به روزي مي‌رسيم كه روز اجرايي شدن برجام را اعلام كنيم. ما به تعهدات خود در خصوص برجام پايبنديم البته تحت نظارت هيات نظارت بر اجراي برجام. اين هيات با دقت بر فعاليت‌هاي ايران نظارت مي‌كند و اگر لازم باشد تصميمات لازم را اتخاذ خواهند كرد. فكر مي‌كنيم با مسير معقولي كه در پي گرفته‌ايم تحت نظارت هيات نظارت بر اجراي برجام، تعهدات خود را كامل و ان‌شاءالله تعهدات طرف مقابل هم كامل شود و به روز اجرايي شدن برسيم.

آيا تعهد كري كافي است؟

در شرايطي كه وال استريت ژورنال در گزارش خود به نوعي به ايراني‌ها اطمينان مي‌دهد كه اين قانون نمي‌تواند بر اجراي برجام و همچنين لغو تحريم‌ها سايه بيندازد، پوليتيكو در گزارشي كوتاه به نوعي با ابهام به راه‌هاي گريزي كه كري از آنها در نامه خود ياد كرده است نگاه مي‌كند. در قريب به اتفاق رسانه‌هاي امريكايي نامه كري به تلاش وزير امور خارجه امريكا براي مواجهه با فضاسازي‌ها در خصوص نقض برجام با اين اقدام كنگره امريكا تعبير شده است. كري در اين نامه اشاره كرده كه دولت امريكا مي‌تواند برخي مفاد اين قانون را اجرا نكند البته وزير امور خارجه امريكا در خصوص چگونگي اجرا نكردن اين مفاد توضيحي نداده است.پوليتيكو در اين خصوص مي‌نويسد: نامه كري در بخش مربوط به اجرايي نكردن برخي مفاد اين قانون اندكي ابهام دارد و به نظر مي‌رسد كه منظور وي مثلا متوقف كردن اين قانون به شكل موردي براي افراد مثلا براي بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است كه به ايران سفر مي‌كنند.

وال استريت ژورنال نيز در اين خصوص مي‌نويسد: ايران و ١+٥ خود را براي رسيدن به روز اجرا و برداشته شدن تحريم‌ها آماده مي‌كنند. وزارت خزانه داري امريكا به دقت در حال بررسي اين مساله است كه با برداشته شدن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران چه نوع تجارت و مراوده‌هايي با ايران ممكن خواهد بود. البته امريكا همچنان كمپاني‌هاي امريكايي را از تجارت با ايران به جز در برخي حوزه‌هاي خاص مانند صنعت هواپيماسازي، فرش و برخي مواد خوراكي بازمي‌دارد. اما برداشته شدن تحريم‌ها به كمپاني‌هاي اروپايي اين فرصت را مي‌دهد كه براي نخستين‌بار در يك دهه گذشته با خيال راحت با بيشتر شركت‌ها و بانك‌هاي ايراني مراوده داشته باشند. اين كمپاني‌ها و شركت‌ها ديگر براي خريد نفت و گاز ايران با هيچ گونه محدوديتي روبه رو نخواهند بود.

معاون خزانه داري امريكا نيز پس از انتشار خبر امضاي لايحه بودجه سال ٢٠١٦ به دست باراك اوباما تاكيد كرد كه امريكا مانع از تجارت ساير كشورها با ايران در روزهاي پسابرجام نخواهد شد. در حالي كه دولت امريكا در دو سال گذشته تمام تلاش خود را براي به سلامت عبور دادن توافق هسته‌اي به كار گرفته است برخي دموكرات‌هاي تندرو و جمهوريخواهان مخالف اوباما همچنان از تمام اهرم‌هاي خود براي تحت‌الشعاع قرار دادن برجام استفاده مي‌كنند. اخيرا هم همين طيف در كنگره امريكا خواهان تشديد تحريم‌ها عليه ايران به دليل آزمايش موشك عماد در ايران شده‌اند.

http://etemadnewspaper.ir/Default.aspx?NPN_Id=325&PageNO=8

ش.د9405192