نظام انتخاباتي مقدمه تشکيل دولت اسلامي (بخش اول)

(روزنامه رسالت ـ 1394/10/21 ـ شماره 8571 ـ صفحه 1)

بر اين اساس براي ترسيم هندسه "نظام جامع انتخابات اسلامي - ايراني" در ايران قرار مي گيرد به لحاظ روشي بايد سه مولفه اساسي را در نظر گرفت:‏

الف): ماهيت و تجربه 37 ساله برگزاري انتخابات در نظام مقدس جمهوري اسلامي ‏

ب): تجربه جهاني در امر انتخابات ‏

ج): هدف نظام مردمسالاري ديني از برگزاري انتخابات

الف): تجربه 37 ساله برگزاري انتخابات در نظام مقدس جمهوري اسلامي ‏

نظام جمهوري اسلامي در 37 سال گذشته با برگزاري بيش از 30 انتخابات سالم و با شکوه تجربه غني و بي بديلي از انتخابات مبتني بر ابزار تحليل‏‎(SWOT)‎‏ يعني نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهديدها به دست آورده است. بر اساس اصل ششم (6) قانون اساسي در جمهوري اسلامي ايران امور کشور بايد به اتکاء آراء عمومي اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئيس جمهور، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، اعضاي شوراها و نظاير اينها، يا از راه همه‏پرسي در مواردي که در اصول ديگر اين قانون معين مي‌گردد.‏

‏انتخابات مانند ساير مقولات سياسي و اجتماعي درمردمسالاري ديني بيش از آن که يک امر عرفي باشد، موضوعي ايماني است.

شرکت در انتخابات چه براي کساني که قرار است انتخاب شوند و چه افرادي که قرار است انتخاب کنند، تکليف شرعي محسوب مي شود. انتخابات براي مشارکت کننده متدين عرصه يک امتحان الهي است و مشارکت گسترده بيعت با ولايت و پذيرش مديريت اسلام در اداره جامعه است. تعدادي از مردم هم که راي نمي دهند از اين واقعيت و تکليف ديني غافل هستند. چرا که حضور در انتخابات بر خلاف دموکراسي هاي غربي صرفا يک حق نيست بلکه تکليفي است ‏که بر دوش متدينين گذاشته شده است.اساسا در اسلام بيعت با امام حاضر يک تکليف است و اگر کسي بميرد اما با امام زمان خود بيعت نکرده باشد به مرگ جاهلي مرده است. "مَنْ ماتَ وَلَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ ماتَ مَيْتَةً جاهِلِيَّةً " حضور گسترده در انتخابات به معناي اعلام "و نحن شيعتک المصابة بمصيبتک، المحزونة بحزنک، المسرورة بسرورک السائرة بسيرتک المنتظرة لامرک "(2) خطاب به مولاي زمان است.حضور گسترده مردم در انتخابات مختلف در ايران اوج ارادت و وفاداري آنها را به ولايت نشان مي دهد و يقينا ولايتمداري يكي از دلايل اصلي مشاركت گسترده راي دهندگان ايراني و تفاوت چشمگير آن با راندمان دموكراسي هاي پيشرفته است.‏

ب): تجربه جهاني در امر انتخابات‏

تجربه جهاني انتخابات نيز از نمونه هاي اوليه آن در بين‌النهرين، هندوستان و در بخش‌هايي از ايران(3) گرفته تا الگوهاي مدرن انتخابات به عنوان دستاوردهاي بشري يک منبع قابل اعتنا در طراحي نظام جامع انتخاباتي است. برخي پژوهشگران براي سادگي کار نظام هاي انتخاباتي را به سه دسته کلي تقسيم مي کنند: نظام هاي اکثريتي، نظام هاي تناسبي و نظام هاي مختلط. ‏

ج): هدف نظام مردمسالاري ديني از برگزاري انتخابات‏

مولفه سوم هدف نظام مردمسالاري ديني از برگزاري انتخابات است. انتخاباتي از نزاهت، طهارت و پاکيزگي که مطلوب اسلام است برخوردار مي باشد که در نهايت منجر به انتخاب اصلح از بين صالحين گردد.خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد:" إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا "‏

بدين معنا که "خدا به شما فرمان مي دهد که امانتها را به صاحبانشان باز گردانيد و، چون در ميان مردم به داوري نشينيد به عدل داوري کنيد، خدا شما را چه نيکو پند مي دهد هر آينه او شنوا و بيناست." (4) در واقع نظام اسلامي آمده است تا مسئوليت ها را به صالحين و اهل آن بسپارد. و تنها صالحين مي توانند کشور را تامين کنند. حضرت امير المومنين (عليه السلام) در خطبه 216 نهج البلاغه مي فرمايند: "فَلَيْسَتْ تَصْلُحُ اَلرَّعِيَّةُ إِلاَّ بِصَلاَحِ اَلْوُلاَةِ، پس رعيت صلاح نپذيرد مگر آنكه واليان صلاح پذيرند."‏

يکي از انحرافات انتخابات متداول سکولار در جهان امروز الگوها و روندهايي است که منجر به انتخاب ناصالحين مي گردد. انتخاباتي که در آن نتيجه انتخاب آزادانه و آنچه از صندوق ها بيرون مي آيد لزوما اصلح موجود نيست بلکه شخص يا جرياني است که منطبق با اميال نفساني و مطامع دنيوي انتخاب کنندگان چه در سطح عامه و چه در سطح بازي سازاني است که در برخي مواقع حتي اجازه اين نوع انتخاب غير عقلاني را نيز از مردم مي گيرند.‏

بر اين اساس در طراحي نظام جامع انتخابات اسلامي- ايراني مي بايست به سئوالات عمده اي پاسخ داد که در عين ملاحظه مشکلات گذشته به مسائل پيش رو نظر دارند. پرسش هاي مهم و به ظاهر ساده اي نظير اينکه ما از نظام جامع انتخاباتي در ايران چه مي خواهيم؟ قرار است خروجي اين مکانيسم چه باشد؟ آيا حد نصاب راي و برگزاري انتخابات دو مرحله اي مي تواند به شايسته سالاري کمک کند و يا مي بايست به سوي انتخابات تک مرحله اي در تمام انتخابات ها حرکت نمود؟ آيا قائل به تقويت احزاب و جامعه مدني در چارچوب نظام جامع انتخاباتي هستيم؟ آيا اين ساز و کار در مسير نوسازي نظام سياسي که يکي از تاکيدات معظم له است(5) منجر به بستر سازي در مسير نظام پارلماني مي شود و يا تقويت نظام رياستي؟ آيا کارگزاران نظام سياسي که از دل اين نظام جامع انتخاباتي براي رياست جمهوري، مجلس شوراي اسلامي، مجلس خبرگان و شوراهاي اسلامي شهر و روستا گزينش مي شوند تجانس و سنخيت لازم با مردمسالاري ديني را دارند؟ و پرسشهايي از اين دست که تعيين و تنظيم سياست هاي کلي نظام در حوزه انتخابات مسبوق به پاسخگويي آنهاست.‏

از سويي برخي دستور العمل هاي کلي و راهنما نيز وجود دارد که مي تواند به سياستگذاران در طراحي نظام انتخاباتي کمک کند به عنوان نمونه اينکه؛

* نظام انتخاباتي را ساده و روشن نگه داريد

* از نوآوري نهراسيد

* به عوامل محيطي و عوامل زودگذر توجه داشته باشيد

* راي دهندگان را دست کم نگيريد

* نظام انتخاباتي بر شموليت و حضور تمامي گروه هاي ذي نفع تاکيد داشته باشد

* در فرايند انتخاب يک نظام انتخاباتي همه گروه ها مشارکت داده شوند

* نظام انتخاباتي را براي تمامي بازيگران کليدي مشروع و قابل قبول کنيد

* سعي کنيد تاثير راي دهندگان را به حداکثر برسانيد

* تاثير راي دهندگان را به نفع تشويق احزاب سياسي منسجم متعادل کنيد

* لزوما ثبات درازمدت و مزاياي کوتاه مدت هميشه با هم سازگار نيستند

* نظام هاي انتخاباتي را التيام بخش تمامي مشکلات مپنداريد

* تاثير نظام هاي انتخاباتي را زياد دست کم نگيريد

* به ضرورت موافقت راي دهندگان با انجام دادن تغييرات توجه داشته باشيد

* تصور نکنيد که نقايص را بعدا مي توان به سادگي برطرف کرد

* اسير نظام انتخاباتي پيشين نشويد

* پيامدهاي احتمالي هر نظام انتخاباتي براي منازعات اجتماعي را مورد توجه قرار دهيد

* حوادث نا معمول و غير مترقبه را در نظر گرفته و برايشان برنامه داشته باشيد(6)

پي‌نوشت‌ها:

1‏- اين سلسله مقالات با همکاري برادر ارزشمندم آقاي ابراهيم محسني آهوئي در يک دوره مطالعات تطبيقي و نشست هاي کارشناسي در مرکز تحقيقات استراتژيک تهيه شده که به زودي در قالب يک کتاب منتشر خواهد شد.‏

2‏ -يعقوبي، احمد بن واضح، تاريخ، ج 2، ص 228‏

3-براي مطالعه بيشتر مراجعه شود به ‏‏ فيليپ استيل، تاريخچه انتخابات در جهان، پرويز دليرپور، سبزان، 1390‏

4‏- نساء:58‏

5‏- رهبر معظم انقلاب، 1390/07/24

6‏ -آندرو رينولدز، بن رايلي، آندرو آليس و ديگران، دانشنامه نظام هاي انتخاباتي،ترجمه ابوذر رفيغي قهساره، پژوهشکده مطالعات راهبردي، چاپ دوم ، 1391،صص159-152

http://www.resalat-news.com/Fa/?code=220752

ش.د9405220