باز‌سازي معادله سوريه در شرق اروپا

(روزنامه جوان – 1395/02/19 – شماره 4806– صفحه 6)

تنش‌هاي روسيه و غــرب در تحولات جهاني روابط دو طرف را به نقطه انجماد رسانده و به گفته كارشناسان، جنگ سرد جديدي بين آنها ايجاد كرده كه اگر فروكش نكند ممكن است دو طرف را به درگيري نظامي سوق دهد. تلاش ناتو براي اعزام هزاران نيروي ويژه به شرق اروپا براي مقابله احتمالي با روسيه، از توسعه اين نهاد نظامي به شرق حكايت دارد. اين اقدام در كنار تلاش‌هاي روسيه براي تقويت نظامي خود در مرزهاي اروپايي به امنيتي شدن بيش از حد منطقه منجر مي‌شود.

با توجه به شواهد كنوني به نظر مي‌رسد تقابل روسيه و سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) بر سر بحران اوكراين، روندي فزاينده به خود گرفته، به واكنش‌هاي متقابل دو طرف كشيده و نه تنها به كاهش بحران كمكي نكرده بلكه به افزايش بحران و برخورد نظامي در شرق اروپا منجر شده است. بحران اوكراين بهانه و فرصت خوبي براي امريكا و متحدان اروپايي فراهم كرده تا از اين طريق سياست‌هاي تقابل با مسكو را كه در دو دهه گذشته كاهش يافته بود بار ديگر اجرايي كنند. ناتو كه به رهبري امريكا بر سر بحران اوكراين تحريم‌هاي بي‌سابقه‌اي را عليه مسكو اعمال كرده، در كنار آن برنامه‌هاي تهاجمي و نظامي را نيز در دستور كار قرار داده تا روسيه را به عقب‌نشيني از مرزهاي اروپايي وادار كند. اگرچه امريكا و متحدان اروپايي‌اش در ظاهر مي‌گويند كه به دنبال تنش‌زدايي با روسيه هستند ولي در عمل خلاف گفته خود را ثابت مي‌كنند. بحران اوكراين و به تبع آن الحاق شبه جزيره كريمه به روسيه، بهانه‌ لازم را فراهم كرد تا غرب بار ديگر به سمت مرزهاي روسيه نزديك شود و از نزديك روسيه گام به سوي مهار آن بردارد.

گسيل هزاران نيرو به شرق اروپا

در ادامه تحركات كشورهاي غربي عليه روسيه، اشتون كارتر، وزير دفاع امريكا هفته گذشته گفت كه قرار است چهار گردان (4هزار) نيروي جديد از اعضاي ناتو در كشورهاي حوزه بالتيك و لهستان مستقر شوند. همچنين وزارت دفاع امريكا اعلام كرده كه قصد دارد فوريه 2017، به طور دائم يگاني زرهي در شرق اروپا مستقر كند. استقرار اين يگان كه به طور چرخشي در مناطق مختلف كشورهاي شرق اروپا پايگاه خواهد داشت، در چارچوب تلاش‌هايي است كه هدف از آن بازدارندگي در قبال حمله احتمالي روسيه است. اعضاي ناتو در دو سال گذشته حدود 6هزار نيروي ويژه به شرق اروپا اعزام كرده‌اند. اعزام هزاران نيروي ويژه به كشورهاي شرق اروپا به خصوص كشورهاي حوزه بالتيك (لتوني، استوني و ليتواني) نشان مي‌دهد كه غرب بار ديگر قصد دارد سياست دوران دوقطبي يعني كشيدن حصار امنيتي بر اطراف مرزهاي روسيه را عملي كند. بحران اوكراين باعث شده تا امريكا و ناتو مبادرت به افزايش آمادگي نظامي، رزمايش‌ها و استقرار نيرو در اروپا به ويژه اروپاي شرقي نمايند تا از خطرات احتمالي روسيه در مقابل اروپا محافظت كنند. كشورهاي شرق اروپا مدام تلاش مي‌كنند تا پاي امريكا را بيش از پيش به كشور خود بكشانند تا به نحوي خود را در‌باره تهديدات متصوره از جانب روسيه بيمه كنند.

واكنش‌هاي روسيه

اجراي گام به گام سناريوي ناتو نزديك مرزهاي روسيه تاكنون بارها مقام‌هاي روسي را به بيان هشدار وادار كرده است. ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه تأكيد كرده كه افزايش نيروهاي ناتو در نزديكي مرزهاي روسيه جنبه دفاعي ندارد بلكه بخشي از نظام تهاجمي امريكا در خارج از مرزهاي اين كشور است. هفته گذشته نيز وزير خارجه روسيه در واكنش به تصميمات ناتو براي تقويت حضور نظامي در شرق اروپا اعلام كرد كه مسكو پاسخ مناسبي به اين اقدام ناتو خواهد داد. روسيه كه از جمهوري‌هاي سابق شوروي با عنوان «خارج نزديك» ياد مي‌كند تقويت ناتو در اين جمهوري‌ها را تهديدي براي منافع ملي خود مي‌داند. در مقابل سياست‌هاي خصمانه غرب، روسيه سعي دارد با برپايي رزمايش‌هاي مختلف و رهگيري جنگنده‌هاي امريكايي بر فراز كشورهاي بالتيك ضمن به رخ كشيدن قدرت نظامي خود، به ناتو يادآوري كند كه در مقابله با اهداف توسعه‌طلبانه آن جدي است. بر اساس گزارش‌هاي منتشر شده، روسيه هميشه در صورت لزوم از تدابير دفاعي و نظامي از جمله استقرار سامانه‌هاي موشكي راهبردي در مرزهاي غربي خود بهره گرفته است. اقدام سريع مسكو در جنگ گرجستان در سال 2008 و الحاق كريمه به روسيه نمونه بارز واكنش‌هاي كرملين به غرب بود.

بالا بردن هزينه‌هاي روسيه

حضور قدرتمند ناتو در مرزهاي مجاور روسيه علاوه بر بحران اوكراين به تنش‌هاي دو‌طرف در خاورميانه نيز مربوط مي‌شود. روسيه و غرب در بحران سوريه نيز درگير هستند و حضور نظامي روسيه در سوريه در حمايت از دولت بشار اسد، رئيس‌جمهور سوريه با بدبيني از سوي غرب نگريسته مي‌شود. امريكا و همپيمانانش كه در بحران سوريه معادله را به ضرر خود مي‌بينند، سعي دارند اين معادله را در جاي ديگري بازسازي كنند كه بهترين منطقه شرق اروپاست. ناتو به دنبال اين است تا با حضور قدرتمند در مرزهاي غربي روسيه هزينه‌هاي مسكو را بالا برده و همزمان با تحريم‌هاي اقتصادي فشارهاي بيشتري را به مسكو تحميل كند. حضور ناتو در شرق اروپا سبب مي‌شود روسيه بخش گسترده‌اي از نيروهاي خود را براي مقابله با ناتو در مرزهاي اروپايي متمركز كند و با بازنگري در سياست‌هاي خاورميانه‌اي از بار مسئوليت‌هايش در مسئله سوريه بكاهد و اين چيزي است كه امريكا به دنبال آن است.

همچنين غرب مي‌خواهد با تحت فشار قرار دادن روسيه در شرق اروپا قدرت روس‌ها را به مرور زمان تضعيف كرده و با اعمال تحريم‌هاي اقتصادي روسيه را در تنگنا قرار دهد و درگير شدن مسكو در بحران سوريه فرصت مناسبي را براي غرب فراهم كرده تا اهداف خود را به پيش ببرد. از طرف ديگر، اعلام موجوديت داعش در افغانستان بلافاصله پس از خروج نيروهاي امريكايي از اين كشور حاكي از تلاش‌هاي پنهان غرب براي مقابله با مسكو است. واشنگتن سعي دارد با گسيل تروريست‌ها به آسياي مركزي، مرزهاي جنوبي روسيه را ناامن كرده و مسكو را به بازنگري در سياست‌هاي خاورميانه‌اي وادار كند.

توسعه به سمت شرق

هدف اصلي تحركات و ماجراجويي‌هاي جديد غرب در مقابل روسيه، توسعه ناتو به سمت شرق است كه در دو دهه اخير در رأس برنامه‌هاي اين سازمان نظامي قرار گرفته است. يكي از اهداف اصلي ناتو پس از فروپاشي شوروي توسعه به شرق و مرزهاي جنوبي روسيه بود، اگرچه اجراي اين سياست در دهه 1990 با توجه به حساسيت روسيه در دستور كار نبود ولي انقلاب‌هاي رز گرجستان در سال 2003 و انقلاب نارنجي اوكراين در سال 2005، مسير را براي پيشبرد چنين سياستي هموار و تا حدي نفوذ غرب در اين كشورها را تثبيت كرد. براي روسيه، ناتو يكي از نهادهاي جنگ سرد است كه موجوديت آن بعد از خاتمه جنگ سرد و از بين رفتن پيمان ورشو توجيهي ندارد ولي مسكو در هر حال نمي‌تواند تحمل كند كه ناتو مأموريت جديدي در حوزه‌هاي نفوذ شوروي داشته باشد يا بدون صلاحديد رهبران روس در اروپا مداخله كند. تلاش براي وارد كردن كشورهاي اسكانديناوي، قفقاز و لهستان به جرگه ناتو بخشي از دستور كار غرب براي توسعه ناتو به مرزهاي شرقي روسيه است، چراكه با توسعه ناتو به مرزهاي آسياي مركزي هم سياست مهار روسيه تكميل مي‌شود و هم غرب مي‌تواند تحركات ايران را از نزديك زير نظر داشته باشد. فعال شدن امريكا در افغانستان به بهانه مقابله با داعش در اين كشور و اعزام صدها نيروي ويژه آن هم پس از خروج نيروهاي ناتو از افغانستان حاكي از طرح‌هاي پنهان امريكا براي مقابله با روسيه است.

به نظر مي‌رسد بدعهدي ناتو و زير پا گذاشتن موافقتنامه 1997 با مسكو مبني بر عدم استقرار دائمي نيروهاي نظامي در شرق اروپا باعث شده تا روسيه نيز حضور فعال نظامي در مجاورت كشورهايي مانند لهستان و جمهوري‌هاي بالتيك و همچنين در درياي سياه را سرلوحه اقدامات نظامي خود قرار دهد. رهبران كرملين بر اين باورند كه ناتو بايد رويكرد بدبينانه خود كه روسيه را تهديد جدي عليه ناتو قلمداد مي‌كند، كنار بگذارد، اما باتوجه به ماجراجويي‌هاي خطرناك غرب در مقابل روسيه، بعيد است اعضاي ناتو به ويژه امريكا با اين مسئله موافق باشند، لذا كماكان بايد انتظار داشت كه امريكا و ناتو به اقدامات تحريك‌آميز خود در صحنه اروپا با افزايش صف‌آرايي نظامي ادامه دهند. اين سياست‌هاي خصمانه در نهايت موجب تشديد نظامي‌گري در شرق اروپا و سوق دادن كشورهاي اين منطقه به سوي افزايش قابل توجه بودجه نظامي و نيز انعقاد توافقنامه‌هاي جديد با امريكا به منظور تقويت حضور نظامي در اين كشورها خواهد شد و به تبع آن تشديد تنش‌هاي ناتو و مسكو بر امنيتي شدن بيش از پيش منطقه منجر خواهد شد.

http://javanonline.ir/fa/news/782539

ش.د9500327