رویارویی تهران - ریاض؛ از «فروزان» تا پتروشیمی

گروه اقتصادی: اگر چه با پررنگ شدن اختلافات سیاسی ایران و عربستان، رقابت منطقه ای و جهانی آنها بیشتر مورد توجه قرار می گیرد ولی نباید فراموش کرد که این رقابت تاریخچه ای طولانی دارد. رقابتی که با تلاش دو طرف بدون رویارویی مستقیم در حوزه های مختلف پیگیری می شود.

حوزه انرژی اما قواعد بازی این دو کشور را به هم ریخته است. عضویت در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)، وجود میدان نفتی مشترک فروزان (مرجان) و نیز بازارهای مشترک آفریقایی و اروپایی برای صادرات محصولات پتروشیمی را می توان عرصه جدی ترین رقابت های مستقیم ایران و عربستان دانست.

عرصه ای که ایران با وجود تحریم های بلند مدت و همینطور کمبود امکانات عمدتا لجستیکی، در حال فتح پله به پله آن است.

سهم ایران و عربستان از میدان نفتی فروزان

بر اساس اعلام شرکت نفت فلات قاره ایران، مجموع نفت تولید شده در بخش مرجان تا ابتدای سال ٢٠١۵ حدود ٢ هزار و ٢۶٠ میلیون بشکه و در بخش فروزان حدود ٧۶٣ میلیون بشکه بوده است که بر این مبنا، تاکنون ٢۴ درصد از کل نفت تولیدی از سوی ایران و ٧۶ درصد از سوی عربستان برداشت شده است؛ موضوعی که با درنظر گرفتن سهم ١١ درصدی ایران از نفت قابل برداشت، بیانگربرداشت بیش از ٢ برابری به نسبت سهم از سوی ایران است.

تعیین سهم هر یک از طرفین در یک میدان مشترک با توجه به اطلاعات مربوط به مختصات جغرافیایی خط مرزی مورد توافق قبلی، شکل ساختمانی مخازن نفتی، سطوح تماس آب، نفت و گاز و محاسبات زمین شناسی و مهندسی مخزن صورت می گیرد که در ارتباط با میدان فروزان، مشخصات جغرافیایی خط مرزی ایران-عربستان در ٢٢ اکتبر ١٩۶٨ میلادی (١٣۴٧ هجری شمسی) با توجه به قواعد و اصول بین المللی تعیین و مورد توافق دو کشور قرار گرفته و اطلاعات مخزنی و زمین شناسی مربوط به هر یک از طرف ها با انجام عملیات لرزه نگاری متعدد ازجمله لرزه نگاری سه بعدی در سال ٢٠٠٢ و همچنین اطلاعاتی که با حفاری صدها حلقه چاه در این میدان صورت گرفته به دست آمده است.

محاسبات مربوط به میزان نفت قابل استحصال نیز به طور مستقل توسط طرفین و از سوی شرکت های مهندسی مشاور معتبر بین المللی انجام شده که بر اساس نتایج منتشر شده آن، سهم ایران از کل نفت قابل استحصال ١١ درصد و سهم عربستان ٨٩ درصد در شرایط اولیه مخزن و بر مبنای خط مرزی توافق شده بین ایران و عربستان در خلیج فارس است.

روند نزولی برداشت عربستان از مرجان

منابع اطلاعاتی مختلفی برای کسب اطلاعات میدان های مشترک در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از این منابع در ارتباط با میدان های مشترک، گزارش‌های منتشر شده موسسه وود مکنزی (Wood Mackenzie) است. بر اساس گزارش منتشر شده آن موسسه در ماه دسامبر سال ٢٠١۴، نرخ تولید واقعی میدان مرجان طی سال‌های ٢٠٠۵ تا ٢٠١۴ به ترتیب ٣٠٠، ٣٢۵، ٢۵٠، ٣١٣، ٢١٠، ١٩٠، ١٨٠، ١٨٠، ١٩٧ و ١٩۵ هزار بشکه در روز بوده است.

گزارش این موسسه، میزان تولید روزانه میدان مرجان در سال ٢٠١۶ را حدود ١٧۶ هزار بشکه در روز برآورد کرده است، همچنین ظرفیت تاسیسات فرآورشی در طرح توسعه از سوی طرف عربستانی، ۴٠٠ هزار بشکه بوده است که پس از اجرای آن به حدود ٣٠٠ هزار بشکه در روز رسیده است.

شرکت نفت فلات قاره ایران، توضیحاتی نیز در خصوص برنامه تولید میدان فروزان داده و اعلام کرده است: در ابتدا و بر مبنای اطلاعات اولیه از نواحی ناشناخته میدان، برنامه تولید روزانه ١٠٠ هزار بشکه در قالب طرح توسعه پیشنهادی برای عقد قرارداد بیع متقابل در سال ٢٠٠١ از سوی شرکت متقاضی ارائه شد که پس از حفاری چاه های ارزیابی و اخذ اطلاعات جدید مخزنی مشخص شد رسیدن به سقف تولید یاد شده دست یافتنی نیست. از این رو، برنامه توسعه و تولید میدان فروزان در سال ٢٠٠۵ بر اساس اطلاعات جدید روزآمد شد.

به گزارش ابتکار، نتایج مطالعات مدلی مخزنی که به تازگی در شرکت نفت فلات قاره ایران انجام شده است، حاکی از مهاجرت طبیعی نفت از بخش عربستانی به بخش ایرانی است و این رویداد، افزایش ظرفیت تولید نفت از این میدان را در آینده امکانپذیرتر می کند.

این گزارش حاکی از آن است که میدان نفتی فروزان بیش از ۴٠ سال سابقه تولید و توسعه دارد؛ بورگن و یاماما مخازن اصلی این میدان هستند که نفت مخزن بورگن از نوع سنگین با API ٢٠ و نفت مخزن یاماما از نوع سبک با API حدود ٣۶ است. نفت درجای اولیه این میدان ٣,۴ میلیارد بشکه است که از این میان تاکنون کمتر از یک میلیارد بشکه به تولید رسیده و پیش بینی می شود با تکمیل طرح گازرانی و نصب سکوهای F١٨ و F١٩ که در دستور کار شرکت نفت فلات قاره ایران قرار دارد، تولید این میدان مشترک افزایش یابد.

رقابت ایران و عربستان در بازار پتروشیمی اروپا

یک مقام مسئول با اشاره به توسعه بازارهای آفریقایی صادرات پتروشیمی ایران، گفت: رقابت جدیدی بین صنایع پتروشیمی ایران و سابیک عربستان در بازارهای اروپایی آغاز شده است.

فریبرز کریمایی با اشاره به جهش صادرات محصولات پتروشیمی ایران به کشورهای آفریقایی، گفت: سهم صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده های پلیمری ایران به کشورهای آفریقایی از یک به ۸.۵ درصد تا پایان سال ۹۴ افزایش یافته است.

قائم مقام انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی با اعلام اینکه در شرایط فعلی کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، الجزایر و مصر ساختار اقتصادی نسبتا مطمئنی برای واردات محصولات پتروشیمی دارند، تصریح کرد: در طول دو سال گذشته تاکنون صادرات محصولات پتروشیمیایی عمدتا به این کشورها بوده، ضمن آنکه کنیا هم به جمع مشتریات پتروشیمی ایران در قاره سیاه پیوسته است. این مقام مسئول در گفتگوی خود با مهر با اشاره به ضرورت به کارگیری یک مدیریت یکپارچه و منسجم برای صادرات محصولات پتروشیمی به کشورهای آفریقایی، اظهار داشت: همزمان با افزایش صادرات پتروشیمی به کشورهای آفریقایی، با لغو تحریم‌ها از سرگیری صادرات گسترده محصولات به کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم در دستور کار قرار گرفته است.

وی با اشاره به کاهش سهم کشورهای اروپایی از حدود ۱۲.۵ درصد پیش از تحریم‌ها به کمتر از نیم درصد تا پایان سال گذشته، تاکید کرد: گرفتن مجدد سهمی از بازار پتروشیمی اروپا کار ساده ای نیست و قطعا مسائلی که موجب شد بازار را از دست دهیم باید برطرف شود تا بعد از چند سال به همان نقطه برسیم.

کریمایی با بیان اینکه به منظور افزایش صادرات پتروشیمی به اروپا باید تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی، بیمه ای، کشتیرانی و لجستیکی به طور کامل لغو شود، تبیین کرد: در شرایط فعلی شرکت‌هایی از ایتالیا، آلمان و اتریش درخواست‌هایی برای واردات محصول پتروشیمی و پلیمری از ایران داشته اند اما اجرا و عملیاتی شدن آن به زمان بیشتری نیاز دارد.

این مقام مسئول در پایان با اشاره به وجود رقبایی همچون سابیک عربستان سعودی و قطر برای تصاحب سهم از دست رفته صادرات پتروشیمی ایران در اروپا، خاطرنشان کرد: در مدت زمان ۱.۵ تا ۲ سال امکان بازپس گیری سهم از دست رفته در این بازار استراتژیک وجود دارد.

این در حالیست که گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که صادرات محصولات پتروشیمی با ارزش سه میلیارد و ۵۴٢ میلیون دلار، ٣٣,٨٢ درصد سهم ارزش کالاهای صادراتی را به خود اختصاص داده است.

http://ebtekarnews.com/?newsid=47016

ش.د9501093