جنبش مسلمانان آمریکا؛ مبارزه‌ای برای رفع ‌تبعیض

(جام سياست ضميمه روزنامه جام‌جم – 1395/04/29 – شماره 8 – صفحه 5)

روزگاری است که پروژه اسلام‌هراسی از سوی غرب با نقش‌آفرینی عناصری دهشت‌افکن به‌نام داعش در قالب نقشه‌ای ماهرانه در دنیا در حال اجراست. غربیان که حضور اسلام را به عنوان منادی صلح و عدالت در عرصه‌های بین‌المللی مانعی برای پیشبرد برنامه‌های سلطه گرانه خود می‌دانند از هر شیوه‌ای برای تخریب جامعه اسلامی استفاده می‌کنند.

آمریکا به عنوان سردمدار اسلام‌هراسی در حالی مدعی مبارزه با هر‌گونه هراس‌افکنی و ستیزه‌‌جویی و بی‌عدالتی است که در جامعه خود انواع و اقسام تبعیض را علیه جمعیت مسلمان این کشور بویژه سیاهان مسلمان اعمال می‌کند.

ورود اسلام به آمریکا

برابر با گزارش تاریخ، اسلام از دوره برده‌داری و اوایل قرن هفده میلادی به سرزمین آمریکا وارد شد. آنچنان که گفته‌اند بیش از 30درصد از سیاهانی که به‌عنوان برده وارد این کشور شدند، مسلمان بودند. با این وصف بنا به برخی دیگر از روایت‌ها قبل از این هم پای برخی از مسلمانان عرب و غیرعرب به عنوان جهانگرد به این سرزمین باز شده بود. در هر حال صرف نظر از اختلافی که در مورد اولین حضور مسلمانان در آمریکا وجود دارد، نیمه دوم قرن 19 را باید سرآغاز مهاجرت گسترده مسلمانان دانست. بسیاری از مسلمانان آفریقایی و آسیایی که در شرایط سختی زندگی می‌کردند و وصف قاره جدید را شنیده بودند به هوای دستیابی به کار و زندگی بهتر روانه سواحل شرقی آمریکا شدند و ایالت‌های نیویورک، ماساچوست و پنسیلوانیا را برای اقامت انتخاب کردند. کم‌کم با گسترش صنعت و تقویت بنیه اقتصادی برخی از شهرها مثل میشیگان، اوهایو و ایندیانا، مهاجران مسلمان به این شهرها آمدند.

منطقه آیوا هم مکانی شد برای کشاورزی مهاجران مسلمان. بعدها مهاجران هندی و پاکستانی نیز به جمع مسلمانان آمریکا اضافه شدند. کمی بعد از جنگ جهانی اول، مسلمانان آمریکا به فکر ایجاد موسسات فرهنگی و ساخت مسجد افتادند. تا اینجا معلوم شد که ورود اسلام به آمریکا با زمینه‌های اقتصادی همراه بود با این وصف، آنان در مقایسه با گروه‌های یهودی که در این کشور بودند در جایگاه ضعیف تری برخوردار بودند، چون ورود یهودیان به این کشور در سایه طرح و نقشه‌ای برای فرار از منازعات سیاسی و نظامی بود که در اروپا شکل گرفته بود و در پی فشارهای وارد به جامعه یهودی اروپا برخی دوراندیشانه بخشی از این جمعیت را روانه آمریکا کردند. مظلوم نمایی‌هایی جامعه یهودی که البته بعد از دو جنگ جهانی رخ داده بود تا حدود زیادی باعث تثبیت بیشتر جایگاه آنان در بین جامعه و کشور آمریکا شد. در حالی که یهودیان از وضعیت ماندگاری در جامعه آمریکایی برخوردار بودند در نقطه مقابل مسلمانان با تنگناها و مصائب فراوانی روبه‌رو بودند. از همان ابتدا ورود مسلمانان به این کشور با نوعی بدبینی همراه بود و جامعه آمریکا بویژه جریان مسلط به قدرت و ثروث، سرسختانه در برابر اقلیت جدید مقاومت می‌کرد و سعی داشت از هر وسیله برای تحت فشار قرار دادن آنها استفاده کند.

مبارزه‌ای مسالمت‌آمیز برای بقا

مرارت‌ها و سختی‌های زندگی در جامعه آمریکا برای مسلمانان البته آنان را از پای در نیاورد، بلکه جامعه اسلامی این کشور برآن بود تا برای دفاع از شرف و اعتبارش، نشان دهد که به همجواری مسالمت‌آمیز با جامعه یهودی و مسیحی اعتقاد دارد و برای ایجاد فضایی دوستانه از هیچ تلاشی فروگذار نیست، اما در عین حال جامعه آمریکا باید بداند که مسلمانان این کشور برای دفاع از ذات اسلام و هویت اسلامی‌شان به هیچ بی‌عدالتی تن در نخواهند داد. این عزم و اراده البته بعدها حاصل نیکویی داشت و باعث حضور پررنگ مسلمانان در آمریکا شد. در سایه چنین رفتار با صلابتی بود که جمعیت اندک مسلمانان که در قالب برده یا مهاجر به ایالات متحده آمدند به تصریح باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی سال 2009 در دانشگاه قاهره به 7 میلیون رسید.

گام‌های اولیه برای تثبت اسلام

آمریکا که به تصریح مورخان مسلمان بویژه مسعودی در کتاب مروج الذهب «أرض مجهوله» خوانده می‌شد، بعد از پیمودن تاریخی پرفراز و نشیب در نهایت در 1773 اعلام استقلال کرد و شاه مراکش به عنوان حاکم اولین کشور مسلمان این کشور را در سال 1783 به رسمیت شناخت. این همراهی زمینه برای ایجاد رابطه سیاسی مناسب میان ایالات متحده آمریکا و مراکش شد و در پی این حسن روابط، گروهی از مسلمانان مراکشی که به‌نام مور (Moor) شناخته می‌شدند به آمریکا مهاجرت کردند و در کارولینای جنوبی استقرار پیدا کردند. مسلمانان مهاجر در آمریکا در ابتدا با کارهایی مثل کارگری، خرده‌پایی، معدن‌کاری، دستفروشی و... روزگار می‌گذراندند، اما بعدها با بهتر شدن شرایط اقتصادی موقعیت ثابت‌تری پیدا کردند. آنان مسیر زیادی را برای تثبت هویت اسلامی خود پیمودند و در نهایت موفق شدند اولین مسجد درکشور آمریکا را سال 1915 در ایالت ماین تاسیس کنند و بعدها افتتاح اولین نهاد اسلامی با عنوان مرکز اسلامی واشنگتن در زمان ریاست جمهوری ترومن در سال 1947 زمینه‌ای برای همگرایی بیشتر مسلمانان فراهم کرد.

حرکت‌های هویت‌طلبانه اسلامی

اولین حرکت‌های هویت‌طلبانه اسلامی در کشور آمریکا از سوی سیاهپوستان شروع شد. فردی به نام «نوبل درو علی» حرکت فرهنگی خود را با تاسیس مکانی به نام معبد علم مغربی آمریکا شروع کرد. این حرکت اولیه باعث توجه برخی از مسلمانان به این نهضت فرهنگی شد، اما بعدها با ظهور گروه ملت اسلام این مکان اهمیت اولیه خود را از دست داد.

با این‌که حضور سیاهپوستان مسلمان در آمریکا قدمتی چندصد ساله داشت و مملو از سختی و مشق بود، آنان از ابتدایی‌ترین حقوق فردی و اجتماعی خود محروم بودند و با وجود محدودیت‌‌هایی که با آن درگیر بودند نقش مهمی در رونق کشاورزی و تولیدات صنعتی در شمال و جنوب آمریکا داشتند. صدور فرمان آزادی بردگان از سوی آبراهام لینکلن در سال 1863 میلادی نوید شکل‌گیری فضای جدیدی در آمریکا می‌داد، اما سفیدپوستانی که از این رویداد نگران بودند و همواره سیاهان را به مثابه برده می‌دانستند بلافاصله نظام تبعیض‌نژادی را جایگزین نظام برده‌داری کردند. اوضاع از این پس بیش از گذشته، سخت شد و سیاهپوستانی که دلخوشی از شرایط جدید نداشتند از قرن بیستم تلاش‌هایی را برای دستیابی حقوق انسانی خود به‌راه انداختند و بسیاری از آنان برای رفع تبعیض از اسلام یاری گرفتند.

ایده ملت اسلام

والاس فرد محمد که از مهاجران مسلمان بود گروه ملت اسلام را با ترکیبی از برخی از تفکرات ضد‌نژاد‌پرستی، ضدیت با تفکرات یهودی و ضد‌همجنس‌گرایی تشکیل داد. این جریان البته از برخی آموزه‌های مسیحیت نیز بهره گرفت. فرد محمد بعدها به صورت اسرار‌آمیزی ناپدید شد و معاون او به نام الیجاه محمد جایگزینش شد. امت اسلام یکی از مهم‌ترین جنبش‌های اسلامی مسلمانان سیاهپوست در آمریکا بود و مقر اصلی آن در شیکاگو قرار داشت. الیجاه محمد اسلام را موثرترین روش برای احقاق حقوق مسلمانان می‌دانست.

فعالیت‌های گسترده ملت اسلامی شامل تاسیس مساجد متعدد و تاسیس دانشگاه اسلام و برقراری روابط دوستانه با کشورهای اسلامی بود. بعدها نام الیجاه محمد و گروه ملت اسلام در بین جوامع مسلمان پرآوازه شد. توجه به فعالیت‌های اقتصادی، اصلاح و تعالی اخلاقی سیاهپوستان،‌ اتحاد تمام سیاهپوستان آمریکایی،‌ ایجاد یک نظام آموزشی مستقل از نظام آموزشی سفیدپوستان، تلاش برای آزادی مسلمانان زندانی از زندان‌های آمریکا، تشکیل مدارس جداگانه دخترانه و پسرانه برای مسلمانان و آزادی مسلمان‌ها در تبلیغات مذهبی و اسلامی را مهم‌ترین اهداف ملت اسلام باید دانست. این گروه البته برای مبارزه با نژادپرستی، بی‌عدالتی و تبعیض اصول و روش‌های مشخصی داشت. ممانعت از انجام خدمت سربازی، تلاش برای بهبود شرایط معیشتی سیاهپوستان، تلاش برای اختصاص بخشی از خاک ایالات متحده برای تشکیل سرزمینی خاص برای سیاهپوستان شیوه‌هایی بود که گروه ملت اسلام برای دستیابی عدالت در پیش گرفته بود.

با این وصف اعتقادات ملت اسلام خالی از عقاید التقاطی است و در برخی موارد رگه‌هایی از مسیحیت نیز در آن دیده می‌شد. تاکید بر ملی‌گرایی سیاه در برابر سفید‌پوستان نژاد‌پرست نیز حاکی از برداشت‌های سطحی آنان از اسلام و قرآن بود. ملت اسلام با وجود درخشش در دهه‌های 50 و 60 با مرگ الیجاه محمد دچار انشعاب شد.

مالکوم ایکس

مالکوم ایکس، رهبر سیاهپوستان مبارز آمریکا، روزگار پردردی را گذراند و در جوانی هم رفتار شایسته‌ای نداشت و به خاطر دزدی به زندان محکوم شد. حضورش در زندان تحولی در او ایجاد کرد و حتی با برنامه‌ریزی در دوران محکومیت، مطالعاتش را در زمینه‌‌های مذهبی گسترش داد. او با آشنایی بیشتر با برخی از هم بندانش که از گروه ملت اسلام بودند به افکار الیجاه محمد پی برد و کمی بعد اسلام آورد. او بلافاصله بعد از آزادی به ملت اسلام پیوست و کار او تا آنجا پیش رفت که به عنوان سخنگوی این جمعیت برگزیده شد. او سخنوری پرجاذبه و توانمند بود و در پی سخنرانی‌های او بسیاری با اسلام و اهداف بلند آن آشنایی پیدا کردند. همچنین او برای رساندن پیام مسلمانان آمریکا به چند کشور آسیایی و آفریقایی سفر کرد. وی بعد از مراجعت از سفر مکه در 39‌سالگی هنگام سخنرانی در سالن بالروم منهتن ترور شد.

لوئیس فراخان

بزرگ‌ترین انشعاب در گروه ملت اسلام به رهبری «لوئیس فراخان» در 1978 میلادی روی داد. وی که تا قبل از مرگ الیجاه محمد سخنگو و نماینده او محسوب می‌شد بعد از وفات رهبر گروه، سیر جدیدی از مبارزات مسالمت‌آمیز را پی نهاد. او اعتقاد داشت برای دستیابی به حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برابر با سفیدپوستان، اعضای ملت اسلام‌ بهتر است در انتخابات شرکت کنند. همچنین فراخان می‌کوشید با ایجاد نظام اقتصادی مخصوص سیاهپوستان، به حل و فصل مسائل اجتماعی جامعه سیاهان بپردازد.

انشعاب دیگر از سوی یکی از پسران الیجاه محمد، به‌نام «امام وارث‌الدین محمد» صورت گرفت. وی فارغ‌التحصیل دانشگاه‌الازهر بود، نام گروه ‌ملت اسلام‌ را به «جامعه جهانی» تغییر داد و برخلاف نظر پدرش، تبعیض‌نژادی و ایجاد هرگونه نفرت علیه سفیدپوستان را بر خلاف اصول اسلام دانست.

در حال حاضر سیاهان در آمریکا 40درصد مسلمانان این کشور را شامل می‌شوند.

http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/2472659691962405815

ش.د9501293