بصيرت؛ لازمه وظيفه شناسي

حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي، صبح روز سه‌شنبه (16/6/95) در ابتداي جلسه‌ي درس خارج فقه در سال تحصيلي جديد حوزه‌هاي علميه، با اشاره به وجود برنامه‌هاي گسترده براي انحراف ذهن و دل مردم و جوانان از اصل دين، اولين و مهم‌ترين وظيفه‌ي روحانيون را «مقابله با نقشه‌ي دين‌زدايي و عفت‌زدايي» خواندند و تأکيد کردند: حوزه‌هاي علميه و روحانيون بايد با شناخت فضاي مجازي و استفاده از فرصت‌هاي آن، معارف و مفاهيم اسلامي را تبيين کنند.

متن محوربندي شده پيام بدين شرح است:

***

بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحيم

بهره‌برداران از ماه رمضان

بعد از سه ماه و چند روزي که درس تعطيل بود و بحثهاي حوزه‌ها تعطيل بود، حالا بحمدالله باز خدمت آقايان رسيديم و بناي بر مباحثات و بحث فقهي داريم. در اين خلال، ماه رمضان بود و اين تابستان گرم؛ بعضي به معناي حقيقي کلمه حقيقتاً از ماه رمضان بهره بردند؛ چه به‌خاطر اعمال ماه رمضان، روزه‌ي روزهاي گرم و بلند ماه رمضان، به‌خاطر دعاهاي ماه رمضان، خشيت و تضرّع و خشوع و مانند اينها و چه به‌خاطر فعّاليتهايي که انجام دادند؛ تبليغ کردند، احکام دين گفتند، بعضي‌ها مسافرت کردند، بعضي در خود تهران مشغول فعّاليت بودند. بعضي از مجموعه‌ي شما و بقيه‌ي برادراني که در تهران هستند واقعاً بهره بردند؛ بعضي‌هايمان هم نه، بهره‌ي زيادي نبرديم که بايستي متأسّف باشيم و به فکر جبران باشيم و جبران بکنيم.

ضرورت تشخيص وظيفه در هر زمان

آنچه مهم است اين است که طلبه‌ي دين، عالم دين و روحاني -به اصطلاح رايج- وظيفه‌ي خودش را در هر برهه‌اي از زمان تشخيص بدهد. اگر وظيفه تشخيص داده نشد، علم و تقوا و مانند اينها به درد نميخورد؛ يعني بجا مصرف نميشود. مثل اين است که انسان پول زيادي دارد امّا خبر از بيماري فرزندش ندارد. خب، اگر ميدانست که اين بچّه بيمار است و احتياج به معالجه دارد و مثلاً احتياج به عمل جراحي دارد، پول هم که در جيبش بود، ميرفت معالجه ميکرد. وقتي نميداند اين بيماري را، مطّلع نيست، اين بچّه را از دست مي‌دهد يا بيماري او تشديد مي‌شود؛ درحالي‌که امکانش را هم داشت، پولش را هم داشت. [اگر] علم داشته باشيم، تقوا هم داشته باشيم، حتّي شجاعت هم داشته باشيم امّا ندانيم وظيفه چيست، ندانيم موقعيت کدام است، ندانيم امروز مطالبه‌ي خداي متعال و مطالبه‌ي دين از ما در عرصه‌ي اجتماع چيست، آن علم و تقوا و شجاعت و بقيه‌ي خصوصيات مثبت اثر خودش را نميبخشد؛ و کارکرد لازم را نخواهد داشت.

بصيرت، لازمه تشخيص وظيفه

اين کلمه‌ي «بصيرت» که ما دائم تکرار ميکنيم، بعضي‌ها هم بشدّت اوقاتشان تلخ ميشود که چرا فلاني مکرّر ميگويد بصيرت بصيرت؛ معنايش اين است. يکي از مصاديق مهم بصيرت همين است که انسان بداند امروز چه نيازي در جامعه وجود دارد. ما ميليون‌ها جوان داريم؛ جوان در معرض فراگيري است تا چه به او داده بشود. گفت: من که لوح ساده‌ام هر نقش را آماده‌ام.(۱) همه‌ي نقشها را ميشود بر روي اين لوح ساده کشيد؛ چه کسي مبادرت کند، چه کسي دست پيش را بگيرد، چه کسي جلوتر حرکت بکند، يا چه کسي متوجّه بشود که بر اين لوح ساده، نقش ناميمون و غلطي کشيده شده است؛ [تا] برود آن را تصحيح کند؛ همه‌ي اينها بصيرت لازم دارد.

هزينه گزاف دشمن براي انواع شبهه افکني

[بايد] بدانيم امروز نيازهاي جامعه را. امروز دشمنان ما پولهاي گزافي را خرج ميکنند. اين چيزي که عرض ميکنيم، تحليل نيست اطّلاع است؛ انسان به بسياري از اين حرفها علم دارد. پول خرج ميکنند براي اينکه بتوانند ذهن جوانِ مسلمانِ مؤمنِ ايراني را، منصرف کنند، منحرف کنند. از چه؟ از اصل دين؛ نه فقط از نظام جمهوري اسلامي، يا از ولايت فقيه يا امثال اينها؛ [بلکه‌] از اصل دين، از تعبّد به دين، از مسئله‌ي تشيع تا برسد به نظام جمهوري اسلامي و برسد به بقيه‌ي چيزهايي که وجود دارد؛ دائم دارند شبهه خلق ميکنند. کساني هستند در داخل که ابزار آنها ميشوند امّا خيلي از آنها خودشان هم در داخل کشور نيستند؛ در بيرونند، خط ميدهند، عنوان و سوژه معين ميکنند و پخش ميکنند و ميگويند اينها را بگوييد، اينها را ترويج کنيد.

هر کاربر رايانه؛ يک رسانه

امروز هم فضاي مجازي يک صحراي بي‌پاياني است که از همه طرفش ميشود حرکت کرد؛ ديگر مثل سابق نيست که شما بخواهيد يک مطلبي را بيان کنيد، ناچار باشيد روي کاغذ بنويسيد، آن را پلي‌کپي کنيد يا فتوکپي کنيد ده نسخه، صد نسخه، دويست نسخه؛ اين‌جوري نيست. هر يک نفري که بتواند با رايانه کار بکند يک رسانه است. مي‌نشينند پخش ميکنند شبهات را، حرفها را، جوانهاي مؤمن را، جوانهاي سالم را گمراه ميکنند. اينها را بايد شناخت.

دفاع از باورها مهمترين وظيفه روحانيت

چه کسي بايستي بيايد وسط ميدان و سينه سپر کند و مانع بشود از گمراهي جوانان؟ چه کسي بايد مانع بشود از اقدام دشمن براي انحراف ذهن جوانان؟ به عهده‌ي چه کسي است اين کار؟ جامعه‌ي علمي و مذهبي، يعني روحانيت، اوّلين وظيفه‌اش اين است؛ مهم‌ترين وظيفه‌اش اين است.

حوزه‌هاي علميه و ضرورت افزايش قابليت‌هاي

حوزه‌هاي علميه بايد اين قابليتها را در خودشان فراهم بکنند؛ قابليت سينه به سينه شدن، مواجه شدن با اين لشکرِ بي‌تعدادِ عظيمِ دشمني و دشمن که به سمت ايمان مردم، به سمت اعتقادات مردم، به سمت سلامت نفْس مردم، به سمت عفّت جوانان سرازير مي‌شود.

فعاليت پايگاه‌هاي اينترنتي فراوان با هدف حيازدايي و اباحي گري

پايگاه‌هاي اينترنتي فراواني وجود دارد که هدفشان اين است که عفّت جوان را، حياي جوان مسلمان را - چه پسر، چه دختر- از بين ببرند؛ پرده‌ي حياي او را بِدرند؛ اصلاً همّتشان اين است و براي اين برنامه‌ريزي مي‌کنند. خب بعضي از عناوين، عناوين مجرمانه است؛ دستگاه‌هاي گوناگون دولتي وظيفه دارند برخورد کنند و مي‌کنند، لکن آن چيزي که مربوط به ذهن است، به مغز است، به دل است، با تحرّک و اقدام عنصر امنيتي و عنصر اطّلاعاتي و عنصر نظامي حل نمي‌شود؛ اين ابزاري مناسب با همان بلايي که در آن هست لازم دارد؛ داروي آن بيماري همان چيزي است که در اختيار روحانيون است، در اختيار اهل دين است، در اختيار دانايان مذهب است. ما بايد خودمان را مجهّز کنيم؛ خيلي از ماها مجهّز نيستيم، خيلي از ماها نمي‌دانيم، نه از جنبه‌هاي نرم‌افزاري، نه از جنبه‌هاي سخت‌افزاري. بعضي‌ها با اين روشهاي جديد اصلاً آشنايي ندارند، با رايانه و مانند آن اصلاً آشنا نيستند، معنايش را نميدانند، اهمّيت اين کار را درک نميکنند. مي‌بينيم ما؛ در بين مسئولين هم هستند کساني که اهمّيت اين کار بزرگ را بدرستي و آنچنان‌که بايد و شايد درک نميکنند لذا اقدام لازم را انجام نمي‌دهند.

وظيفه شوراي عالي مجازي

ما شوراي عالي فضاي مجازي درست کرديم براي همين قضيه؛(۲) براي اينکه مسئولان بيايند دُور هم بنشينند، فکر کنند، متمرکز کنند اراده‌ها و تصميم‌ها و اقدامهاي خودشان را براي مواجهه‌ي با اين حادثه‌ي بزرگ.

منافع و مضرات بي‌شمار فضاي مجازي

اين يک عرصه‌اي است که داراي منافع بي‌شمار و داراي مضرّات بي‌شمار است؛ عرصه‌ي فضاي مجازي اين‌جوري است؛ ميتوان از آن حدّاکثر منافع را [کسب کرد]؛ همان کاري که آن دشمن ميکند، شما [هم] ميتوانيد بکنيد در جهت عکس؛ [يعني‌] مفاهيم اسلامي و معارف اسلامي را پخش کنيد بدون هيچ مانع و رادعي؛(۳) که بعضي‌ها از اين مردمان مؤمن، جوانهاي مؤمن از معمّم و غير معمّم، روحاني و غير روحاني -بعضي غير روحانيون در اين زمينه فعّال‌تر هم هستند- کارهاي بسيار خوبي را انجام ميدهند؛ ناگهان در سطح دنيا يک مطلبي را، يک مفهومي را، يک فکر درستي را منتشر ميکنند، طرف مقابل ميماند.

چگونگي ورود به مقابله با شبهات

[پس‌] بعضي از اين جهت نقص دارند که با اين کار، با اين فن آشنا نيستند؛ بعضي هم مشکلات نرم‌افزاري دارند، جواب شبهات را نميدانند، اصلاً خود شبهه را متوجّه نيستند -اينکه امروز چه شبهه‌اي وجود دارد- يک شبهه‌اي صد سال پيش بود، پانصد سال پيش بود، ممکن است آن شبهه اصلاً الان مطرح نباشد؛ ما برويم در کتاب بگرديم، آن شبهه را پيدا کنيم، جواب آن را پيدا کنيم يا [اينکه‌] نه، ببينيم امروز شبهه‌اي که وجود دارد چيست. البتّه بعضي از شبهاتِ امروز، همان شبهات قديمي است که لباس نو به آن ميپوشانند، اين [نوع شبهات‌] هست امّا بعضي اوقات هم شبهات جديدي است؛ اينها را بايد بشناسيم، اينها را بايد بدانيم؛ اينها کارهاي حوزه‌هاي علميه است و حوزه‌هاي علميه به اين کارها بايد وارد بشوند.

پرداختن به شبهات اعتقادي در کنار فقاهت، از وظايف حوزه علميه

معناي اين، آن نيست که ما فقاهت را کنار بگذاريم؛ نه، اين عين فقه است. فقه فقط احکام عملي نيست؛ «فقه الله الاکبر» معارف اسلامي است؛ معارف اسلامي شبهه دارد. شما ببينيد، مثلاً در باب صلات مسافر؛ فرض کنيد در يکي از مسائل صلات مسافر ده‌ها فرع مطرح ميشود. دقّت نظر فقهاي ما اين‌جوري است؛ ده‌ها فرع را مطرح ميکنند براي فرض کنيد يک مسئله‌ي "اشتراط اباحه و حلّيت سفر براي صلات قصر".(۴) خب، اين يک مسئله است امّا فروع اين مسئله الي ماشاءالله؛ مثلاً سيد در عروه ده فرع، دوازده فرع يا بيشتر مطرح ميکند؛ ديگران در جاهاي ديگر گاهي بيشتر هم مطرح کرده‌اند. خب، در مسائل اعتقادي هم همين‌جور است؛ در مسائل اعتقادي هم همين تفرّق و تفرّع شبهات فراوان وجود دارد. آن طرف مقابل، يک نقطه‌ي کوچک را ميگيرد، روي آن تکيه ميکند و ذهنهايي را منصرف ميکند. بنابراين اين يکي از وظايف عمده‌ي ما است؛ حوزه‌هاي علميه بايستي به اين توجّه کنند.

خوشبختانه حوزه‌ي علميه‌ي تهران هم اين روزها يک سر و صورتي، سر و ساماني پيدا کرده و کارهايي شده؛ شنيدم امروز هم افتتاح حوزه‌ي علميه‌ي تهران است. ميتوان کارهاي بزرگي را در اين زمينه انجام داد که اميدواريم ان‌شاءالله خداوند همه‌ي شماها را موفّق کند.

۱) ديوان حاج ميرزاحبيب؛ من که لوح ساده‌ام هر نقش را آماده‌ام / دست نقّاشان قدرت تا چه تصويرم کنند

۲) ر.ک: حکم تشکيل و انتصاب اعضاي شوراي عالي فضاي مجازي (۱۳۹۰/۱۲/۱۷)

۳) مانع‌

۴) شرط مباح و جايز بودن سفر براي شکسته شدن نماز مسافر