فاجعه منا؛ سند بي‌لياقتي آل‌سعود (بخش دوم و پاياني)

مهرماه سال گذشته به دلیل بی‌کفایتی و سوء مدیریت دولت عربستان برای فراهم کردن زیرساخت های انجام اعمال عبادی زائران در مراسم رمی جمرات در«خیابان ۲۰۴» نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳» در منطقه‌ منا، حدود ۴۶۴حاجی ازایران وهزاران نفر از زائران سایر کشورها جان خود را از دست دادند و این فاجعه بدون شک با سوء مدیریت اجرایی مقامات سعودی همراه بوده است.

به گزارش شفقنا به نقل از ایرنا، «سانوسی لامیدو سانوسی» امیر ایالت «کانو» و امیر الحجاج نیجریه سال گذشته و همزمان با وقوع فاجعه منا در گفتگویی و با اشاره به سوءمدیریت مقامات سعودی در وقوع این فاجعه انسانی گفت: مقصر دانستن زائران از سوی عربستان سعودی امری اشتباه است و مسئولان دولت عربستان باید به واکاوی عمیق سوءمدیریت خود بپردازند.حدود یک سال از فاجعه منا می گذرد و اکنون و در موسم حج، نگرانی های حجاج آفریقایی از تکرار این گونه حوادث و نیز موضوع امنیت جانی و مالی خود هم چنان ادامه دارد.مسلمانان برخی کشورهای آفریقایی از جمله نیجریه و غنا در اعزام حجاج خود با مشکل مواجه‌ شده‌اند و نتوانسته‌اند در موعد مقرر خود را به خانه خدا برسانند.

سازمان حج و زیارت غنا با اشاره به فرارسیدن مراسم حج تمتع و اعزام زائران غنایی به عربستان به تازگی اعلام کرده است ۲۰۰تن از زائران روادید خود را در موعد مقرر دریافت نکردند و ۳۹زائر غنایی به دلیل عدم توانایی جسمی یا صغر سنی ( خردسالی) توسط مقامات عربستانی از فرودگاه جده بازگردانده شده اند.شیخ محمد نماینده وزارت حج عربستان در نشستی که اخیرا با حضور مقام های نیجریه و دیگر کشورهای آفریقایی در منا برگزار شد گفت: هر زائری که در جمرات تنها مشاهده شود دستگیر و با اشد مجازات مواجه خواهد شد.

نماینده وزارت حج عربستان گفت : زائران باید در دسته های ۲۵۰نفری به رمی جمرات بروند و بازگردند.وی همچنین ورود وخروج زائران به جمرات را به وضعیت پروازها در فرودگاه تشبیه کرد وگفت : قبل یا بعد از زمان تعیین شده امکان انجام رمی جمرات وجود ندارد.محمد‌ مقام‌های مسئول حجاج را نیز تهدید کرد که در صورت هرگونه قانون‌شکنی زائران‌ با تحریم و مجازات مواجه خواهند شد.

کارشکنی دولت عربستان در میزبانی از حجاج مسلمان آفریقایی در حالی است که پادشاهی سعودی پیشینه ای دیرینه در کارشکنی در امور حجاج الهی دارد و تاریخ نشان داده است دولت سعودی اول با همراهی «محمد بن عبدالوهاب» با تجاوز نظامی به مدینه و مکه به زور سلاح برمکه تسلط پیدا کردند و با سوء‌استفاده ازاهرم حج به ترویج فرقه ضاله وهابیت پرداختند و در این راه هیچ گونه توجهی به منافع کلی جهان اسلام نکردند. امسال سران رژیم خبیث و ملعون سعودی با سفر به کشورهای قاره آفریقا برای سوء استفاده ابزاری از حج، بیشترین تبلیغ را برای جذب حجاج آفریقایی بخصوص از شمال آفریقا بکار بستند وبا تطمیع و فریب مبلغان مذهبی مستقر در آن کشورها، خواستند زمینه های حضور گسترده حجاج آفریقایی درایام مبارک حج را فراهم کنند که آمار امسال حج نشان دهنده شکست رژیم سعودی است.

نخبگان و اندیشمندان جهان اسلام جملگی برآنند که امروزه مراسم حج به حربه ای در اختیار فرقه وهابیت و سران آل سعود تبدیل شده است و این امر تمامیت فرهنگی جهان اسلام وامت اسلامی را در معرض خطر قرار داده است. بی کفایتی آل سعود در این حادثه ضدانسانی درحالی بر همگان عیان است که این «شجره خبیثه» در مدیریت حرمین شریفین از ساده ترین شایستگی و لیاقت مدیریتی برخوردار نیست و توانایی مدیریت این مراسم عظیم عبادی، سیاسی جهان اسلام را ندارد .

تاکنون بسیاری ازحجاج آفریقایی که به کشورهای خود بازگشتند ضمن رد اظهارات مقامات سعودی مبنی بر قضا و قدر بودن این حادثه، سوء مدیریت اجرایی دولت سعودی را عامل اصلی تلفات انسانی این فاجعه دانسته اند و با رایزنی های سیاسی با مقامات سعودی اعتراض شدید خود را در این خصوص ابراز داشته اند که متاسفانه هیچ گاه از سوی مسئولان حج و زیارت عربستان مورد رسیدگی قرار نگرفت.نتیجه آنکه، ضرورت دارد کشورهای منطقه و جهان اسلام برای حل مشکلات موجود و تنبیه دولت عربستان اقدامات مقتضی را انجام دهند تا از یکسو حج شرافتمندانه و ابراهیمی به معنای واقعی کلمه در مکه و مدینه و حرمین الشریفین انجام شود واز سوی دیگر کشورهای آفریقایی نیز بتوانند حضوری شرافتمندانه و ابراهیمی در مراسم حج را تجربه نمایند.

تحلیلگران سیاسی جهان اسلام بر این باورند که در آینده نزدیک و با هماهنگی همه کشورهای جهان اسلام شاهد برگزاری مراسم حج باشکوه در شأن دنیای اسلام و در چارچوب آیات و آموزه های قرآن مجید و سنت پیامبر گرامی اسلام(ص) خواهیم بود تا همه حجاج فارغ از رنگ و نژاد خود بتوانند در این مراسم نورانی حضور داشته باشند.

سعودی‌ها برای انسان ارزش قائل نیستند

یک سال پیش ، فاجعه دردناک منا و جان باختن هزاران نفر از حجاج بیت الله الحرام، اندوه و غصه را به جای شادی عید سعید قربان در دل ها نشاند.روزنامه لبنانی السفیر افزود در وهله اول تصویر تار، مبهم و نامشخص از فاجعه بیش از هر چیزی خشم و ناراحتی را در دل خانواده های جان باختگان برانگیخت و با برملا شدن حقیقت فاجعه به ویژه سهل انگاری و مسئولیت ناپذیری سعودی آنگونه که در شان حج و حجاج بیت الله الحرام است شوک بزرگی وارد کرد. حال با گذشت یک سال از فاجعه دردناک منا، باید چند مساله مهم مورد توجه قرار گیرد:

1- مدیریت سعودی در این فاجعه به شدت غیر شفاف عمل کرد حتی بدتر از این، سیاست رفتار مبهم ، طفره رفتن از پاسخگویی و ارائه نکردن اطلاعات کافی را در پیش گرفت. این سیاست می تواند ناشی از دو عنصر باشد: اول اینکه در برخورد با فاجعه ای به این بزرگی کوتاهی عمدی صوت گرفته و توانایی و قدرت لازم برای سیطره بر اوضاع وجود نداشته است. دوم اینکه با وجود امکانات مالی و انسانی، کمیته برنامه ریزی کننده اساسا نتوانسته خود را با چنین فاجعه ای همراه کرده و آن را مدیریت کند، برای همین طبیعی است که باز هم شاهد تکرار چنین فاجعه ای در موسم حج و غیر آن باشیم . با توجه به شفاف نبودن پرونده و نیز طفره رفتن سعودی از ارائه توضیحات درباره مشکلات و اصلاحاتی که باید جبران فاجعه انجام گیرد تا در آینده شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم، درخواست های منطقی برای مدیریت حج با مشارکت کشورهای اسلامی مطرح می‌شود تا این کشورها با همکاری در این زمینه امنیت جانی حجاج را تامین کنند و فاجعه به قضا و قدر ربط داده نشود.

2- تصاویری که برخی از حجاج موفق شده اند از فاجعه منا به ویژه لحظه فشار و هل دادن جمعیت تهیه کنند، نشان می دهد که تغییر مسیر حرکت حجاج و عبور کاروان سلطنتی و نیز نحوه رسیدگی و امداد رسانی و جابجایی مصدومان فاجعه بسیار اشتباه بوده است.

غصه‌دارتر از همه اینکه حجاج بیت الله الحرام با استفاده از بولدوزرها در کانتینرها روی هم انباشته شده و جابجا شده اند و کسی توجه نکرده که کدام یک زنده و کدامیک جان باخته است، این را حجاج و افراد حاضر در صحنه با قاطعیت اعلام می کنند.

این فاجعه کاملا نشان داد که در فرهنگ مسئولان و اداره کنندگان سعودی حج، انسان هیچ ارزشی ندارد که اگر غیر از این بود، مصیبت به جان باختن حجاج محدود می شد نه اینکه انسانیت آنها بارها و بارها لگدکوب شود. لازم بود درباره این فاجعه توضیحات دقیق ارائه شود و نسبت به عدم تکرار آن تعهد داده شود اما حتی این گونه نشد.

3- فاجعه منا و جان باختن حجاج بی گناه و نتایج غم بار آن برای همه شناخته شده است، اما اینکه از طرف سعودی هیچ گونه انتقادی تحمل نشود و در مقابل حج مردم کشورهایی که صدای اعتراض خود را به جان باختن حاجیانشان بلند کردند، کارشکنی صورت گیرد، با اهداف عالی حج در تضاد است.همچنانکه در مورد جمهوری اسلامی ایران شاهد آن بودیم، فقط به این دلیل که ایران به حاجیان خود چه زنده و چه جان باخته احترام می گذارد و برای همین نیز صدای خود را در اعتراض به نحوه برخورد سعودی ها در فاجعه منا بلند کرد. این نحوه برخورد اعتبار سعودی های اداره کننده حج را که عهده دار این مساله مهم و حساس شده‌اند، زیر سئوال می‌برد.

4- درد و رنج خانواده های جان باختگان در یک سال گذشته بر اثر بی توجهی و پاسخگونبون سعودی‌ها بیشتر شده است، البته این فرهنگ نزد حکام سعودی ناشی از احترام قائل نشدن به جان انسان‌ها است و می‌توان نمونه آن را در بمباران مردم بی گناه یمن و کشتار بیماران ، زنان و کودکان در بیمارستان‌ها ، مراکز بین‌المللی و بازارها مشاهده کرد. کشتار انسان‌های بی‌گناه در یمن بدون هیچ‌گونه احساس مسئولیتی از سوی سعودی‌ها ادامه دارد.

سعودی ها نه تنها از این همه جنایت غمی به خود راه نمی دهند بلکه اقدام به تهدید سازمان ملل و قطع بودجه آن می کنند. اینها برای درک میزان اهتمام حکام سعودی به جان انسان ها کفایت می کند، تا مادامی که حکام سعودی از روی عمد دست به قتل و کشتار مردم می زنند و همه را با پول های باد آورده نفتی می خرند، آیا دیگر جایی برای سخن گفتن از فاجعه باقی می ماند؟

محکوم کردن عربستان در مجامع بین‌المللی دشوار نیست

دکتر محمد مهدی مظاهری،استاد دانشگاه در دیپلماسی ایرانی نوشت، با استناد به متن پیش‌نویس کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل متحد در سال 2001 در خصوص موضوع مسئولیت بین‌المللی کشورها، دولت عربستان سعودی باید تعهد عرفی و تعهد قراردادی را- که همانا حق حیات و حق کرامت زائران خانه خدایی است که به این کشور مسافرت کرده‌اند- به عهده بگیرد.

خاورمیانه در سال های اخیر درگیر مناقشات سیاسی و نظامی مختلفی بوده است که شاید بتوان گفت رویارویی سیاسی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و گرفتن مواضع خصمانه از سوی این کشور یکی از مهمترین این تحولات بوده است. نظامی گری و به راه انداختن جنگ یمن و حمایت از تروریست‌های افراطی احساس قدرتی کاذب در عربستان سعودی ایجاد کرده است و سبب شده تا این کشور با حمایت برخی قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای، در صدد ادامه و دامن زدن به فرایند ایران هراسی برآید.

البته دشمنی حاکمان سعودی با جمهوری اسلامی ایران مختص به سال های اخیر نیست و از زمان پیروزی انقلاب آغاز شده است. تشکیل شورای همکاری خلیج فارس و تاکید بر«امنیت جمعی» کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس در مقابل جمهوری اسلامی ایران، حمایت همه جانبه از عراق در طول جنگ 8 ساله، افزایش همکاری ها با ایالات متحده آمریکا در ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی، تلاش برای اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران در شورای امنیت، تشکیل «جبهه­ سازش» برای مقابله با نیروهای متحد ایران در لبنان و جبهه مقاومت، کارشکنی در مذاکرات ایران و 1+5 و ساماندهی گروه های تروریستی و آشوب طلب سوریه برای ضربه به ایران و محور مقاومت، بخشی از اقدامات خصمانه این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران بوده است.

در یک سال اخیر نیز کادر جنگ طلب و ماجراجوی دستگاه سیاست خارجی این کشور در کنار لفاظی های سیاسی، حمایت از تروریست‌های دشمن ملت ایران، عدم پاسخگویی در قبال فاجعه منا و کارشکنی در نام نویسی از حجاج ایرانی برای مراسم حج امسال را نیز به پرونده سیاه خود در قبال ایران اضافه کرده‌اند.

هر چند در طی سال های گذشته جمهوری اسلامی ایران برای حفظ امنیت و ثبات در منطقه و همچنین با لحاظ کردن منافع جهان اسلام، از افزایش تنش ها با عربستان سعودی پرهیز کرده و سیاست "صبر و مدارا" را در پیش گرفته است؛ اما به نظر می رسد افزایش سیاست های خصمانه عربستان سعودی و به ویژه بی مسئولیتی مقامات این کشور در قبال حوادث تلخ حج سال گذشته که به کشته شدن بیش از 4000 نفر و مفقود شدن بسیاری دیگراز مسلمانان کشورهای مختلف انجامید، لزوم برخورد قاطعانه تر با این دولت یاغی را مطرح می کند.

البته در شرایط کنونی منطقه، استفاده از راه‌حل‌های نظامی منجر به پیچیده‌تر‌شدن اوضاع و باز شدن هر بیشتر پای قدرت های فرامنطقه‌ای به منطقه خواهد شد؛ اما جبهه دیگری که دستگاه دیپلماسی کشورمان می تواند در آن به خوبی عرض اندام کرده و عربستان را به تسلیم و پاسخگویی وادارد؛ جبهه حقوقی است.

با توجه به اعلام نظر دبیر کل وقت سازمان‌ملل، خاویر پرز دکوئیار، در 18 آذر 1370، که رژیم بعثی عراق را به عنوان متجاوز در جنگ ایران و عراق به شورای امنیت معرفی کرد و حمله عراق به ایران را نقض حقوق بین الملل و اصول اخلاقی دانست؛ طبیعتا محکوم کردن حامیان اصلی صدام نیز کار چندان دشواری نیست و تنها به رایزنی های سیاسی و حقوقی در مجامع بین المللی نیاز دارد.

از سوی دیگر حضور مقامات سعودی در نشست سالانه منافقین که با اقدامات تروریستی خود بیش از 17 هزار تن را در ایران و 25 هزار تن دیگر را در عراق به شهادت رساند و دعوت از سرکرده آنها برای حضور افتخاری در مراسم حج؛ از دیگر مسائلی است که جمهوری اسلامی ایران می تواند با استناد به اسناد مختلف سازمان ملل در رابطه با حمایت نکردن کشورها از گروههای تروریستی و نیز «کنوانسیون سازمان کنفرانس اسلامی برای مبارزه با تروریسم بین‌المللی» که در تیر ماه سال 1378 در بورکینافاسو به تصویب اجلاس وزیران امور خارجه سازمان کنفرانس اسلامی رسید، عربستان سعودی را محکوم کند.

در فاجعه منا و جهت گیری های پس از آن نیز عملکرد عربستان سعودی از دید قوانین و اصول واضح حقوق بین الملل و حقوق بشر محکوم است. بر اساس حقوق بین الملل و کنوانسیون های متعدد بین المللی، همه دولت ها مسئول حفظ امنیت و جان و مال اتباع کشورهای دیگری هستند که وارد خاک کشور آنها شده اند.بنابراین موضوع و با استناد به متن پیش نویس کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد در سال 2001 در خصوص موضوع مسئولیت بین المللی کشورها، دولت عربستان سعودی باید تعهد عرفی و تعهد قراردادی را- که همانا حق حیات و حق کرامت زائران خانه خدایی است که به این کشور مسافرت کرده اند- به عهده بگیرد.

همچنین بر اساس عرف و رویه های بین المللی، کشورهایی که در حوزه صلاحیتی آنها حقی از یک شهروند خارجی ضایع شده، موظفند ضمن رسیدگی شفاف به موضوع و بدون قضاوت عجولانه مبنی بر سلب مسئولیت از خویش، تمام جزئیات امر را به اطلاع دولت متبوع فرد برسانند. بنابراین اگر در روند رسیدگی به حقوق یک شهروند کوچکترین کوتاهی صورت گیرد، کشور مورد نظر این حق را دارد که شکایتی نسبت به اقدامات کشور خاطی نزد دیوان بین‌المللی دادگستری(ICJ) ثبت کند.

بنابراین در شرایطی که عربستان سعودی تا کنون به خاطر هیچ یک از اقدامات مخالف حقوق بین الملل خود علیه ایران، محکوم و مجازات نشده و همچنان با بی شرمی بر طبل دشمنی و ایران هراسی می کوبد؛ دستگاه دیپلماسی کشورمان باید ضمن طرح شکایت از عربستان درICJ و گشودن پرونده‌های حقوقی برای تک تک اقدامات غیر اصولی این کشور، بحث تشکیل یک کمیته حقیقت یاب بی طرف برای بررسی مقصرین فاجعه منا را بصورت جدی پیگیری کرده و در کنار تلاش‌های سیاسی، در جبهه حقوقی نیز عربستان را محکوم و وادار به جبران اقدامات خصمانه تاریخی خود علیه ایران کند.

در این حال،مدیر مرکز مطالعات جنوب عراق معتقد است یک تعمد واضح در کشتار حجاج در فاجعه منا مشاهده می‌شود و تشکیل کمیته‌ای اسلامی برای اداره امور حج ضروری به نظر می‌رسد."علی رمضان الأوسی" استاد دانشگاه لندن و مدیر مرکز مطالعات جنوب عراق در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به تشریح ابعاد فاجعه منی و بی‌لیاقتی رژیم آل‌سعود در مدیریت مراسم حج پرداخت.الاوسی در این مصاحبه گفت: آشکارا می‌توان گفت رژیم آل‌سعود برای بروز این فاجعه برنامه ریزی کرده بود و یک تعمد واضحی در کشتار این حجاج بی‌گناه مشاهده می‌شود که در این زمینه می‌توان به چندین موضوع اشاره کرد: نخست سهل انگاری تعمدی در این زمینه بود به‌گونه‌ای که خودروهای آمبولانس در زمان وقوع این فاجعه تنها نظاره‌گر قربانیان بودند.

خروجی‌های مسیر اصلی که حجم انبوهی از حجاج در حال پیمودن آن بودند مسدود شد و زمانی که این تعداد از حجاج چندین ساعت در این تنگنا گرفتار شده بودند اندک اندک جان خود را از دست دادند. اگر تنها خودروهای امدادرسان اقدام به پاشش آب به‌سوی حجاج می‌کردند چه‌بسا این فاجعه پیش نمی‌آمد و اگر خروجی‌هایی که مسدود شد باز می شدند این رویداد اتفاق نمی‌افتاد اما کاملاً آشکار است که تعمدی در این زمینه وجود داشته و آل سعود به‌دنبال آن بودند که بیشترین میزان تلفات را از حجاج بگیرند و کاملاً شاهد آن هستیم که حجاج ایرانی بیشترین میزان تلفات را داشتند چون تعداد زیادی از ایرانی‌ها در این مسیر قرار داشتند، حتی برخی از مجروحان را کنار فوت‌شدگان قرار دادند و به‌دلیل آنکه به آنها رسیدگی نشد جان خود را از دست دادند.

مدیر مرکز مطالعات جنوب عراق افزود: عربستان به هیچ وجه به‌دنبال برگزاری حج ابراهیمی نبوده و درصدد ترساندن حجاج است تا از دستورالعمل‌هایش خارج نشوند. عربستان یکی از مهمترین رکن‌های حج را که برائت از مشرکین است رد می‌کند، این در حالی است که آیات متعددی در قرآن و سوره توبه وجود دارد که طی آن از مشرکان برائت جسته می‌شود، پس چرا آل سعود آن را نفی می‌کند؟ در دهه هشتاد میلادی نیز آل سعود جنایتی را علیه راهپیمایی برائت از مشرکان به‌وجود آورد و من یکی از شاهدان عینی این جنایت بودم که چگونه نیروهای امنیتی آل سعود به‌سوی ما شلیک کردند که طی آن صدها حاجی شهید شدند. من معتقدم که عربستان عمدا این اقدامات را انجام می‌دهد و باعث تأسف است که هیچ‌گونه عذرخواهی در این زمینه انجام نمی‌دهند و این دلیل واضحی بر اصرار آنها بر جنایت است.

الاوسی در پاسخ به سؤال دیگری درباره لزوم تشکیل کمیته‌ای از کشورهای اسلامی برای اداره امور حج گفت: پیش از آنکه به این سؤال پاسخ بدهم باید بگویم عربستان برای اینکه از خروج اداره امور حج از دستانش جلوگیری کند اقدام به پیش‌دستی کرده و اعلام کرد که ظاهر راهپیمایی برائت از مشرکان سیاسی بوده، این در حالی است که برائت از مشرکان اصل عبادت بوده و هیچ ارتباطی به سیاست ندارد و در قرآن نیز بدان اشاره شده است اما عربستان با این اتهام‌زنی تلاش کرد که موضوع را پیچیده کند و به این سادگی اداره امور حج از دستانش خارج نشود.

مدیر مرکز مطالعات جنوب عراق اضافه کرد: باعث تأسف شدید است که آل سعود دستورالعمل‌های برخی کشورهای دیگر را اجرا می‌کند و در حال حاضر به‌دنبال همکاری با برخی شرکت‌های اسرائیلی برای کنترل حجاج است و به اسرائیلی‌ها این اجازه داده می‌شود که حتی وارد منطقه حرم شوند. علاوه بر آن، عربستان به‌صورت تمام‌قد وارد کشتار بی‌گناهان در یمن و عراق و سوریه و بحرین شده است.

عربستان پدیدآورنده گروه‌های تکفیری و تروریستی است و اقدام به فرافکنی می‌کنند تا موضوع انتقال مدیریت حج به یک کمیته مشترک از کشورهای اسلامی انجام نشود. در واقع عربستان با پول‌های کثیف خود سازمان همکاری اسلامی و برخی کشورهای اسلامی و کشورهای حوزه خلیج فارس را ساکت کرده تا به‌نفع تشکیل این کمیته رأی ندهند.در واقع این کمیته باید برای اداره مراسم حج تشکیل شود و یکی از مهمترین وظایفش برنامه‌ریزی برای جلوگیری از بروز خطرات برای حجاج است و علاوه بر آن، تشکیل این کمیته مشارکت مسلمانان در اداره امور خودشان است.

وی افزود: اگر یک مقایسه انجام دهیم می‌بینیم که در زمان زیارت اربعین حدود 20 میلیون مسلمان در این مراسم مشارکت می‌کنند و هیچ‌گونه حادثه‌ای در این مراسم روی نمی‌دهد اما در مراسم حج حدود 2 میلیون نفر حضور دارند که شاهد آن بودیم‌ حادثه سقوط جرثقیل و حادثه آتش گرفتن چادر حجاج و حادثه منا روی داد. نمی‌توان گفت آل سعود نمی‌تواند که امور حج را مدیریت کند بلکه به‌صورت عامدانه باعث بروز این حوادث شده و در واقع در حال اهانت به مسلمانان است.

http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2016\09\09-20\20-29-04.htm&storytitle=%98%C7%D1%E4%C7%E3%E5%20%D3%ED%C7%E5%20%D1%8E%ED%E3%20%9D%D3%DA%E6%CF%ED%20%E6%20%E1%D2%E6%E3%20%C8%C7%D2%E4%90%D1%ED%20%CF%D1%20%E3%CF%ED%D1%ED%CA%20%CD%CC

ش.د9501882