بدون تردید، محتوای مذهب تشیع همان اسلام است که بر پایه معرفت و عقل و اندیشه استوار است. اما، دریغا که ما این مذهب را به تدریج به صورتی درآورده‌ایم که جنبه آیینی آن بیشتر شده است.
به گزارش گروه فرهنگی بصیرت، یحیی یثربی، استاد بازنشسته فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی مقاله ای را با موضوع «عاشورا» در خبرگزاری منتشر کرده است که از نظر می گذرد؛
همه سرزمین ها کربلا و همه روزها عاشوراست. عاشورا، یک جریان همیشگی در تاریخ زندگی بشر است. عاشورا، یعنی مبارزه با ظلم و ستم و تبعیض و تمامی عوامل و بنیادهایشان! عاشورا، یعنی حضور حق در میدان مبارزه با باطل. عاشورا، یعنی ایمان به حق و حقیقت و پاسداری از حریم آن. تا ستمی هست، تا تبعیض و محرومیتی هست، تا فریب جاه و مال در کار است، تا فقر با همه مشکلاتش در یک طرف و ثروت با تمامی لوازم و آثارش در طرف دیگر قرار دارد، تا اشک و حسرت سهم عده ای و عیش و لذت نصیب عده ای دیگر است، عاشورا هست و کربلا هست!
ما شیعیان که پرچمدار عاشورا هستیم، نخست باید خود را عاشورایی کنیم. عاشورایی باشیم، نه این که مراسم عاشورا برپا کنیم. برپا کردن مراسم از هرکسی برمی آید، اما عاشورایی شدن کار کسانی است که از آگاهی و پرهیز و شجاعت لازم برخوردار هستند. ضمن تسلیت به عزاداران عاشورای حسینی، چند نکته را در ارتباط با خطر انحراف و تحریف مسئله عاشورا، برای غفلت زدایی از عده ای یادآور می شوم:
الف- خطر تحریف در انگیزه شهادت
امام حسین (ع) به عنوان یک سرمشق، برای مبارزه با باطل، در میدان مبارزه، به شهادت رسید. اما ما این شهادت را با تحریف برخاسته از تجلیل بی جا و احساس عشق و علاقه به امام حسین اینگونه تحریف کرده ایم که او با خواست خدا و راهنمایی جدش، رسول خدا(ص) خود را به کشتن داد تا وسیله ای باشد برای بخشش گناهان امت!
در حقیقت، چنین تحلیلی از عاشورا، همانند دیدگاه نادرست و تحریف شده مسیحیان است که می گویند همه انسان ها با خطای آدم گناهکار شده و لعنت شدند! و یا این که حضرت عیسی(ع) به خاطر آن بر صلیب کشیده شد تا کفاره ای باشد برای گناهان طرفدارانش!! در این نگاه خرافی، امام حسین را پناهگاه گناهکاران می سازیم و شهادتش را وسیله بیمه گنهکاران در برابر کیفر خدا میشماریم! امام حسین(ع) که باید سرمشقی باشد برای مبارزه با باطل و زور و ستم و امر به معروف و نهی از منکر، اینک وسیله ای شده است برای نادیده گرفتن خطاهای ما که اشکی بریزیم و آمرزیده شویم! هم اکنون در مجالس عاشورایی، به جای ابلاغ پیام امام حسین و حرکت در مسیر امام حسین و زنده نگه داشتن جریان عاشورا برآن می کوشیم تا اشکی بریزیم و بر سر و سینه خود بکوبیم!
جریان عاشورا که باید سرمشق ما در مبارزه با ستم و باطل باشد، به گونه ای که هرروزمان عاشورا و همه سرزمین هایمان کربلا باشند، روز به روز بیشتر به آن سو میرود که با هر وسیله ای از مردم اشک بگیریم! با عروسی ساختگی قاسم! درگیری علی اکبر با مادرش لیلا! بازگشت اسراء بر سر قبر شهیدان در اربعین! داستان زعفرجنّی! عطش امام و اهل بیت و التماس به خاطر آب و صدها موضوع مشابه دیگر!
با این گونه تحریف، ما به جریان عاشورا، دو آسیب زده ایم؛ یکی آنکه، این جریان را از حالت یک مبارزه¬ با ستم درآورده، کفاره ای برای بخشش گناهان مردم قرار داده¬ایم. دیگر اینکه، این جریان را به صورت یک جریان مخصوص به امام حسین(ع) مطرح کرده ایم که دیگر نمی تواند سرمشق انسان های دیگر باشد. یعنی، شهادت امام حسین به خاطر آن بود که خدا و پیامبر(ص) از او خواسته بودند که این کار را بکند. بنابراین، چنین اقدامی به مردم دیگر ربطی ندارد.
چنین فکری باعث می شود که جریان عاشورا ارزش خود را در تشویق مردم برای مبارزه، جهاد و یا امر به معروف و نهی از منکر از دست بدهد.
ب-تحریف در مبنای توجه به جریان عاشورا
امروزه، ما مبنای عقلانی توجه به این جریان را که بر تحلیل مسائل سیاسی و درگیری حق و باطل و دسیسه های قدرت طلبانه امویان استوار بود، به یک مبنای عاطفی و عاشقانه تبدیل کرده ایم. بدین سان، به جای آنکه مردم را متوجه ارزش ایمان و عمل به تکلیف و ضرورت حضور در میدان مبارزه حق و باطل آشنا سازیم، آنان را با مسائل عاطفی درگیر کرده ایم. مسئله اصلی شیعه به جای تلاش در جهت استقرار نظام توحیدی، گسترش عدالت و ایمان و اصلاح مدیریت جامعه، آن است که بنشیند و اشک بریزد! گریه کند به یاد غربت امام حسین، مظلومیت، تشنگی، بیکسی و شهادت آن حضرت! گریه کند به یاد ناراحتی مادرش زهرا (س)، گرفتاری و بی پناهی اهل بیتش، دست های بریده ابوالفضل و مرگ رقیه در خرابه کوفه!
ج-تحریف عقلانیت به آیین
بدون تردید، محتوای مذهب تشیع همان اسلام است که بر پایه معرفت و عقل و اندیشه استوار است. اما، دریغا که ما این مذهب را به تدریج به صورتی درآورده‌ایم که جنبه آیینی آن بیشتر شده است. ما محبت به اهل بیت را که یکی از نشانه‌های بارز مذهب تشیع است، از حالت یک جریان عقلانی اثرگذار در باور و رفتارمان در آورده و به آیینی گسترده و بی اثر تبدیل کرده‌ایم! این کار چگونه انجام پذیرفته است، در جای خود قابل بررسی است، اما آن‌چه من می‌خواهم در این‌جا یادآور شوم این است که اگر چیزی را آیینی کنیم، علاوه بر آنکه در غیرعقلانی کردن آن کوشیده‌ایم، آن را به جریانی زیان‌بار نیز تبدیل کرده‌ایم.
د-تحریف در معرفی تشیع
تشیع باید به عنوان مذهبی معرفی شود که اسلام را با پیروی از اهل بیت(س) دقیقتر و بهتر از دیگران می شناسد و با سرمشق گرفتن از امامان معصوم(س)، بیش از دیگران، پایبند رفتار درست و تقوا و پرهیز است. این مکتب باید با تکیه بر عقلانیت و روشن اندیشی و دقت نظر شهرت یابد. چنانکه پیروان این مکتب، باید نماد دینداری و دلسوزی و مهربانی به مردم باشند.
دریغا که رفتار خرافی شیعیان در عاشورا، این مکتب و پیروان آن را به گونه ای معرفی می ¬کند که اثری از خردورزی و رفتار عاقلانه و تدبیرهای انسان دوستانه جهان شمول در آن دیده نمی شود. انصاف باید داد که در این روزگار که عصر ارتباطات است و نیز در این شرایط که به دلایل مختلف توجه جهانیان به جامعه شیعه زیاد شده است، ما با گریه، بر سر و صورت خود زدن، به هوا پریدن و افتادن، زنجیر و قمه زنی و خراشیدن و زخمی کردن بدنمان با تیغ های به زنجیر بسته، چگونه خودمان را به مردم جهان معرفی می کنیم؟ برداشت مردم جهان از ما چه خواهد بود؟ دریغا که این آداب و رسوم خودساخته یا به تقلید از هندیان و مسیحیان پدید آمده، شیعه را تحقیر می کنند!
جالب است که بدانیم با پیدایش اینگونه رفتارهای خرافی، علمای شیعه به اعتراض برخاستند. مرحوم محدث نوری، سید محسن امین، سید ابوالحسن اصفهانی و دیگران در این باره فتواهای شجاعانه ای داده اند، اما عده ای از روحانیان یا سکوت کرده و یا به این فتواها اعتراض نمودند! سرانجام عوام، از سکوت علما بهره گرفته و به کار خود ادامه دادند، روز به روز هم بر کمیت و کیفیت این بدعت ها افزودند.
بدین سان، شیعه، به جای آنکه آراینده مکتب اهل بیت باشد، آلاینده آن شد تا از این راه به شیعیان طعنه ها زده، نکته ها بگیرند!
اینک بر متفکران و روشن اندیشان شیعه، لازم است که با شجاعت و شهامت در برابر این خرافات ایستادگی کنند و برای عبرت، علاوه بر دشمنانی که شیعه را مسخره می کنند، به رسانه های جهانی بنگرند که چگونه در دنیای مجازی، هرجا سخن از خرافه است، تصویرهای متعددی از عزاداری های خرافی شیعه و دخیل بستن و رفتارهای عجیب و غریب آنان مشاهده می شود.
یحیی یثربی
خبرگزاری مهر
