با سعودي‌ها مدارا كنيم

تيرگي روابط ايران و عربستان پيامدهاي منفي بسياري دارد كه از يك سو دامن اتباع ايران در اين كشور را گرفته و از سوي ديگر مانع حل‌وفصل بحران‌هاي منطقه‌اي است.دستگاه ديپلماسي ايران يعني پركار‌ترين بخش در دولت يازدهم بعد از آنكه از پس پرونده هسته‌اي برآمد و تلاش خود را براي گسترش تعاملات ايران و جهان آغاز كرد، توجه ويژه‌اي به كشورهاي حاشيه خيلج فارس به‌ویژه عربستان داشت؛ اما اعدام شيخ نمر و حمله گروه خودسر به سفارتخانه اين كشور گره روابط في‌مابين را آن‌قدر كور كرد كه حالا با دندان باز‌كردن آن نيز كار آساني نيست. وزارت ‌خارجه دولت يازدهم در سه سال گذشته بارها بر رويكرد تنش‌زدايي خود تأكيد و پافشاري كرده است؛ اما اين نه براي مديريت تندروهاي داخلي كه شبانه به يك سفارتخانه يورش مي‌بردند، كافي بوده است و نه براي تعديل مواضع ضد‌ ايراني و خصمانه مقامات سعودي.

به‌هرحال اكنون كار به جايي رسيده است كه علاوه بر مسئولان در وزارت خارجه، مقامات عالي كشورمان نيز بر اين باورند كه راهي جز كاهش تنش با عربستان نداريم. در همين راستا سردار رحيم صفوي، دستيار و مشاور عالي مقام معظم رهبري، روز دوشنبه‌ در نشست مشترك مؤسسه آينده‌پژوهي جهان اسلام و مركز آموزش و پژوهش‌هاي بين‌المللي وزارت امور خارجه راهكار مديريت شرايط موجود را كاهش‌ تنش‌ها و مدارا با عربستان دانست.

او به رقابت عربستان با ایران در منطقه پرداخت و با اشاره به اينكه «در حوزه ژئوپلیتیک خلیج‌ فارس، ما یک رقیب استراتژیک به نام عربستان سعودی داریم. مخصوصاً در وضعیت فعلی‌شان با مدیریت آمریکایی‌ها یا شاید صهیونیست‌ها. به نظر من می‌خواهند با ایران یک روابط تنش‌آلود به وجود آورند»، گفت: «سعودی‌ها نسبت به افزایش وزن ژئوپلیتیکی ایران معترض هستند و شکست‌های خود در سوریه، عراق، لبنان و حتی در یمن را به گردن ایران می‌اندازند؛ در‌حالی‌که این نتیجه سیاست‌های نه‌چندان خوب آنها و خرید سلاح و... بر مبنای پول‌های زیاد نفتی است. ضمن اینکه ایران تا‌به‌حال بسیار خویشتن‌داری کرده است. در جنگ هشت‌ساله بیشترین دولت‌هایی که به عراق کمک کردند، عربستان و کویت بودند که میلیاردها دلار را به عراق دادند و عراق این پول‌ها را تبدیل به موشک و بمب علیه ایران کرد که در شهادت ٢٠٠ هزار شهید ایران شریک است».

سردار صفوي در ادامه با اشاره به اينكه «عربستان تابه‌حال فجایع بزرگی برای حجاج ما به وجود آورده است که نمونه‌اش فاجعه منا و شهادت چند صد ایرانی در سال قبل بود»، راهکار مدیریت شرایط کنونی را كاهش تنش‌ها دانست و تأکید کرد: «به هر جهت در این حوزه پیشنهاد من این است که ما باید روابط‌مان را با کشورهای عمان، کویت و حتی قطر بیشتر کنیم و در رابطه با سعودی‌ها مدارا کنیم». به گفته او، «به‌هیچ‌وجه نباید به سمت تنش با سعودی‌ها حرکت کنیم؛ چراكه صلح، امنیت و قدرت برتر خلیج ‌فارس از آنِ ماست و این را آمریکایی‌ها هم می‌دانند».

گفتني است مدارا با عربستان يعني پيشنهاد سردار صفوي به تأييد بسياري از ديپلمات‌هاي باسابقه كشورمان رسیده است. به عنوان مثال محمد صدر، معاون آسياسي- آفريقايي دولت اصلاحات، چندي قبل در گفت‌وگو با «شرق» درباره اختلافات ايران و عربستان تأكيد كرده بود: «باید صبر کنیم این جوانانی که در عربستان حاکم هستند، آموزش سیاسی ببینند و یاد بگیرند و بفهمند که تروریسم نمی‌‌تواند سیاست خارجی یک کشور را پیش ببرد و منافع آن را تأمین کند. ضمن اینکه ما باید تمام اعمال این کشور را رصد كنيم تا بتوانیم در هر زمانی که لازم بود، عکس‌العمل مناسب نشان دهیم. درعین‌حال نباید خشمگین و عصبانی شویم؛ زيرا بالاخره برخی مواقع بچه‌ها کار خلاف انجام می‌‌دهند و به تجربه و آموزش نیاز دارند».

آمادگي قطر براي ميانجيگري

راهكار مشاور عالي مقام معظم رهبري مبني بر مدارا با عربستان و بهبود روابط با عمان، كويت و قطر دقيقا هم‌زمان با تلاش امير قطر براي بهبود روابط ايران و كشورهاي حاشيه خليج فارس ارائه شده است و اين روشن مي‌كند كه اكنون علاوه بر وزارت امور خارجه به‌عنوان مسئول سياست خارجي و ديگر مقامات عالي در ايران، بازيگران منطقه‌اي نيز به اين باور رسيده‌اند كه براي داشتن منطقه‌اي امن و آرام چاره‌اي غير از كاهش تنش‌ها و پيشبرد امور از طريق مذاكرات سياسي نيست. از‌همين‌رو شیخ تمیم‌بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر، روز دوشنبه در يك تماس تلفني با حسن روحاني؛ رئيس جمهوري كشورمان؛ تأكيد کرد كه بايد از روابط تهران و دوحه براي حل مسائل پيچيده و سخت منطقه‌ استفاده شود.

روحاني نيز در اين گفت‌وگوي تلفني كه به بهانه تبريك عيد سعيد قربان انجام شد، بر ضرورت همکاری میان کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس تأکید کرد و گفت: «مسائل منطقه باید از طریق کشورهای منطقه و تنها از طریق مذاکره سیاسی، گفت‌وگو و مفاهمه، حل‌وفصل شود».به گفته او جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد و تقویت این روند از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند و همگان باید در این عرصه بکوشند. رئيس‌جمهوری كشورمان با اشاره به گسترش موج افراطی‌گری، خشونت و تروریسم در منطقه، از وضعيت نامناسب منطقه ابراز تأسف كرد و گفت: «این وظیفه بر دوش همه ماست که برای نجات مسلمانان از تروریسم و ایجاد ثبات در منطقه و تقویت برادری میان مسلمانان تلاش کنیم».شیخ تمیم‌بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر، با اشاره به اينكه روابط ایران و قطر پیوسته تاریخی و صمیمانه بوده است، گفت كه همواره از گسترش و تعمیق همکاری میان دو کشور در همه عرصه‌ها استقبال می‌کنند و به دنبال روابطی ویژه و متمایز با تهران هستند.

او با اشاره به روابط ویژه و متمایز تهران و دوحه گفت: «ما معتقدیم که از این روابط باید برای حل مسائل پیچیده و سخت منطقه استفاده کنیم. ایران دارای جایگاه و نقش ویژه‌ای در منطقه است که ایفای آن نقش در راستای منافع ما نیز هست».امیر قطر با تأکید بر ضرورت تقویت گفت‌وگو بین ایران و کشورهای جنوبی خلیج فارس تصریح کرد: «این گفت‌وگو بسیار مهم است؛ چرا‌که مشکلات باید روی میز گفت‌وگو و حل‌وفصل شوند و نه کسان دیگری بیایند و بخواهند آن را حل کنند».شیخ تمیم‌بن‌حمد آل‌ثانی درباره ریشه‌های گسترش موج تروریسم و افراطی‌گری در منطقه نیز گفت: «بی‌تردید تقویت ارتباطات و همکاری‌ها میان کشورهای منطقه می‌تواند در جهت منافع مردم منطقه باشد که در مواجهه با تروریسم در شرایط سختی به سر می‌برند».

نكته درخور‌‌توجه اينجاست كه عهده‌داران دولت و سياست ‌خارجي همواره در تلاش‌اند تا در يك روند منطقي مشكلات و اختلافات خود را با كشورهاي عربي به‌ویژه عربستان حل‌وفصل كنند. مقامات ايراني حتي در مواقعي كه قاطعانه نسبت به اظهارات طرف مقابل واكنش نشان مي‌دهند، نيز از ريل اعتدال خارج نشده و اشتباهات طرف ايراني را ناديده نمي‌گيرند. مصداق اين مدعا اظهارت حسن روحاني در روز ١٧ شهريور (مراسم گرامیداشت سالگرد شهداي منا) است كه گفت «تعدادی نادان و احساساتی این بهانه را در اختیار دولت عربستان قرار دادند تا با فرار رو‌به‌جلو و نمایش قطع رابطه سیاسی، خودش را از فشارهای سیاسی و حقوقی دولت ایران برهاند». به نظر مي‌رسد كه اين نوع برخورد دولت ايران موجب شده است كه اكنون ديگران نيز به اين نتيجه برسند كه بايد در مسير كاهش تنش‌ها ميان ايران و عربستان به عنوان دو بازيگر قدرتمند و با نفوذ منطقه حركت كرد.

http://www.sharghdaily.ir/News/102897

ش.د9501978