ارتش اروپايي مقابل يا شريك ناتو

(روزنامه جوان – 1395/06/20 – شماره 4907 – صفحه 6)

ايده تشكيل ارتش مشترك اروپايي سال‌هاست كه در داخل اتحاديه اروپا مطرح شده و فرانسه و آلمان با تشكيل يك تيپ مشترك در اين زمينه گام ابتدايي را برداشته‌اند. با اين حال به دليل عدم تمايل ساير كشورهاي اين اتحاديه به مشاركت در ارتش اروپايي و نيز مطرح شدن ايجاد يك ساختار نظامي به موازات ناتو، عملاً طرح تشكيل اين ارتش چندان پيشرفتي نداشته است. بريتانيا در سال‌هاي گذشته از مخالفان اصلي تشكيل ارتش اروپايي بود و ايجاد آن را با توجه به وجود سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) به معناي موازي‌كاري و اتلاف منابع مالي و نيروي انساني مي‌دانست اما اكنون شرايط سياسي و امنيتي اروپا با همه‌پرسي خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا دچار تحول شده است.

تحول اول

در اوايل تير 1395« اِلمار بروك» رئيس كميته امور خارجي پارلمان اروپا، با توجه به خروج بريتانيا از اين اتحاديه خواستار تشكيل ستاد مشترك نظامي اتحاديه اروپا و ارتش فراگير اروپايي شد. به گفته وي، وجود يك ستاد مشترك نظامي به اتحاديه اروپا براي تحكيم نقش خود در تأمين امنيت و دفاع از كشورهاي عضو و مسئوليت‌پذيري بيشتر در سراسر جهان كمك خواهد كرد. بر اساس طرح ارائه شده از سوي «بروك» بايد ائتلافي از كشورهاي همپيمان اروپايي براي همكاري مشترك بر اساس معاهدات اتحاديه اروپا شكل بگيرد و ارتش اتحاديه اروپا در نهايت از درون چنين ائتلافي شكل خواهد گرفت. دو كشور اصلي و از بنيانگذاران اتحاديه اروپا يعني آلمان و فرانسه از مدافعان سرسخت تشكيل اين ارتش هستند. ازديدگاه سران اين دو كشور، اتحاديه اروپا بايد قادر باشد به طور مستقل از ناتو براي حفظ امنيت و دفاع از خود در مقابل تهديدات احتمالي و نيز واكنش سريع به رويدادهاي امنيتي در سطح اروپا، داراي ارتش مستقل باشد.

به ويژه اينكه دو عضو مهم ناتو يعني امريكا و كانادا بيرون از اروپا بوده و با توجه به اينكه تصميمات در ناتو براي اقدام نظامي بايد با اجماع نظر اعضاي آن صورت گيرد، لذا احتمال مخالفت اين دو كشور با تصميمات اعضاي اروپايي ناتو همواره وجود دارد. شايد با توجه به همين ملاحظه بود كه آنگلا مركل صدراعظم آلمان در سپتامبر 2015 از ديويد كامرون نخست‌وزير انگليس خواسته بود در ازاي حمايت از درخواست بريتانيا براي مذاكرات دوباره درباره شروط عضويت اين كشور در اتحاديه اروپا، مخالفت با تشكيل ارتش اتحاديه اروپا را كنار بگذارد. مركل از انگليس خواست تا در تلاش وي براي پيش بردن طرح بلندپروازنه ادغام نيروهاي مسلح اروپا مانع ايجاد نكند. اكنون با تصويب خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا عملاً اين مانع بزرگ بر سر راه تشكيل ارتش فراگير اروپايي از سر راه برداشته شده است. شايد به همين دليل است كه تحليلگران انگليسي هشدار داده‌اند كه ايجاد ارتش مشترك اتحاديه اروپا، موجب تضعيف نقش بريتانيا در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) خواهد شد و احتمالاً باعث خواهد شد امريكا روابط ويژه با بريتانيا را به نفع تقويت روابط آينده نظامي و امنيتي با آلمان و فرانسه ناديده بگيرد.

تحول دوم

نشست سران كشورهاي مجارستان، چك، لهستان و اسلواكي موسوم به گروه ويزگراد ( Visegrád Group) و صدراعظم آلمان در اوايل شهريور 1395 در شهر ورشو برگزار شد. تلاش‌هاي امنيتي مشترك از جمله بحث‌هاي مهم اين نشست بود. در اين نشست سران مجارستان و جمهوري چك خواستار تشكيل ارتش واحد اروپايي شدند. «ويكتور اوربان» نخست‌وزير مجارستان با تأكيد بر اولويت مسائل امنيتي خواهان آغاز روند تشكيل ارتش مشترك اروپايي شد. به نظر مي‌رسد با افزايش تنش‌ها و معضلات امنيتي فراروي اتحاديه اروپا، اكنون كشورهاي شرقي عضو اين اتحاديه يعني لهستان، مجارستان، اسلواكي و جمهوري چك صراحتاً خواهان تشكيل ارتش مشترك اروپايي شده‌اند. البته اين چهار كشور كه گروه ويزگراد را در سال 1991با هدف پيشبرد همگرايي اروپايي و همكاري در زمينه‌هاي نظامي، اقتصادي و انرژي تشكيل داده‌اند، در مارس 2014 يك پيمان نظامي مشترك را با هدف هماهنگ كردن همكاري‌هاي دفاعي و ايجاد يگان نظامي مشترك در درون سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و اتحاديه اروپا تشكيل دادند.

در اين چارچوب يگان رزمي «وي4 و اتحاديه اروپا» شامل 3 هزار نيرو از سال 2016 ميلادي عملياتي شد كه همانند يك يگان محلي در قالب عمليات اتحاديه اروپا يا ناتو فعاليت مي‌كند. همچنين در چارچوب اين پيمان نظامي مشترك، لهستان، مجارستان، جمهوري چك و اسلوواكي به برگزاري رزمايش‌هاي مشترك و هماهنگي بودجه دفاعي خود متعهد شدند. با اين حال از ديدگاه سران گروه ويزگراد اين تدابير با توجه به ماهيت و شدت تهديدات كنوني عليه اروپا چه به صورت هجوم پناهجويان به مرزهاي اروپايي و چه به صورت تشديد بي‌سابقه تنش‌ها بين روسيه و ناتو در شرق اروپا كافي نيست. اين رويارويي منجر به استقرار نيروها و تجهيزات نظامي و رويارويي روز افزون در شرق اروپا از درياي بالتيك تا درياي سياه شده است. از نگاه آنها تشكيل يك ارتش اروپايي براي مقابله با تهديدات كنوني يك امر اجتناب ناپذير است.

تحول سوم

فدريكا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا تشكيل ارتشي واحد در اتحاديه اروپا را در آينده نزديك بعيد مي‌داند. وي ضمن تأكيد بر توانمندي اتحاديه در ايفاي نقش دفاعي مهم‌تر، گفته است تشكيل ارتشي واحد به زمان نياز دارد. موگريني در اواسط شهريور 1395 در اين زمينه تصريح كرده: «همه بر اين باوريم كه ارتشي اروپايي نمي‌تواند در كوتاه مدت تشكيل شود اما آنچه مي‌تواند در صورت مشاركت كشورهاي عضو، به زودي رخ دهد، پيشرفت در زمينه مسائل دفاعي اروپا است.» اظهارات موگريني رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا در باره چشم انداز تشكيل ارتش اروپايي نشان مي‌دهد كه حداقل تا آينده نزديك نبايد در انتظار تشكيل ارتش واحد اروپايي بود. اين مسئله از يك طرف به دليل مشكلات اجرايي و بودجه‌اي تشكيل اين يگان نظامي مشترك و از سوي ديگر به دليل اختلاف نظر بين كشورهاي اروپايي در زمينه ميزان نقش و سهم هريك از كشورها در اين ارتش واحد است. ضمن اينكه به احتمال زياد امريكا نيز ديدگاه مثبتي به آن نخواهد داشت، زيرا تشكيل آن را به مثابه تضعيف ناتو تلقي مي‌كند.

جمع‌بندي

با توجه به تأكيد كشورهاي اصلي اتحاديه اروپا يعني آلمان و فرانسه در باره تشكيل ارتش اروپايي و حمايت برخي از ديگر كشورهاي اتحاديه اروپا از اين ايده، قرار است يك برنامه زماني درباره گام‌هاي مربوط به ايجاد ساختارهاي نظامي اتحاديه اروپا، در اواخر شهريور 1395 اعلام شود، هر چند طرح‌هاي كنوني براي ايجاد ساختارهاي نظامي قادر به «اقدام مستقل» از ناتو، موجب بروز نگراني‌هايي شده است. منتقدان معتقدند تشكيل ارتش اروپايي به معناي ايجاد ساختار نظامي موازي و رقابت نظامي با سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) است. در مقابل موافقان تشكيل ارتش اروپايي معتقدند تشكيل اين ساختار نظامي به معناي تقويت ناتو است. در اين چارچوب امضاي اعلاميه همكاري استراتژيك بين اتحاديه اروپا و ناتو در ژوئيه 2016 به منزله نقطه عطفي در روابط بين اين دو نهاد مهم سياسي، اقتصادي و نظامي غربي تلقي شده است. در واقع از ديدگاه ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو به دليل وضعيت نامعلوم امنيت بين‌المللي، مشاركت نزديك ميان ناتو و اتحاديه اروپا بيش از گذشته ضروري است. با توجه به اينكه بيش از 90 درصد اعضاي اين دو نهاد مشترك هستند لذا مي‌توان پيش‌بيني كرد اين همكاري در بعد استراتژيك منجر به هم افزايي بين اتحاديه اروپا و ناتو خواهد شد.

http://javanonline.ir/fa/news/810649

ش.د9502196