استراسبورگ، مركز قانونگذاري اروپا عصر روز گذشته شاهد جلسه پارلمان اروپا با موضوع «ايران» بود. سوژه بحث، افزايش رابطه ديپلماتيك ايران با اروپا در روزهاي پسابرجام بود. برنامه جامع اقدام مشترك كه اروپاييها در شكلگيري آن نقش چشمگيري داشتند در جولاي سال ٢٠١٥ به دست آمد اما تلاشها براي اجراي صحيح و فراگير آن همچنان ادامه دارد و اروپاييها گام به گام به سمت تهران حركت كردهاند. در ابتداي اين جلسه، اعضاي اتحاديه اروپا به استقبال از توافق تاريخي هستهاي پرداختند كه به گفته آنها در سايه آن ايران محدوديتهايي را بر برنامه هستهاي خود پذيرفت و در سايه همين توافق بخشهايي از تحريمهاي ايران هم برداشته شد. در اين نشست مقدماتي، بر لزوم نياز به افزايش گفتوگو با ايران تاكيد شده است.
ريچارد هويت، نماينده پارلمان اروپا كه نقش گزارشگر در خصوص پيش نويس اين قطعنامه را بر عهده داشته در خصوص راهبرد جديد اروپا در برابر ايران توضيحاتي داده است: توافق هستهاي ايران، يك موفقيت بزرگ براي ديپلماسي اروپايي و بينالمللي بوده است. اين توافق نشان داد كه عدم تكثير تسليحات هستهاي در جهان ما ممكن است.
اين قطعنامه در كليت آن خواهان افزايش ديپلماسي ايران و اتحاديه اروپا و همچنين ادامه تلاشها براي ساخت فضاي گفتوگو است. در پيش نويس اين قطعنامه كه عنوان «استراتژي اروپا در برابر ايران پس از توافق هستهاي» را به خود اختصاص داده بر لزوم افزايش گفتوگوهاي سياسي، همكاري اقتصادي و تجاري، همكاري امنيتي منطقهاي در خاورميانه، مذاكره ايران با رهبران اروپايي در مسائل اجتماعي و حقوقبشر تاكيد شده است.
ريچارد هويت در اين خصوص ميگويد: من از بازگشايي دفتر اتحاديه اروپا در تهران استقبال ميكنم. بايد توجه داشته باشيم كه گرم كردن رابطه ديپلماتيك در خصوص نگرانيهاي تجاري مشترك ميتواند به درك بهتر و بيشتر در ساير حوزهها منتهي شود. حفظ رابطه با توسل به علايق مشترك به ما اجازه ميدهد تا از كانالهاي باز موجود ارتباطي براي صحبت كردن در خصوص ساير دغدغهها و موارد اختلافي استفاده كنيم. به عنوان مثال حقوق بشر يكي از مسائل مورد اختلاف است.
خبرگزاري شينهوا در اين خصوص مينويسد: نمايندگان پارلمان اروپا و گروههاي سياسي با پيشنويس اين قطعنامه با احتياط برخورد كردند. عدهاي هم تاكيد داشتند كه هنوز كارهاي بسياري بايد براي رسيدن به درك مشترك ميان ايران و اتحاديه اروپا انجام شود. اين قطعنامه با ٤٥٧ راي مثبت و ١٧٤ راي منفي به تصويب رسيد و در ميان كساني كه به اين قطعنامه راي مثبت هم دادند نمايندگاني بودند كه مخالفت خود را با بخشهايي از جزييات آن اعلام كردند. يك عضو پارلمان به نمايندگاني از گروه محافظهكاران حاضر در اين پارلمان گفت: اين توافق را بايد به عنوان گام اوليه و نخستين مورد استقبال قرار داد و توجه داشت كه راي منفي به اين قطعنامه و مردود دانستن آن تنها به نفع تندروها خواهد بود. راي مثبت به اين قطعنامه هم به آن معنا نيست كه ما در رابطه با ايران به آخر خط رسيدهايم و در خصوص همهچيز توافق داريم.
نماينده حزب مردم اروپا نيز در اين خصوص ميگويد: پيام غالب اين است كه رابطه ديپلماتيك با ايران يك ضرورت است. تمام جهان به دنبال اين توافق بود و ما بايد بتوانيم ايران را به آغوش جامعه جهاني بازگردانيم.
گزارشگر اين قطعنامه ريچارد هويت، پيش از اين نيز هشدار داده بود كه سقوط توافق هستهاي با ايران ميتواند تبعات وحشتناكي مانند مسابقه تسليحات هستهاي در خاورميانه داشته باشد و همچنين منجر به تشديد ترسهاي امنيتي و بازگشت تحريمهايي شود كه قربانيان اصلي آن مردم عادي هستند كه اميد خود را از دست ميدهند.
پيشنويس اين قطعنامه پيش از ارايه براي رايگيري ١٣٩ بار شامل اصلاحات پيشنهادي شده بود. پارلمان اروپا در حالي اقدام به تصويب اين قطعنامه كرده است كه براي سياستمداران قاره سبز رابطه حسنه با ايران از يك فعل انتخابي به عملي ضروري تغيير ماهيت داده است. امروز خاورميانه در بحرانهايي دست و پا ميزند كه تبعات آن گريبان اروپاييها را هم گرفته است. در چنين شرايطي برخي تحليلگران و سياستمداران اروپايي كه تعداد آنها كم هم نيست ميگويند كه توافق هستهاي احتمال رابطه ديپلماتيك حسنه با ايران به گونهاي كه منتهي به پايان خونريزيها در سوريه و يمن شود را فراهم كرده است. به نظر ميرسد كه همكاري با ايران در مسائل منطقهاي، شالوده راهبرد جديد اتحاديه اروپا در مواجهه با تهران را شامل ميشود. مدافعان تصويب اين قطعنامه اعتقاد دارند كه تقويت گام به گام رابطه حقوق بشري، سياسي و اقتصادي با ايران بايد در دستور كار قرار بگيرد. ريچارد هويت كه سرسختانه براي راي آوردن اين قطعنامه تلاش كرده است ميگويد كه مخالفان اين قطعنامه در حقيقت همان لابيهايي هستند كه با كليت توافق هستهاي با ايران هم مخالفت داشتند.
ريچارد هويت در گفتوگو با بخش اخبار پارلمان اروپا با دفاع سرسختانه از تصويب اين قطعنامه افزود: توافق هستهاي ايران يك موفقيت بزرگ بود. اروپاييها نيز ملاحظههاي خود را در اين توافق داشتند و در اروپا نيز ما با همان مخالفتهايي با اين توافق روبهرو هستيم كه در كنگره امريكا شاهد آن بوديم. منتقدان اين گزارش بايد صادقانه حرف بزنند و بگويند كه كلا با اين توافق مخالف بودهاند.
در بخشهايي از اين گزارش آمده است كه اروپا بايد نقش مثبتتر و جديتر ديپلماتيكي در تنشزدايي از رابطه تهران و رياض ايفا كند تا در سايه آن بتواند ايده رسيدن به ساختار امنيتي منطقهاي جديد در خاورميانه را پيش ببرد. در چنين ساختاري به نظر اروپاييها منطقه خاورميانه هم بايد از نهادي مانند موسسه همكاريهاي مشترك امنيتي در اروپا برخوردار باشد كه اعضاي خاورميانه در آن با هم همكاري كنند. در متن ٢٥ صفحهاي پيشنويس اين قطعنامه به چند گام به عنوان پيشنهادهاي سياسي براي بهبود رابطه ايران و اتحاديه اروپا اشاره شده است: ١- بازگشايي دفتر اتحاديه اروپا در ايران ٢- ابتكاري براي اعتمادسازي در خصوص تامين امنيت خليج فارس، تعيين اهداف همكاريها و مشاركتهاي جديد و معاهدههاي سرمايهگذاري مشترك ميان ايران و اروپا، بازاحياي گفتوگوهاي پارلماني ميان تهران و اتحاديه اروپا و تقويت يورونيوز فارسي.
در اين گزارش از احياي گفتوگوهاي حقوق بشري ايران و اتحاديه اروپا استقبال و همچنين تاكيد شده كه در راس اين گفتوگوها بايد آنچه مساله توقف اعدام كودكان عنوان شده و همچنين اعدام قاچاقچيان مطرح شود. ريچارد هويت در پاسخ به انتقادها در خصوص اختلافهاي حقوق بشري ميان ايران و اروپا گفت: در اين گزارش مشخص شده است كه اتحاديه اروپا مخالف سرسخت مجازات اعدام در هر شرايطي است. در شرايطي كه ايران اين اعدامها را متوقف كند آمار كلي اعدام در اين كشور ٨٠ درصد كاهش پيدا ميكند و اميدوار هستيم كه اين اتفاق رخ بدهد. در گزارش ما ٣٤ بار به مسائل حقوق بشري در ايران اشاره شده است و البته حقيقت اين است كه اگر چندبرابر اين رقم هم در اين گزارش به مسائل حقوق بشري پرداخته ميشد باز هم منتقدان راضي نميشدند. كساني كه ميگويند نگران مساله حقوق بشر هستند اما با راي منفي به قطعنامه ميخواهند اهرم نفوذ ما بر ايران براي ارتقاي حقوق بشر را هم از بين ببرند بايد به وجدانهاي خود مراجعه كنند.
در اين گزارش تاكيد شده است كه اتحاديه اروپا از استقلال و اصل عدم دخالت در امور تمام كشورهاي خاورميانه حمايت ميكند و به خصوص به تامين صلح و امنيت در (رژيم) اسراييل و فلسطين احترام ميگذارد. در بخشهايي از آن هم اشاره شده است كه بايد به حمايتهاي مالي از شاخه نظامي حزبالله پايان داده و همچنين بايد به حقوق اقليتها در ايران هم احترام گذاشته شود.
ريچارد هويت در پاسخ به منتقداني كه ميگويند انتقادها از ايران در اين گزارش چندان صريح نبوده است، ميگويد: اين يك گزارش متوازن بود كه به اروپا فرصت ميدهد تا اعتماد و اطمينان لازم را براي ايفاي نقش ديپلماتيك در راستاي تنش زدايي از خاورميانه به دست آورد. برخي منتقداني كه ميگويند مخالف جنگهاي نيابتي هستند در حقيقت خودشان مخالفاتهاي نيابتي را پيش ميبرند. بايد بدانيد كه توافق هستهاي ايران سايه يك جنگ ديگر را از سر خاورميانه دور كرد و اكنون پارلمان اروپا بايد مسووليت خود در قبال اجراي اين توافق را به جا بياورد.
هويت كه در سخنان خود تلاش كرده است نقش ايران در حلوفصل بحرانهاي منطقهاي را كمرنگ كند در اين خصوص ميگويد: توافق هستهاي، پيروزي بزرگي براي صلح و ثبات در منطقهاي بحراني بهخصوص با وضعيت انساني اسفبار در سوريه و يمن است و در اين شرايط ميتوانيم ايران را به پاي ميز مذاكره بكشانيم تا بحرانها حل شوند. اين بخش مهمي است كه راهبرد جديد ميتواند به آن دست يابد. از ديد ما پيشنهادهاي عملي در زمينه مقابله با تروريسم ضروري است. هماكنون ١٥ كشور عضو اتحاديه اروپا، گروههاي تجاري را به تهران ميفرستند در اين روابط امكانات اقتصادي فراواني براي دو طرف ايجاد ميكند كه ميتوانند از آن بهرهمند شوند. من همچنين از توافق ايران با ايرباس حمايت ميكنم. با اين حال بايد احترام به حقوق بشر در تمامي توافقهاي سرمايهگذاري مورد توجه قرار گيرد.
هويت توافق هستهاي با ايران را يك جايزه بزرگ براي صلح و ثبات در منطقه پردردسر خاورميانه خواند و در خصوص تنش ميان ايران و عربستان گفت: در حال حاضر رقابت عميق و جدي ميان تهران و رياض وجود دارد و اين تنش منجر به جنگهاي نيابتي در منطقه شده است. در اين گزارش تلاش شده كه به هيچوجه جانب يكي از اين دو كشور گرفته نشود اما تاكيد شده است كه اروپا بايد ايران و عربستان را پشت ميز مذاكره بياورد و از نفوذ ديپلماتيك خود براي كاهش اين تنش استفاده كند. اروپا تاثيري بر ايران دارد كه امريكا چنين تاثيري ندارد. ما ميخواهيم كه از اين نفوذ استفاده كنيم تا به جنگ در يمن و سوريه پايان دهيم و به ساختار جديدي از امنيت براي تمامي خاورميانه دست يابيم تا هر كشوري به امنيت و صلح دست يابد.
همچنين در پايان اين گزارش آمده است كه گفتوگوهاي ميان اتحاديه اروپا و ايران بايد از حوزه خاورميانه فراتر برود و به عنوان مثال دو طرف در خصوص ثباتسازي در افغانستان و همچنين ميانجيگري ميان ارمنستان و آذربايجان با هم همكاري كنند.
در بخشهايي از متن ٢٥ صفحهاي راهبرد جديد اروپا در قبال ايران پسابرجام آمده به حوزههاي رابطهسازي ميان ايران و اروپا اشاره شده است: سرفصلهاي اين حوزهها گوياي راهبرد كلاني است كه اروپا در رابطه با ايران به دنبال آن است:
١- موقعيت استراتژيك ايران در خاورميانه
٢- منافع اتحاديه اروپا در منطقه
٣- ارتباطهاي اقتصادي، تجاري و انرژي با ايران
٤- همكاريهاي محيط زيستي
٥- مبارزه با مواد مخدر
٦- امنيت هستهاي
٧- همكاريهاي جاري: مبارزه با داعش در عراق و شامات
٨- حوزههايي كه همكاري ايران و اروپا در آن سخت است
٩- سوريه
جنگ سرد، سرنوشت منطقه در ميانمدت
در بخشهايي از اين مطلب زيرمجموعه بررسي موقعيت استراتژيك ايران در خاورميانه با اشاره به اينكه برجام، موقعيت ايران در منطقه را تغيير داده، آمده است: براي بسياري از كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس، برنامه هستهاي ايران نگراني درجه دو است و آنچه بسيار مهم است سياستهاي توسعهطلبانه ايران در منطقه است. اين كشورها اعتقاد دارند كه برجام ابزارهاي بيشتري را در اختيار ايران قرار داد تا بتواند سياستهاي خود در منطقه را بسط دهد. عدهاي نيز به برجام به عنوان نخستين گام براي نزديكي ايران و امريكا نگاه ميكنند. اين نگاه به خصوص در رياض بسيار پررنگ است و با توافق هستهاي، احساس نياز به مقابله با نفوذ ايران در رياض بسيار شد. اين نگاه ميتواند به تشديد تنشهاي قومي و مذهبي در منطقه منتهي شود و نمونه اين مساله را در اقدام عربستان براي اعدام شيخ نمر در ژانويه ٢٠١٦ شاهد بوديم. بنابراين به نظر ميرسد كه منطقه شاهد تشديد جنگ سرد در كوتاهمدت خواهد بود و اين نياز به ميانجيگري اتحاديه اروپا ميان ايران و كشورهاي شوراي همكاري را بيشتر ميكند.
منافع اتحاديه اروپا در منطقه خاورميانه
در ادامه اين گزارش آمده است: زماني كه ميخواهيم رابطه و نقش اتحاديه اروپا در خاورميانه را درك كنيم بايد به ياد داشته باشيم كه كشورهاي خاورميانهاي همسايگان ما هستند. اتفاقها و حوادث در اين منطقه به شكل اجتنابناپذيري بر اتحاديه اروپا تاثير ميگذارند. جنگ و بيثباتي موجي از مهاجران را به راه مياندازد و دردسرهايي را ايجاد ميكند كه ميتواند به خشونت و افراطگرايي ايدئولوژيك دامن بزند. ثبات در خاورميانه در چارچوب منافع كلي اتحاديه اروپا است.
ايران بازيگري حياتي در منطقه خاورميانه است. كشوري باثبات در منطقه با جامعهاي پويا كه مولفههاي حكومت دموكراتيك را دارا است و شريكي بالقوه است كه ميتواند در خلق خاورميانهاي باثبات و متوازن كه تامينكننده منافع اروپا است نيز نقش بيشتري ايفا كند. نگاه ايران به اتحاديه اروپا به عنوان يك مجموعه سياسي كه نقش تسهيلكننده در حصول برجام را هم بازي كرد، مثبت است. توسعه همكاريهاي نزديك در حوزههاي محيط زيست، تغييرات جوي، مديريت مهاجران، انرژي و حمل و نقل، آموزش و مسائل حقوق بشري در چارچوب تامين منافع هر دو طرف ايران و اتحاديه اروپا است.
آمادگي ايران براي گفتوگوهاي حقوق بشري
بهرام قاسمي، سخنگو و رييس مركز ديپلماسي عمومي و رسانهاي وزارت امور خارجه در واكنش به قطعنامه عاديسازي روابط اتحاديه اروپا با جمهوري اسلامي ايران كه ديروز در پارلمان اروپا به تصويب نمايندگان آن پارلمان رسيد، گفت: پارلمان اروپا با تصويب قطعنامهاي تحت عنوان راهبرد اتحاديه اروپا در قبال ايران پس از توافق هستهاي به دنبال عاديسازي و توسعه روابط بلندمدت با جمهوري اسلامي ايران است. اين موضوع حاكي از اراده مثبت اين نهاد اروپايي براي گسترش و تعميق مناسبات دوجانبه در تمامي ابعاد با ايران است. اين قطعنامه ضمن اذعان به نقش موثر بينالمللي و منطقهاي جمهوري اسلامي ايران در برقراري و ايجاد ثبات و آرامش در منطقه، بر لزوم مشاركت سازنده كشورمان در حل مناقشات منطقهاي و مبارزه با تروريسم، به ويژه داعش و ساير گروههاي مشابه و توسعه روابط در كليه زمينههاي سياسي، اقتصادي، انرژي، علمي، آموزشي، پژوهشي و زيستمحيطي تاكيد دارد.
سخنگوي دستگاه ديپلماسي تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران از پارلمان اروپا انتظار دارد متناسب با مقتضيات دوران پسابرجام و به دور از ملاحظات سياسي و جار و جنجالهاي تبليغاتي سوء، اقدام به تدوين راهكارهايي مشخص براي توسعه و تعميق روابط داشته باشد. اشاره به برخي موارد كه با واقعيات موجود جمهوري اسلامي ايران سازگاري ندارد و مبتني بر ديدگاههاي متفاوت فرهنگ اروپايي عنوان شده، نميتواند كمك چنداني به توسعه روابط فيمابين كند.
سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران همواره تاكيد كرده است كه با موضوع حقوق بشر نبايد برخوردي سياسي داشت و استانداردهاي دوگانه را در اين زمينه اعمال كرد افزود: جمهوري اسلامي ايران آمادگي دارد در يك فضاي آرام و غيرجنجالي و از طريق گفتوگو و تبادل نظر ديدگاههاي دين مبين اسلام را در زمينه حقوق بشر تبيين كرده و در جهت تعامل با ديگران و نزديكي هر بيشتر نظرات طرفين تلاش كند.
وي همچنين تاكيد كرد آزمايشهاي موشكي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب سياستهاي دفاعي كشور انجام ميگيرد و تواناييهاي دفاعي ايران به هيچوجه قابل مذاكره و مصالحه نيست. جمهوري اسلامي ايران از ابتدا نسبت به تمامي تهديدات تروريستي اعم از گروههاي تكفيري و داعش و ساير گروههاي مشابه هشدارهاي لازم را داده و در جهت مبارزه با آنها از هيچ تلاشي فروگذار نكرده است.
قاسمي در پايان يادآور شد: قطعنامههاي مصوب پارلمان اروپا اگر چه فاقد ضمانت اجرايي هستند، با اين حال بايد رويكردي سازنده واقعگرايانه را بازتاب دهند. با توجه به اينكه جمهوري اسلامي ايران همواره آمادگي خود را براي انجام گفتوگوها بر اساس احترام متقابل اعلام كرده، بدون ترديد برگزاري دومين دور گفتوگوهاي سياسي و حقوق بشري ميان مقامات اتحاديه اروپا و ايران در ماه نوامبر حركت در مسيري درست است و ميتواند به نزديكي ديدگاهها و تعامل هر چه بيشتر طرفين مساعدت كند.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=58205
ش.د9502475