سرانجام فیدل کاسترو چریک پیر هاوانا پس از تحمل مدت ها بیماری درگذشت، اما بحث ها پیرامون میراث سیاسی وی برای کوبا همچنان زنده است. موافقانش او را یک انقلابی وفادار و مقاوم در مقابل سلطه گری های آمریکا با خدماتی ارزنده برای کوبا می دانند و مخالفان چهره دیکتاتوری از او ترسیم می کنند و از اختناق سیاسی دوران وی می گویند.
فیدل کاسترو متولد سال 1926 میلادی، از سال 1959 تا 1976 رهبر انقلاب کوبا و نخست وزیر این کشور بود. کاسترو از سال 1976 تا 2008 میلادی نیز به عنوان رئیس جمهور کوبا در راس معادلات سیاسی و اجرایی این کشور، نقشی فعال ایفا کرد. همچنین کاسترو از سال 1965 تا سال 2011 میلادی رهبری حزب کمونیست کوبا را بر عهده گرفت.
در سال 2008 میلادی، فيدل کاسترو" رهبر کوبا پس از حدود نيم قرن حضور فعال در راس معادلات سیاسی هاوانا قدرت را به برادر 75 ساله خود "رائول کاسترو” سپرد. دليل اين انتقال قدرت، نامساعد بودن وضعيت جسمي کاسترو بود.
بدون شک نام کاسترو را به هيچ عنوان نمي توان از سرزمين آمريکاي لاتين و کشور کوبا محو کرد. چريک پير در طول نيم قرن مبارزه و ايستادگي در برابر کاخ سفيد، درمقابل روساي جمهور دموکرات و جمهوريخواه واشنگتن تسلیم نشد. هنوز سران آمريکا از شنيدن نام "خليج خوک ها” هراسان هستند. عملیات خلیج خوک‌ها (Bay of Pigs Invasion) در کوبا که از آن به یک عملیات نظامی ناموفق یاد می شود، توسط آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا برای ساقط کردن حکومت کاسترو طراحی شده بود، اما این عملیات در نهایت شکست خورد. در نتیجه این شکست، موقعیت فیدل کاسترو در کوبا مستحکم تر گردید. از زمان پيروزي انقلاب کوبا و فرار "باتيستا”، عامل دست نشانده آمريکا از هاوانا، تا اين لحظه سران کاخ سفید لحظه اي روي آرامش را در کوبا نديده اند.
کاخ سفيد توطئه هاي مختلفي را در راستاي ترور کاسترو انجام داد، اما هیچ یک از این تلاش ها نتیجه ای نداشت. این تلاش ها گاه به اقدامات سخیف و کودکانه ای بدل می شد. بی بی سی فارسی در یادداشتی در این باره آورده است: «یک بار طرحی برای کار گذاشتن مواد منفجره در سیگارهای برگ او (کاسترو) مطرح شد و بعد از آن هم اقدام تعجب برانگیزتری در نظر گرفته شد که یک کارمند سابق سیا آن را چنین شرح می دهد: "ایده فوق العاده ای بود. اگر می توانستیم پودری را به او برسانیم و او از آن به ریشش می زد، ریشش می ریخت و کوبایی ها از خنده غش می کردند و او مورد تمسخر واقع می شد! همین نشان می‌دهد که ما تا چه حد مستأصل بودیم."»
"جرج واکر بوش” رئيس جمهور سابق آمريکا پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 سعي کرد با قرار دادن نام کوبا در ليست کشورهاي محور شرارت، فشار مضاعفي را بر هاوانا وارد کند، اما این مسئله نیز نتوانست خدشه ای در مقاومت کاسترو در مقابل واشنگتن ایجاد کند.
مهم ترین میراث کاسترو برای کوبا و آمریکای لاتین، ایجاد زنجیره سوسیالیستی در این منطقه و ترویج روحیه ضد امپریالیستی بود. بسیاری از شهروندان آمریکای مرکزی و جنوبی هم اکنون متاثر از آرای فکری فیدل کاسترو و ارنستو چه گوارا، سلطه ایالات متحده آمریکا و به طور کلی آمریکای شمالی را بر خود بر نمی تابند. سرزمين آمريکاي لاتين هيچ گاه نام "کاسترو” را از ياد نمي برد. چريک پير در راستاي نيل به نقطه استقلال از امپرياليسم در منطقه مذکور از هيچ کوششي فروگذار نکرد.
کاسترو یکی از نمادها و چهره های اصلی انقلابی گری در آمریکای لاتین به شمار می‌رفت. به عبارت بهتر، انقلابی گری در آمریکای جنوبی و مرکزی با نام فیدل کاسترو عجین بود. او الگوی بسیاری از جوانانی بود که امپریالیسم آمریکا را ننگی برای نظام بین الملل می دانستند. در دوران زمامداری فیدل کاسترو در کوبا، صنایع و تجارت، ملی‌سازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد، اصلاحاتی که انجام آنها باعث خشم بیشتر آمریکا از انقلاب کوبا شد. اگرچه اصلاحات سوسیالیستی در کوبا و ایجاد ساختار کمونیستی در این کشور، محدودیت هایی را برای کوبا درحوزه های اقتصادی و صنعتی ایجاد کرد و در حوزه سیاسی نیز سبب فشار بر مخالفان شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ضریب آسیب پذیری کوبا نیز به عنوان کشورش کمونیستی افزایش یافت، اما کاسترو و همراهانش در مقابل فشارهای وارده از سوی آمریکا و غرب استوار ماندند.
یکی از میراث های مهم کاسترو که همگان بر آن اتفاق نظر دارند، افزایش سطح خدمات عمومی و بهداشتی در کوبا است. احمد سبحانی، مدیرکل پیشین آمریکای لاتین وزارت خارجه ایران، در این باره می گوید: اکنون کشور کوبا علی رغم تحریم‌ها و مشکلاتی که با آن روبرو است در زمینه بهداشت و آموزش به پیشرفت های خوبی رسیده چنانکه مردم از اقصی نقاط جهان برای معالجه به این کشور مراجعه می‌کنند و با قیمت های کم مورد درمان قرار می گیرند.
روزنامه انگلیسی گاردین نیز در گزارشی به میراث باقی‌مانده از فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا پرداخت و نوشت این کشور با امکانات محدود، از لحاظ امید به زندگی با کشورهای جهان اول رقابت می‌کند. آمار یونیسف نشان می‌دهد میزان باسوادی در میان جوانان کوبایی و همچنین بزرگ سالان این کشور 100 درصد است. بسیاری از دستاوردهای آموزشی کوبا در سال‌های نخست انقلاب حاصل‌شده است.
گاردین در ادامه می‌نویسد: سطح مراقبت‌های بهداشتی در این کشور، از دیگر موضوعاتی است که به آن مباهات می شود. خدمات درمانی در این جزیره از سطح بسیار بالایی برخوردار است که باعث شهرت آن در جهان شده است. نسبت پزشکان به بیماران و رویکرد فعال و جامعه‌محور این کشور به موضوع سلامت همواره مایه غبطه کشورهای غربی بوده است. باوجود کمبود جدی غذا و دارو، این کشور به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده است که جمعیت 11 میلیون نفری آن تا زمان سالخوردگی در کمال سلامت زندگی کنند.
در مجموع از کاسترو به عنوان شخصیتی یاد می شود که توانست استقلال کشورش را در مقابل امپریالیسم آمریکا حفظ کند. تقابل با انقلاب کوبا، دغدغه مشترک دو حزب دموکرات و جمهوریخواه آمریکا محسوب می شد. دو حزب دموکرات و جمهوریخواه آمریکا از اینکه فیدل کاسترو به نماد مقابله با امپریالیسم آمریکا تبدیل شده بود، همواره احساس ترس می کردند. از این رو هر رئیس جمهوری که طی ۶ دهه اخیر در کاخ سفید حاضر شد، از هیچ گونه تلاشی برای مواجهه مستقیم با انقلاب کوبا و شخص فیدل کاسترو فروگذار نکرد. با گذار بشریت به هزاره سوم، فیدل کاسترو نقش به سزایی در راه اندازی حلقه سوسیالیستی نوین در آمریکای لاتین ایفا کرد. در سایه تشکیل این حلقه، افرادی مانند هوگوچاوز، اوو مورالس، رافائل کوره آ و ... در کشورهای مختلف آمریکای لاتین با اقبال مردمی مواجه شده و با روحیه ای ضد امپریالیستی بر سر کار آمدند.
کاسترو حتی در دوران ریاست جمهوری اوباما نیز نسبت به رابطه با ایالات متحده آمریکا به گونه ای کاملا تردید آمیز می نگریست. او بارها اقدامات اوباما را به چالش کشید و با وجود ژست های فریبنده رئیس جمهور سیاهپوست آمریکا، کاسترو حاضر به عدول از سیاست های ضد امپریالیستی خود نشد. در مرداد ماه امسال و در جشن تولد ۹۰ سالگی کاسترو، وی از مردم کوبا بابت حمایت های آنها از انقلاب این کشور تشکر کرد. رهبر انقلاب کوبا در نامه‌ای مفصل که در رسانه‌های دولتی منتشر شد، از مردم کوبا به خاطر آرزوهای خوبشان برای وی در تولد ۹۰ سالگی‌اش تشکر و از رئیس جمهور آمریکا به شدت انتقاد کرد.
بزرگ ترین میراث چریک پیر هاوانا برای آمریکای لاتین، ایجاد روحیه و انگیزه ضد امپریالیستی در این منطقه است. میراثی که هم اکنون افرادی مانند برادرش رائول کاسترو خود را نسبت به حفظ آن تا حدود زیادی ملتزم می دانند. در شرایطی که دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا تهدید به قطع توافقات حداقلی صورت گرفته میان هاوانا و واشنگتن (در دوران اباما) کردده است، روحیه آمریکاستیزی در کوبا و دیگر کشورهای آمریکای لاتین بیش از پیش تبلور خواهد یافت./
