عملیات «خشم فرات» در رقه و اهداف پشت پرده

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/08/26 – شماره 10739 – صفحه 6)

عملیات نظامی که از سوی نیروهای مورد حمایت آمریکا موسوم به دموکراتیک کرد سوری با هدف آزادسازی رقه شروع شده سئوالات زیادی را به ویژه با توجه به زمان آغاز آن و اهداف پشت پرده این اقدام مطرح کرده است.

«رقه» در شمال سوریه و در کرانه فرات و در فاصله 160 کیلومتری شرق حلب واقع شده است. این شهر در سالهای 796-809 مرکز خلافت عباسیان در زمان هارون در کنار پایتخت اصلی یعنی بغداد بود. این انتخاب به علت واقع شدن رقه در مسیر بیزانس و دمشق و سرزمین بین النهرین بود. در این شهر کاخ‌ها و مساجدی بنا شد. در سال 1258 میلادی مغولها مشابه بغداد، رقه و شهر مجاور آن را ویران کردند.

رقه ششمین شهر از نظر تعداد ساکنان در سوریه تا قبل از شروع بحران سوریه محسوب می‌شد. براساس سرشماری سال 2004 (83ش) در رقه بیش از 220 هزار نفر زندگی می‌کردند. در مارس سال 2013 (93ش) جبهه النصره بر این شهر مسلط شد و اقدام به سوزاندن کلیساها و مساجد شیعیان کرد. در آگوست سال 2014(مرداد93) داعش فرودگاه نظامی مجاور شهر رقه را اشغال کرد.

هم اکنون این شهر تحت اشغال داعش و به اصطلاح مرکز فرماندهی خود قرار داده است. هزاران نفر از ساکنان مسیحی از رقه گریخته‌اند.

رقه از موقعیت ممتازی در وادی الفرات برخوردار است ونزدیک به مرز با ترکیه و در 160 کیلومتری شرق حلب و حدود دویست کیلومتری مرزهای عراق واقع شده است. احداث سد در شهر الطبقه واقع در غرب آن در شکوفایی شهر الرقه که نقش مهمی در اقتصاد سوریه ایفا می‌کند، سهم داشت.

برخی آمارها از اضافه شدن به جمعیت حدود 240 هزاری نفر حکایت دارد و اینکه پس از بحران سوریه آوارگانی از حلب یعنی معادل 80 هزار آواره وارد شهر شده‌اند و هزاران تروریست با خانواده‌های خود به این شهر آمده‌اند.

در ژوئن سال 2015(تیر94ش)، داعش برخی مناطق اطراف الرقه از جمله تل ابیض و عین عیسی را از دست داد و نیروهای دفاع مردمی کُرد بر این مناطق مسلط شدند.

داعش در الرقه به اعدام‌های جمعی، گردن زدن‌ها، تجاوز، کنیزی گرفتن، ربودن، پاکسازی نژادی و بسیاری دیگر از اقدامات وحشیانه روی آورده است. داعش در راستای ایجاد رعب و وحشت در میان ساکنان حرکت کرد. بر اساس آمار مراکز حقوق بشری در اواخر سال 94 بیش از 3500 نفر در الرقه اعدام شده‌اند که نیمی از آنها را غیرنظامیان تشکیل می‌دادند. داعش برای ایجاد رعب و وحشت بیشتر ویدئو اقدامات وحشیانه خود در الرقه را به نمایش گذاشت.

به گزارش خبرگزاری مهر، هم‌اکنون به موازات عملیات آزاد سازی موصل از لوث داعش، نیروهای کُرد با حمایت آمریکایی‌ها دست به حملاتی برای آزاد سازی الرقه زده‌اند.

آنگونه که مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند این عملیات با هدف محاصره الرقه و قطع ارتباط داعش الرقه از داعش موصل است. این عملیات از چند روز قبل آغاز شده است.

اما مشکلی که در این روند بروز کرده است، تکیه عملیات بر نیروهای موسوم به دموکراتیک سوریه (کردها) است؛ زیرا ترکیه با هدف مهار کردها در شمال سوریه تحرکاتی را با کمک گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه انجام داد و اصرار آنکارا بر این است که کردها باید به شرق فرات بروند و حالا اینکه کردها به الرقه نزدیک شوند با محاسبات ترکیه سازگار نیست. آنکارا از هر تحرکی که به نفوذ بیشتر کردها در شمال سوریه و کردهای جنوب ترکیه منجر شود، نگران است.

آمریکا برای این که ترکیه را راضی کند، به دنبال این است که صبغه کُردی به این عملیات ندهد و بکوشد که از اعراب نیز در این جنگ استفاده کند.

هنوز زود است که درباره ماهیت عملیات و شرکت کنندگان در آن سخن گفت، هر چند که نیروهای سوریه دموکراتیک، جنگ را آغاز کرده‌اند و به دنبال طرح‌های خود هستند. آمریکایی‌ها از به کارگیری شرکای خود در این عملیات سخن می‌گویند اما از هویت شرکت کنندگان در این جنگ سخنی به میان نمی‌آورند. به نظر می‌رسد که با توجه به اینکه شهر عرب نشین است؛ آمریکایی‌ها به دنبال استفاده از نیروهای عربی هستند و اینکه چه گروهی وارد شهر می‌شوند مشخص نیست.

به هرحال آنچه تاکنون درباره این عملیات مطرح بوده، یکه‌تازی آمریکا در این عملیات بوده است که از سویی با مشارکت روسها در این عملیات مخالفت کرده و از سوی دیگر نحوه مشارکت همپیمانانش نیز مشخص نیست. اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا، این جنگ را سخت توصیف کرده است و از سویی نیروهای دموکراتیک از مخالفت با مشارکت ترکیه سخن گفته‌اند.

اما موضوع این است که ترکیه در سوریه و عراق به شیوه خود عمل می‌کند و معمولا مواضع بغداد را نادیده گرفته است. ترکیه ضمن مخالفت با حضور نیروهای کُردی در این عملیات به صورت تلویحی به آمریکایی‌ها درباره حمایت از نیروهای مذکور هشدار داده است. نکته این است که ترکیه با حضور نیروهای کُردی مخالف نیست بلکه نگران این است که آنها در صورت ورود به الرقه هیچگاه از آن خارج نشوند.

به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها به دنبال محدود کردن نقش ترکیه در این عملیات از طریق اقداماتی همانند مشروط کردن عدم ورود نیروهای کُردی به الرقه و استفاده از نیروهای دیگر هستند اما از سوی دیگر ترکیه نیز اهداف کوتاه مدت را دنبال نمی‌کند و اهداف دراز مدت را دنبال می‌کند وفارغ از بحث ناتو و ائتلاف بندی‌ها عمل می‌کند.

ابهامات زیادی درباره این عملیات وجود دارد و هنوز مشخص نیست که اوضاع چگونه است. آیا آمریکایی‌ها و ترکیه به دنبال توافق خاصی هستند که اهداف بلند مدت طرفین را تامین کند؟ مسئولیت اداره الرقه پس از آزاد سازی احتمالی آن از داعش برعهده چه گروهی است؟ نیروهای همپیمان ترکیه یعنی گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه در این عملیات چه نقشی ایفا خواهند کرد؟ آیا تناقض‌ها میان طرفهای مختلف به درگیری‌های نظامی بر سر سیطره بر الرقه، کنترل و اداره آن می‌انجامد؟

به هر حال مشخص نیست که آمریکا از چه ابزاری در قبال ترکیه برای راضی نگه داشتن آن استفاده می‌کند و به عبارت دیگر چگونه اضداد یعنی ترکیه و نیروهای دموکراتیک کُرد را با یکدیگر جمع می‌کند. واشنگتن چه تدابیری اتخاذ می‌کند و راه حل میانه را بر می‌گزیند تا هم همپیمانان خود در عرصه جنگ یعنی نیروهای دموکراتیک سوری را راضی نگه دارد و هم ترکیه را از خود نرنجاند.

از سویی تکفیری‌ها نیز در داخل شهر بیکار ننشسته‌اند و تبلیغات گسترده‌ای را شروع کرده‌اند که اگر جنگجویان کُرد وارد شهر شوند، به قلع و قمع ساکنان خواهند پرداخت. این در حالی است که داعش اجازه دسترسی به خدمات اطلاع رسانی را به ساکنان نداده است.

اما سئوال دیگری که ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده، همزمانی شروع این عملیات به فاصله اندکی تا هشتم نوامبر یعنی روز برگزاری انتخابات آمریکا بود.

قدر مسلم این است که آمریکا به دنبال مبارزه با داعش نیست. آمریکا به دنبال ایجاد هرج و مرج و بی‌ثباتی برای بهره‌برداری به نفع مقاصد خود است. واشنگتن به دنبال بهره‌برداری از داعش و گروههای مشابه آن برای براندازی حکومت سوریه است پس چگونه ممکن است که به مقابله جدی با آنها برخیزد. از سویی به نظر می‌رسد که واشنگتن با ترکیه با ابزار نیروهای دموکراتیک سوریه بازی می‌کند و خشم فرات به طول خواهد انجامید. حضور نیروهای کُردی به تنهایی عملیات آزاد سازی الرقه را با دشواری روبرو می‌کند.

به نظر می‌رسد آمریکا از جنگ رقه به دنبال اهداف رسانه‌ای است، به ویژه این که عملیات در کمترین فاصله تا شروع انتخابات آغاز شد. واشنگتن به دنبال این است که نشان دهد که آمریکا با تروریسم مبارزه می‌کند و اینکه دولت کنونی آمریکا در زمینه مبارزه با داعش جدی است.

به هر حال همان‌طور که گفته شد، عملیات غضب الفرات (خشم فرات) که از سوی نیروهای مورد حمایت آمریکا موسوم به دموکرات سوریه شروع شده با ابهامات زیادی روبرو است. مشخص نیست که سلاح پیشرفته‌ای که آمریکایی‌ها به این نیروها داده‌اند چه می‌شود؟ آمریکایی‌ها چه طرح پنهانی را دنبال می‌کنند و از نیروهای کُرد سوری برای تحقق آن بهره می‌گیرند؟ نباید از یاد برد که کردهای سوری به شدت بحث فدرالیسم و منطقه خودمختار و در مرحله‌ای بالاتر از آن وضعیتی مشابه عراق را دنبال می‌کنند و اگر مشابه نیروهای پیشمرگه در عراق عمل کنند بعید است که از مناطقی به چنگ می‌آورند، خارج شوند. هر چند که هنوز زود است که درباره الرقه پس از داعش سخن بگوییم.

http://jomhourieslami.net/?newsid=113937

ش.د9502793