رشد داعش در سایه سیاست‌های غلط داخلی و خارجی ترکیه

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/01/22 – شماره 10563 – صفحه 12)

"همزمان با تلاش دولت ترکیه برای پیشبرد عملیات خود علیه شبه نظامیان کرد مرتبط با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، دشمن مرگبار دیگری در حال پیشروی است: داعش."

به گزارش "ایسنا"، خبرگزاری آسوشیتدپرس طی گزارشی تلاش کرده است تا این حقیقت را توضیح دهد: "دولت ترکیه با تمرکز بر کردها، امکان مقابله خود با داعش را به عنوان مهم‌ترین تهدید امنیتی منطقه کاهش داده است."

«این شبکه تروریستی از سوی آنکارا مسئول چهار حمله انتحاری از مجموع شش حمله انتحاری در این کشور از تابستان گذشته معرفی شده است؛ حملاتی که آخرین آنها 22 اسفند در اسلامبول رخ داد؛ جایی که انفجار عامل انتحاری جان چهار گردشگر را در خیابان استقلال گرفت. این دومین باری بود که گردشگران در این شهر مورد هدف قرار می‌گرفتند. پیش از حمله اخیر، 22 دی ماه بود که یک حمله انتحاری دیگر چندین گردشگر آلمانی را در یکی از تاریخی‌ترین اماکن تاریخی ترکیه به کشتن داد. مقامات ترکیه‌ای گروه داعش را مسئول دو حمله دیگر هم می‌دانند که در مجموع منجر به کشته شدن 136 تن شده است.

تشدید حملات انتحاری در ترکیه پس از آن روی داد که این کشور حضور خود را در مبارزه بین‌المللی ضد داعش افزایش داد و درگیری‌ها بین نیروهای امنیتی و شبه نظامیان پ‌ک‌ک را از سر گرفت. تحلیل‌گران می‌پرسند که آیا ترکیه بیش از آنکه بر اقدامات ضد تروریستی خود متمرکز شود توجه خود را به کردها معطوف نکرده است؟

سینان اولگن، رئیس یک اندیشکده ترکیه‌ای در این باره معتقد است: زمانی که اکثر منابع ترکیه بر مقابله با تهدید پ‌ک‌ک متمرکز شده‌اند، احتمال وجود فضا برای داعش جهت انجام حملات تروریستی بالاتر می‌رود.

شرایط امنیتی در اسلامبول پیش از حمله ماه گذشته از ترس و احتمال بالای بروز حمله‌ای طی مراسم نوروز که از سوی بسیاری از کردها برگزار می‌شود، تشدید شده بود. این ترس عملا ریشه در انفجار انتحاری آنکارا دارد که پ‌ک‌ک مسئولیت هر دوی آنها را برعهده گرفت. در همین حال در آخرین حمله تروریستی علیه نیروهای امنیتی دولت توسط پ‌ک‌ک در روز پنجشنبه 7 افسر پلیس کشته و 27 تن دیگر زخمی شدند.

اما داعش که هرگز مسئولیت حمله‌ای در خاک ترکیه را مدت‌ها برعهده نگرفته بود به نظر می‌رسد که اکنون به سرعت در حال تبدیل شدن به تهدیدی بزرگتر آن هم نه تنها برای ثبات و امنیت ترکیه بلکه علیه اقتصاد آن نیز است.

نادی هاکورا، کارشناس مسائل ترکیه در اندیشکده‌ای انگلیسی در این باره توضیح می‌دهد: گروه داعش اکنون تاثیری منفی بر اقتصاد ترکیه دارد؛ اقتصادی که به ویژه از ناحیه گردشگری آسیب دیده است چرا که صنعت گردشگری 12 درصد اقتصاد ترکیه را تشکیل می‌دهد.

آمارهای وزارت گردشگری ترکیه نشان می‌دهد، در ماه بهمن 1.24 میلیون تن وارد ترکیه شده‌اند؛ رقمی که نشان دهنده کاهش 10 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.

در این میان تحلیلگران حملات داعش را نتیجه سیاست‌های ترکیه در سوریه می‌دانند که بر حمایت از برکناری و خروج بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه متمرکز است. به گفته این تحلیلگران از سال 1390 تا 1393 دولت ترکیه چشمانش را بر فعالیت مخالفان و شبه‌نظامیان به ویژه در عبور و مرور از این کشور بست و به افراط گرایان اجازه داد تا وارد سوریه شوند و به این ترتیب راه را برای داعش جهت ایجاد خلافت خودخوانده خود هموار کرد.

دولت ترکیه این اتهامات را رد می‌کند و مدعی‌ است که خواهان همکاری نزدیک‌تر با آژانس‌های اطلاعاتی کشورهای غربی جهت شناسایی تهدیدات بالقوه تروریستی است. این کشور مدعی است طی پنج سال اخیر حدود 3250 "مهاجم تروریست خارجی" را از کشور خود خارج کرده و تا ماه اسفند گذشته لیست ممنوع الورود‌های ترکیه شامل حدود 38 هزار اسم شده است.

هفته گذشته در پی حملات تروریستی اخیر بروکسل که طی آن 35 نفر کشته و 270 تن زخمی شدند اردوغان افشا کرد که یکی از مظنونان بمب‌گذاری‌های بلژیک از سوی ترکیه شناسایی، بازداشت و به درخواست وی به هلند استرداد داده شده است. اردوغان هم هلند و هم بلژیک را به دلیل عدم توانایی در مقابله با این تهدید بالقوه مسئول می‌داند.

در حال حاضر اما ترکیه با توجه به نزدیکی به مناطق تحت کنترل داعش و حضورش در ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در مقابل این گروه تروریستی آسیب پذیر است.

سونر کاگاپتای، مدیر برنامه تحقیقاتی ترکیه در مرکز مطالعات "سیاست شرق نزدیک" در این باره می‌گوید: ترکیه به تنهایی تلاش کرد تا نتایج جنگ سوریه را شکل دهد و اکنون از این سیاست‌ خارجه نادرست ضربه می‌خورد.

از نظر داخلی آنکارا مقابله با مخالفان و رقبا را در اولویت خود قرار داده است که بخش زیادی از این مقابله را طرفداران فتح‌الله گولن، روحانی مستقر در آمریکا و دوست سابق آنکارا و دشمن امروزش به خود اختصاص داده‌اند. با این رویکرد دولت آنکارا، نهادهای اجرای قانون نیز روزهای پر برنامه‌ای را سپری می‌کنند.

همزمان با تداوم جنگ ترکیه علیه تروریسم مقامات ترکیه‌ای مکررا تکرار می‌کنند که از نظر آنها پ‌ک‌ک تهدیدی علیه منافع ملی محسوب می‌شود و برابر با داعش است. این رویکرد نتیجه دهه‌ها درگیری با مبارزان کرد است که طی آن بیش از 40 هزار تن کشته شده‌اند و پس از چند سال وقفه از سال گذشته از سر گرفته شده است.

طی درگیری‌ها و خشونت‌های دهه‌های 1360 و 1370 میلادی مهمترین تهدید امنیتی علیه ترکیه از پ‌ک‌ک ناشی می‌شد؛ گروهی که نه تنها از سوی آنکارا بلکه از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود. در آن زمان ترکیه توسط همسایگانی با ثبات و قوی احاطه شده بود امروز اما ترکیه با تهدیدهایی چند جانبه و متعدد از سوی درگیری‌هایی رو به رو است که اکنون در کشورهای همسایه چون عراق و سوریه در جریان است.

منتقدان این مساله را به عنوان مشکل خود ساخته آنکارا توصیف می‌کنند و معتقدند ترکیه ظهور و گسترش داعش را با سیاست درهای باز خود تسهیل کرد؛ سیاستی که در نهایت به پناه دادن به بیش از 7. 2 میلیون آواره سوری منتهی شد در حالی که در انجام اقدام کافی برای جلوگیری از ورود تروریست‌ها به این کشور شکست خورد. اما با فشار غرب، ترکیه در نهایت مجبور به تغییر گفتمان سیاست خارجه خود و بازگرداندن مظنونان عضویت در گروه داعش یا طرفداران این گروه از فرودگاه‌های خود شد. علاوه براین از سال 2014 ترکیه کنترل خود بر مرز مشترکش با سوریه را افزایش داده است؛ اقدامی که به گواه ناظران بین‌المللی با موفقیت‌هایی در جلوگیری از گسترش فعالیت تروریست‌ها همراه بوده است. پس از آن در تابستان گذشته بود که آنکارا به عنوان شریکی فعال در ائتلاف ضد داعش حضور یافت و درهای پایگاه‌ اینجرلیک را به روی آمریکایی‌ها و متحدانش برای بمباران مواضع داعش در سوریه گشود.

در حالی که داعش با انجام حملات تروریستی در خاک ترکیه به این اقدامات آنکارا پاسخ داده است اما برخی تحلیلگران می‌گویند انتخاب اهداف نه چندان جدی چون فعالان چپ‌گرا، کردها، خارجیان یا حملاتی علیه تاسیسات نظامی مسئله‌ای اتفاقی نیست آن هم در حالی که به گفته مقامات اکثر حملات در ترکیه توسط شهروندان ترکیه‌ای انجام شده است.

احمد قاسم هان، کارشناس روابط بین‌الملل در یکی از دانشگاه‌های اسلامبول در این باره می‌گوید: داعش بسیار محتاط است تا مناطقی را مورد هدف قرار ندهد که قربانیان آن سنی‌ها باشند چرا که نمی‌خواهد حامیان احتمالی و بالقوه خود را دلسرد کند.

هان خاطرنشان می‌کند، همانطور که در مجلات متعدد متعلق به داعش آمده است، این گروه تروریستی همواره ترکیه را به عنوان یک هدف در نظر می‌گرفته و می‌گیرد: اسلامبول برای داعش رم دوم است و نابودی رم گامی بسیار مهم از نظر ایدئولوژی‌ داعش محسوب می‌شود.»

http://jomhourieslami.net/paper/?newsid=86320

ش.د9502772