ریاض، صحنه ماجراجویی‌های شاهزاده جاه‌طلب

"شاهزاده محمد بن‌ سلمان، جانشین ولیعهد عربستان به جایی رسیده که در همه عناصر سیاست این کشور دست دارد و تلاش داشته تا ملی‌گرایی افراطی را در این کشور تقویت کند اما سنت‌شکنی‌های او به قیمت تشدید اختلاافات در داخل خاندان سلطنتی عربستان منجر شده است."

به گزارش ایسنا، روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشته است: محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان و وزیر دفاع این کشور کسی است که اقدام به کاهش بودجه دولتی، لغو قراردادهای دولت و کاهش حقوق کارمندان دولت در راستای تدابیر ریاضت آمیز اقتصادی به دلیل کاهش قیمت نفت کرده است اما سال گذشته میلادی محمد بن سلمان در یک تعطیلات قایقی تفریحی را دید که نتوانست در مقابل وسوسه خریدن این قایق چند صد میلیون دلاری مقاومت کند.

شاهزاده بن سلمان هنگام گذراندن تعطیلات در جنوب فرانسه یک قایق تفریحی 440 فوتی در ساحل این کشور دید و بعد از آن یک دستیار خود را برای خرید این قایق که "سرن" نام داشت، فرستاد.

صاحب این قایق یک تاجر مشروب فروش روسی به نام یوری شفلر بود. این معامله در عرض چند ساعت انجام شد و به گفته یکی از نزدیکان به شفلر و منابع عربستانی نزدیک به خاندان سلطنتی عربستان خرید این قایق برای محمد بن سلمان حدود 550 میلیون دلار هزینه در برداشت.

این یک تضاد نزد محمد بن‌ سلمان 31 ساله است. محمد بن سلمان کسی است که تلاش می‌کند تا سنت‌ها را کنار گذاشته، اقتصاد را دوباره سازمان‌دهی کرده و قدرتش را تحکیم کند و در عین حال همچنان امتیازهای سلطنتی خود را حفظ کند.

او در عرض کمتر از دو سال تبدیل به یکی از فعال‌ترین شاهزاده‌های ثروتمندترین کشور جهان عرب شد و رویه‌ای که او در پیش گرفت یک رقابت بالقوه برای تاج و تخت در عربستان را در پی داشت.

او به جایی رسیده که تقریباً در همه عناصر سیاست عربستان از جنگ در یمن گرفته تا اقدامات داخلی برای مهار عادت‌های عربستان برای خرج کردن زیاد و شکستن وابستگی آن به نفت دست دارد. او هم‌چنین شروع به کاهش محدودیت‌های اجتماعی که دست و پای جوانان را بسته، کرده است.

ظهور شاهزاده محمد بن‌ سلمان باعث درهم شکستن سنت چند دهه‌ای در خاندان سلطنتی یعنی جایی که احترام به ارشدیت و اشتراک قدرت جزو سنت‌های قدیمی هستند، شده است. تاکنون هیچ جانشین ولیعهدی در خاندان سلطنتی عربستان این میزان از قدرت را در دست نداشته است.

تمرکز قدرت در دستان محمد بن‌ سلمان خشم بسیاری از خویشاوندان را در پی داشته است. در عین حال بلندپروازی‌های بی‌حد و مرز او بسیاری از مقامات خارجی و عربستانی را به این تردید رسانده که هدف نهایی او تنها ایجاد تغییرات در سلطنت عربستان نیست بلکه هدف او کنار زدن محمد بن نایف، ولیعهد 57 ساله فعلی عربستان و پسرعمویش است تا خودش پادشاه بعدی شود.

یک چنین اتفاقی حتی ناراحتی هرچه بیشتر خویشاوندان او در خاندان سلطنتی را در پی خواهد داشت و اگر که او موفق شود، اتفاقی که هرگز نیفتاده در عربستان خواهد افتاد یعنی پادشاه جوانی به قدرت خواهد رسید که می‌تواند تا چند دهه قدرت را در دست داشته باشد.

محمد بن‌ نایف، ولیعهد عربستان و وزیر کشور دولت عربستان کسی است که مدت طولانی به عنوان مقام ارشد مبارزه با تروریسم این کشور شناخته شده و روابط گسترده‌ای با واشنگتن داشته و از حمایت بسیاری از چهره‌های مسن‌تر خاندان سلطنتی برخوردار است.

بسیاری از مقامات عربستانی و آمریکایی می‌گویند: محمد بن‌ سلمان دست به اقدامات زده تا محمد بن نایف را تضعیف کرده و امور تحت کنترل او را در دست بگیرد. این وضعیت موجب شده مقامات واشنگتن با ایجاد روابط با هر دو نفر دست به قمار بزنند و اطمینانی به اینکه چه کسی از این دو نفر به سلطنت خواهد رسید، ‌ندارند.

کاخ سفید در اواخر سال 1394 یک نشانه زود هنگام از امکان قدرت گرفتن این شاهزاده عربستانی را دریافت کرد.

محمد بن‌ سلمان در آن زمان در اقدامی در شکستن پروتکل‌ها بر جریان یک دیدار میان پدرش ملک سلمان و باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا دست به یک تک گوئی درباره شکست‌های سیاست خارجی آمریکا زد.

قشری از جوانان عربستان محمد بن‌ سلمان را به عنوان نماینده پرانرژی نسل آنها که با صراحت بی‌سابقه‌ای به برخی از مشکلات این کشور پرداخته، تحسین می‌کنند.

رسانه‌های عربی عربستان از محمد بن‌ سلمان تصویر یک سیاستمدار سخت‌کوش و دوستدار تجارت را که به نسبت پیشینیان نگرانی کمتری نسبت به تشریفات خاندان سلطنتی دارند، جلوه می‌دهند.

عده دیگری نیز او را یک تازه کار تشنه قدرت می‌بینند که می‌خواهد چیزهای زیادی را خیلی سریع تغییر دهد و ریسک بی‌ثباتی را بپذیرد.

در مصاحبه‌های ماه‌های گذشته با مقامات آمریکایی و عربستانی اعضای خاندان سلطنتی و نزدیکان آنها و دیپلمات‌ها تصویری از محمد بن‌ سلمان نشان داده می‌شود که در آن یک شاهزاده عجول را که می‌خواهد قابلیتش برای تغییر دادن عربستان را نشان دهد، می‌بینیم.

محمد بن‌ سلمان با این حال درخواست‌های متعدد برای مصاحبه‌های مربوط به این مقاله را رد کرد اما سوالی که بسیاری پرسیده و نمی‌توانند جوابش را دهند این است که آیا این رهبر پرانرژی در قرار دادن سلطنت عربستان در یک مسیر جدید موفق می‌شود و یا بی‌تجربگی و بی‌اعتنائی‌های او باعث بی‌ثباتی در عربستان به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان عرب همزمان با آشوب‌ها در خاورمیانه خواهد شد؟

اوایل سال جاری محمد بن‌ نایف، ولیعهد عربستان، کشورش را به مقصد یک ویلای خانوادگی در الجزایر ترک کرد، اگرچه او هر سال برای شکار کردن به این سفر می‌رود اما آشنایان و نزدیکان او گفتند که سفر امسال او فرق می‌کرده و او به مدت چندین هفته و عمدتاً با قطع ارتباطاتش با جهان خارج و رد کردن درخواست پاسخ به پیام‌های مقامات عربستان و افراد نزدیک به او در واشنگتن، اقامت کرده است حتی جان برنان، مدیر سازمان سیا که چندین سال او را می‌شناسد نیز برای دسترسی به او در این مدت به مشکل برخورد.

ولیعهد عربستان مبتلا به دیابت است و از آثار برجای مانده از یک تلاش برای ترورش در سال 1388 رنج می‌برد اما غیبت طولانی‌مدت او همزمان با آشوب‌ها در خاورمیانه در دوران کاهش قیمت نفت و همچنین جنگ عربستان در یمن موجب شد مقامات آمریکایی به این نتیجه برسند که او تلاش می‌کند از تنش با پسرعموی جوان‌ترش خودداری کند و نگران به خطر افتادن شانس برای رسیدن به تاج و تخت است.

از زمانی که ملک سلمان در دی 1393 به سلطنت رسید، قدرت‌های جدید نصیب پسر او شد که برخی از آنها موجب تضعیف اختیارات ولیعهد گردید.

ملک سلمان با دادن اختیار انحصار دسترسی به پادشاه به محمد بن‌ سلمان عملاً باعث فروپاشی دربار متعلق به ولیعهد شد. همچنین محمد بن‌ سلمان با عجله تشکیل یک ائتلاف نظامی کشورهای اسلامی و عربی برای جنگ با تروریسم را اعلام کرد.

حوزه مبارزه با تروریسم مدت‌های زیادی تحت کنترل محمد بن‌ نایف بوده اما در طرح جدید هیچ نقشی برای او یا وزارت کشور تحت کنترل او در نظر گرفته نشد.

سطح دقیق ارتباطات شخصی میان این دو نفر مشخص نیست و گمانه‌زنی‌هایی در عربستان و کشورهای خارجی درباره اینکه کدام یک از آنها به سلطنت می‌رسد، مطرح شده است. آنها همچنین اختلافات فاحشی در زمینه روابط عمومی دارند.

محمد بن‌ نایف عمدتاً در سایه قرار داشته هرچند که ماه گذشته برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفت و بعد از آن نیز برای یک سفر رسمی عازم ترکیه شد اما پسرعموی جوان‌تر او تلاش کرده تا یکه تاز میدان باشد و به پایتخت‌های جهان سفر کرده و با خبرنگاران خارجی گفت‌وگو کرده و حتی با مارک زوکربرگ، بنیانگذار شبکه اجتماعی فیس‌بوک نیز عکس انداخته و می‌خواهد خود را چهره اصلی عربستان جدید نشان دهد.

جوزف ای.کشیشیان، یک کارشناس ارشد مرکز پژوهش و مطالعات اسلامی ملک فیصل در ریاض که دارای ارتباطات گسترده‌ای در خاندان سلطنتی عربستان است، می‌گوید: در حال حاضر هیچ موضوعی مهم‌تر از مسائل مربوط به انتقال قدرت و سلسله مراتب قدرت در عربستان وجود ندارد. این مساله هم برای خاندان سلطنتی هم برای هم‌پیمانان منطقه‌ای و هم برای شرکای بین‌المللی عربستان اهمیت دارد.

یکی از مهمترین و ملموس‌ترین ابتکار عمل‌هایی که تاکنون شاهزاده محمد بن سلمان به عنوان وزیر دفاع عربستان اجرا کرده، جنگ تحت رهبری عربستان در یمن است؛ جنگی که از زمان آغازش در سال گذشته میلادی تاکنون هنوز منجر به شکست شورشیان حوثی و هم‌پیمانانشان و خارج کردن آنان از پایتخت یمن نشده است.

این جنگ میلیاردها دلار برای عربستان هزینه دربرداشته و منجر به انتقادات بین‌المللی از عربستان به دلیل کشتار غیرنظامیان شده است.

این جنگ تحت رهبری عربستان بسیاری از یمنی‌ها را دچار قحطی کرده و کشته شدن هزاران غیرنظامی را به همراه داشته و ده‌ها میلیارد دلار هزینه روی دست دولت عربستان گذاشته است.

به گفته چند مقام آمریکایی و اعضای خاندان سلطنتی عربستان اجرای این جنگ از سوی شاهزاده‌ای که تجربه نظامی نداشته باعث تشدید تنش‌ها میان او و پسرعموهای مسن‌تر از خودش شده است.

سه سرویس امنیتی اصلی عربستان تحت مدیریت شاهزاده‌های این کشور هستند، اگرچه همه مقامات عربستان قبول دارند که این کشور باید به هنگامی که حوثی‌ها پایتخت یمن را تصرف کرده و دولت منصور هادی را وادار به تبعید کردند، با پاسخی روبه رو می‌شدند اما محمد بن سلمان در این زمینه رهبری را در دست گرفت و در ماه اسفند 1393 بدون هماهنگی کامل این حمله با سرویس‌های امنیتی، جنگ را آغاز کرد.

به گفته یک افسر ارشد گارد ملی عربستان شاهزاده متعب بن عبدالله، فرمانده گارد ملی در جریان این حمله قرار نگرفته بود و هنگام اجرای اولین حملات هوایی در یمن در خارج به سر می‌برد. گارد ملی عربستان اکنون کنترل بیشتر مرزهای یمن را در دست دارد.

همچنین مقامات آمریکایی نیز در ارتباط با جنگ در یمن مورد بی‌اعتنائی قرار گرفتند و شاهزاده بن سلمان هنگامی که جنگ در یمن تشدید می‌شد به تعطیلات در مجمع الجزایر مالدیو در نزدیکی هند رفت.

چند مقام آمریکایی گفتند: اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا در زمان این سفر چندین روز برای تماس با او به مشکل برخورده بود.

جنگ به طول انجامیده عربستان در یمن همچنین باعث تشدید تنش‌ها میان محمد بن سلمان و محمد بن نایف شده است.

محمد بن نایف، حدود یک دهه پیش توانست با برچیدن بساط القاعده در عربستان اعتبار و احترام مقامات عربستانی و آمریکایی را جلب کند.

به گفته چند مقام آمریکایی و چند تحلیل‌گر او اکنون مشاهده می‌کند که القاعده در حال بهره‌برداری از آشوب در یمن است.

بروس رایدل،‌ یک تحلیل‌گر سابق امور خاورمیانه در سازمان سیا و کارشناس موسسه بروکینگز اظهار کرد: اگر محمد بن نایف می‌خواست حامی این جنگ به نظر برسد، یک سال و نیم برای این کار وقت داشت.

محمد بن سلمان در حوالی آغاز جنگ در یمن یک حامی علنی این جنگ بود و اغلب تلاش می‌کرد تا با سربازان دیدار کرده و عکس بیندازد و با رهبران نظامی ملاقات داشته باشد اما از زمانی که این جنگ به بن‌بست خورد، این تظاهرات کاهش یافته است.

جنگ در یمن باعث تضعیف نقشه‌های محمد بن سلمان برای سیاست خارجی قدرتمند عربستان به عنوان کشوری که برای امنیتش کمتر به آمریکا متکی باشد، شده است.

او از آب شدن یخ روابط آمریکا با ایران و اظهارنظر اوباما در یک مصاحبه که گفته بود عربستان باید در همسایگی با ایران شریک باشد، انتقاد کرده است.

تحلیل‌گران می‌گویند: محمد بن سلمان تلاش می‌کند تا یک حس هویت ملی را که از زمان تشکیل عربستان سعودی در سال 1321 تاکنون وجود نداشته نشان دهد و تقویت کند.

اندرو بوون، یک کارشناس عربستان در مرکز ویلسون واشنگتن گفت: از زمان آغاز جنگ در یمن ما شاهد جهش ملی‌گرایی در عربستان بودیم و شاهد این حس نزد عربستانی‌ها هستیم مبنی بر اینکه کشورشان دست به یک اقدام گروهی مستقل زده است؛ با این حال بوون تصریح می‌کند: با طولانی‌تر شدن جنگ در یمن حمایت جوان‌ترها کاهش خواهد یافت.

دیپلمات‌ها می‌گویند، تلفات سربازان عربستان در جنگ یمن بیشتر از چیزی است که دولت به طور علنی اعلام می‌کند و یک حمله هوایی مرگبار به یک مراسم ختم در پایتخت یمن گروه‌های حقوق بشری و قانونگذاران آمریکایی را تحریک کرده تا خواهان قطع یا به تاخیر انداختن فروش سلاح به عربستان شوند.

برخی افرادی که با شاهزاده بن سلمان ملاقات کرده‌اند گفتند او تاکید کرده که عربستان باید در شکل‌دهی به اتفاقات در خاورمیانه و مواجهه با نفوذ ایران درمنطقه جسورتر باشد.

برایان کاتولیس، یک کارشناس خاورمیانه در مرکز پیشرفت آمریکا در واشنگتن که با محمد بن سلمان در ریاض ملاقات کرده، می‌گوید: دستور کار او کاملاً مشخص است و پیام اصلی او این است که عربستان باید به عنوان یک قدرت به رسمیت شناخته شود.

http://jomhourieslami.net/?newsid=109950

ش.د9502997