افغانستان، بازیگر بی‌نقش

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/10/23 – شماره 10782 – صفحه 6)

در آخرین روزهای سال میلادی سومین دور از مذاکرات سه جانبه «مسکو – پکن – اسلام آباد» به میزبانی روسیه با موضوعیت بررسی وضعیت افغانستان در خصوص فعالیت‌های گروه تروریستی داعش برگزار شد. در این نشست سه کشور به بحث و تبادل نظر درباره خطر نفوذ داعش در خاک افغانستان و وخامت وضعیت امنیتی این کشور پرداختند. نشست 8 دی مسکو، هم با غائبانش هم با خروجی‌های عجیب سیاسی‌اش و هم با انتقاداتش، نشستی متفاوت را رقم زد.

در بیانیه این نشست به منوال دو نشست قبلی و مانند هر نشست امنیتی دیگر، هر سه کشور روسیه، چین و پاکستان نگرانی خود را در مورد افزایش فعالیت گروه‌های تندروی اسلام گرا از جمله شاخه افغانی گروه تروریستی (داعش) را ابراز داشتند و به ادامه اقدامات خود برای تقویت روند مصالحه ملی در افغانستان از خروجی این نشست تاکید داشتند، اما آن چه این نشست را کمی مغایر با سایر مذاکرات قبلی کرد نتیجه متفاوتش با آن چه انتظار می‌رفت، بود. نتیجه‌ای که از دو منظر می‌توان آن را بررسی کرد. اول، خود خروجی نشست و دوم، مغایرتش با طرح درخواستی اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان به سازمان ملل.

خروج برخی از عناصر طالبان از فهرست افراد مشمول تحریم به عنوان خروجی این نشست می‌تواند خود عاملی بر افزایش ناامنی‌ها عمل کند در حالی که نمایندگان سه کشور آن را ابزار کاهش خشونت دانسته و در مورد ضرورت انعطاف در حذف نام برخی از افراد از فهرست تحریم‌ها به عنوان بخشی از اقدامات در راستای تشویق گفت و گوهای صلح بین دولت افغانستان و گروه طالبان توافق کردند. سوال این جاست که این رفع تحریم چگونه به ثبات وضعیت افغانستان کمک می‌کند؟ اگر برخی از عناصر طالبان از فهرست تحریم خارج شوند در این صورت آیا باز به معامله‌های تسلیحاتی در بازار سیاه برای تجهیز خود رو نمی‌آورند؟ آیا این رفع تحریم در جایگاه فرصتی برای جذب نیروی بیشتر گروه‌های رادیکال عمل نمی‌کند؟ آیا این خروجی متفاوت، محملی برای احیای مجدد طالبان آن هم در شرایطی که ارتش در سال جاری میلادی تلفات سنگینی را برای بازپس گیری قندوز داشته، نیست؟ از طرف دیگر، آیا تنش‌های اخیر اسلام آباد – کابل سر مسائل امنیتی، کمک 46 میلیارد دلاری پکن به اسلام آباد در سال 1394، حذف افغانستان از مسیر نقشه تجاری بین‌المللی راه ابریشم توسط چین و همچنین نزدیکی‌های سیاسی – نظامی مسکو به اسلام آباد که تمرینات مشترک مانور نظامی "دوستی 2016" از مصادیق آن است در پیدایش چنین خروجی بی‌تاثیر است؟ آن هم در حالی که مناسبات رو به افول ایالات متحده، این کشور را بر آن داشته است تا به دشمن قدیمی اسلام آباد یعنی دهلی نو گرایش پیداکند، آن هم بعد از درگیری‌ها و تنش‌های سیاسی – نظامی امسال پاکستان – هند بر سر مسئله کشمیر؟ پس باید گفت که رهبران نظامی پاکستانی هنوز طالبان را متحد استراتژیک مهم شان می‌دانند و به این فکر هستند که بعد از بیرون رفتن نیروهای ناتو آنها را وارد حکومت افغانستان کنند.

علاوه بر آن نظامیان پاکستان امیدوارند مانند دوران قبل از سرنگونی طالبان توسط نیروهای ایالات متحد امریکا و متحدانش، در افغانستان نفوذ کنند. "فاروق سولیهریا" روزنامه نگار و پژوهشگر مقیم لندن در تحلیلی در این باره نزدیکی روابط کابل – دهلی نو را به عنوان سلاحی در دست افغانستان آن هم در مقابل حمایت پاکستان از طالبان دانسته در حالی که استراتژی پاکستان بر آن است تا این رویکرد را تغییر داده و افغانستان را بار دیگر به حیاط خلوت خود تبدیل کند. شاید خروجی نشست سه جانبه مسکو بدون حضور افغانستان و البته حضور اسلام آباد، دلیلی بر این ادعا باشد.

از سوی دیگر نتیجه این نشست مغایر با درخواست اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان از سازمان ملل متحد برای وارد کردن رهبر جدید طالبان به فهرست حریم‌های این سازمان است، حال آن که نمایندگان این سه کشور با تعبیر این درخواست رئیس جمهوری افغانستان به عنوان عامل اصلی توقف مذاکرات، رفع تحریم راعامل از سرگیری مذاکرات صلح می‌دانند، اما آیا به فرض درست بودن چنین رویکردی، خود این مسئله مصداق دخالت در ادره امور افغانستان نیست؟ آیا اتخاذ چنین رویکردی با هدف رفع تحریم‌ها دست بالای طالبان را در مذکرات با دولت کابل و درخواست شرایط تحمیلی سنگین برای نفوذ بیشتر در خاک افغانستان را سبب نمی‌شود؟

غائبان نشست:

یکی از مهم‌ترین نکات نشست مسکو، عدم حضور خود کشور افغانستان در نشست بود. این دیدار سومین مورد از مذاکرات سه کشور روسیه، چین و پاکستان بود و تاکنون از دولت افغانستان برای شرکت در آن دعوت نشده است. به احتمال زیاد این امر نگرانی دولت کابل را در پی خواهدداشت چرا که در مذاکرات مربوط به آینده این کشور خود افغانستان به حاشیه رانده شده و سایر کشورها در مورد ثبات و تامین امنیتش، چاره اندیشی می‌کنند. شاید همین نگرانی هاست که موجب شد تا مجلس سنای افغانستان، عبدالله حبیبی وزیر دفاع و داخله و «معصوم استانکزی» رئیس امنیت ملی افغانستان را به نشست عمومی این مجلس فرابخواند. به باور نمایندگان سنا جنگ در کشورشان تشدید شده و فعالیت‌های داعش گسترده شده است.

همچنین شاهراه‌ها ناامن است و شمار حملات انتحاری در شهرها رو به افزایش است. در این خصوص حتی شماری از سناتورها معتقدند که در حال حاضر در 18 ولایت این کشور جنگ جریان دارد. طی سال گذشته میلادی، شهرهای مرکزی چند ولایت افغانستان زیر حمله شدید نیروهای طالبان قرار گرفته‌اند و بر این اساس نیروهای دولتی تلفات سنگینی داشته و طی هشت ماه بیش از 5500 تن از آنها کشته شده‌اند. همچنین برخی از نقاط در این ولایات در کنترل مخالفان دولت است. اما مسئولان امنیتی بر خلاف این ادعا از ناکام گذاشتن مخالفان مسلح در رسیدن به اهدافشان و وارد کردن تلفات سنگین به آنها سخن می‌گویند. در این بین فارغ از درستی یا نادرستی سخنان طرفین آن چه مهم است انکارناپذیری نگرانی‌های خود دولت کابل از وضعیت اسفبار موجود در کشور است که عدم حضورش در نشست‌های مهم امنیتی مانند نشست سه جانبه مسکو بر میزان این نگرانی‌ها افزوده است.

در کنار غائب اصلی نشست، عدم حضور ایالات متحده نیز به عنوان یکی از عوامل بی‌ثباتی افغانستان مطرح بود. آمریکا که 15 سال پیش به بهانه مبارزه با تروریسم و سرنگون کردن حکومت طالبان به افغانستان حمله کرده بود، با وجود خروج تعداد زیادی از نیروهایش در دوره اوباما، هنوز حدود 10 هزار نظامی در خاک افغانستان دارد. دعوت نکردن از این مهره سیاسی - نظامی موجود در خاک افغانستان و عدم تعامل، همکاری و هماهنگی با این بازیگر بحرانِ آفرینِ مهمِ صحنه امنیتی افغانستان، شاید نتیجه مذاکرات التزام و ضمانت لازم را برای عملیاتی شدن پیدا نکند. شاید به همین دلیل است که مذاکره کنندگان در این نشست تصمیم گرفتند در دیدارهای بعدی خود دولت افغانستان را نیز دعوت کنند.

اما شاید دلیل اصلی عدم دعوت دولت‌های کابل و واشنگتن به این مذاکرات تنش‌های اخیر میان روسیه با این دو کشور بر سر ادعای ارتباط مسکو با عناصر طالبان باشد، چرا که مقامات افغانستان و ایالات متحده، بارها اعلام کرده‌اند که روسیه در حال عمیق‌تر ساختن روابطش با طالبان است اما مسکو این موضوع را رد کرده و تنها دلیل ارتباط اندک و جزئیش را با عناصر رادیکال مخالف، حفاظت از امنیت شهروندانش، تقویت روند صلح افغانستان و مبارزه با داعش بیان داشته است. اماهمان‌طور که مطرح شد عدم حضور خود افغانستان در نشست سه جانبه و خروج رهبران طالبان و داعش ار فهرست تحریم‌ها به عنوان راه حل پیشنهادی نشست، سبب انتقادات شدیدی به این مذاکرات از سوی مقام‌های این کشور و سایر کشورها شده، از شکیب مستغنی، سخنگوی وزارت امور خارجه تا عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی و اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان همه از نتایج این نشست شکایت کرده‌اند.

در جمع بندی مطلب باید گفت که مذاکره در مورد آینده افغانستان، حتی اگر با حسن نیت همراه باشد، در غیاب نمایندگان این کشور به وضعیت واقعی افغانستان کمکی نخواهد کرد. همچنین این نشست سه جانبه با آن نتایجش سوالات جدی را درباره نیات حقیقی این مذاکره کنندگان طرح می‌کند. در حالی که تحت هر شرایطی سکان هدایت روند مصالحه و صلح ملی باید در دست خود افغان‌ها باشد و اصل از میان رفتن زبان زور و حکمرانی گروه‌های مسلح مخالف در سایه یک رویکرد سیاسی – مدنی ایجاد شود. در این میان حضور ایران در این گونه نشست‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین نقش آفرینان سیاسی منطقه و همچنین شریک راهبردی افغانستان می‌تواند در رسیدن به صلحی پایدار و تامین ثبات و امنیت در این کشور نقش موثری داشته باشد.

منبع: ديپلماسي ايراني

http://jomhourieslami.net/?newsid=120800

ش.د9503484