دمکراسی آمریکایی و تناقض کالج‌های الکترال

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1395/09/01 ـ شماره 10742 ـ صفحه 10)

کمیته قانونگذاران آمریکا در سال1787 میلادی(1166ش) پیشنهاد شکل گیری سازوکاری با عنوان کالج‌های انتخاباتی را ارایه کرد و کوشید از این طریق بین دولت مرکزی و ایالت‌ها، نوعی تعادل به وجود آورد. به عبارتی، هدف کالج‌های انتخاباتی این بود که ایالت‌های دارای جمعیت کمتر فرصت سیاسی بیشتری یابند و انتخاب رئیس جمهوری مستقل از کنگره و بدون نفوذ انجام گیرد.

پیروزی غیرقابل پیش‌بینی ترامپ بر«هیلاری کلینتون» نامزد دموکرات انتخابات، بار دیگر توجه برخی معترضان و تحلیلگران را به ناکارآمدی‌های این کالج‌های انتخاباتی جلب کرد. کلینتون در حالی از ترامپ شکست خورد که مجموع آرای او از رقیب جمهوریخواهش بیشتر بود. اما تاجر آمریکایی به دلیل رای الکترال افزونتر، ژانویه امسال راهی کاخ سفید خواهد شد.

در این رابطه، طی روزهای اخیر حتی یکی از اعضای دموکرات کنگره آمریکا طرحی را برای اصلاح سازوکار کالج‌های الکترال ارایه داده است. «باربارا باکسر» قانونگذار دموکرات در بیانیه‌ای اعلام کرده تنها در نظام انتخاباتی آمریکا است که نامزدی با رای بیشتر رئیس جمهوری را به دست نمی‌آورد. این نظام فرسوده و غیردموکراتیک است و بازتاب جامعه مدرن آمریکا هم نیست.

گروه پژوهش ایرنا در زمینه نقدهای وارد بر سازوکارهای انتخاباتی آمریکا با «مهدی محتشمی» مدیرکل پیشین آمریکای وزارت امورخارجه و «حسن بهشتی پور» تحلیلگر مسائل بین الملل گفت وگو کرده است. به باور این کارشناسان، قدیمی بودن قوانین انتخاباتی آمریکا، فرایند پیچیده رای گیری و نادیده گرفتن رای اکثریت مهمترین نقدها درباره سازوکار انتخاباتی است.

انتخابات آمریکا و خلاهای قانونی

محتشمی درباره قوانین انتخاباتی آمریکا و پیشینه تاریخی آن گفت: قانون انتخاباتی آمریکا سال‌ها پیش به منظور ایجاد توازن میان نیروهای سیاسی این کشور تصویب شده و اصل دوم این قانون اختیارات و نحوه انتخاب رئیس جمهوری آمریکا را مشخص می‌کند. بر اساس یکی از بندهای قانون انتخاباتی آمریکا وقتی نامزدی در یکی از ایالت‌ها پنجاه درصد آرا را کسب می‌کند، خود به خود بقیه آرا هم به سبد او واریز می‌شود. این موضوع در رقابت بین «ال گور» و «جورج دبیلو بوش» در انتخابات سال 2000 میلادی (79ش) هم دیده شد و بوش با رای کمتر به کاخ سفید راه یافت. در آن زمان موضوع حتی به دادگاه قانون اساسی آمریکا هم کشیده شدکه آنجا رای به صحت انتخابات دادند و دموکرات‌ها انتخابات را به جمهوریخواهان باختند.

بهشتی پور هم با اشاره به پیچیدگی انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا اظهار کرد: سیستم انتخاباتی آمریکا سیستمی پیچیده و چند لایه است. قوه مقننه در این کشور شامل دو مجلس نمایندگان و سنا است. ایالت‌های پنجاه گانه هم یک مجلس سنا و مجلس نمایندگان دارند. در انتخابات ریاست جمهوری مردم به شکل مستقیم رئیس جمهور را انتخاب نمی‌کنند بلکه این کار از سوی نمایندگان منتخب مردم یا الکترال‌ها انجام می‌شود. بر اساس قانون انتخابات، نمایندگان الکترال‌ها نمی‌توانند عضو مجلس سنا و مجلس نمایندگان باشند.

این تحلیلگر مسائل بین الملل افزود با برنده شدن هر نامزد در ایالتی، کل آرای الکترال آن ایالت به نامزد پیروز تعلق می‌گیرد و تقسیم رای الکترال به نسبت رای مردم در این سیستم مفهومی ندارد. این سیستم انتخاباتی برای بسیاری پیچیده و عجیب است از این نظر که شخصی می‌تواند اکثریت آرای مردم را به دست آورد، اما نتواند رئیس جمهور شود یا شخصی حائز رای جمع نباشد اما به عنوان رئیس جمهوری به کاخ سفید رود. ریشه‌های این سیستم به قانون اساسی آمریکا باز می‌گردد. در انتخابات اخیر آمریکا با اینکه خانم کلینتون رای بیشتری به دست آورده بود، اما به دلیل پایین بودن رای الکترال انتخابات را به ترامپ باخت.

سایه سنگین نظام انتخاباتی بر سر رای مردم

محتشمی در نقد سازوکار انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اظهارداشت: آرای مردم آمریکا در این سیستم انتخاباتی در عمل نادیده گرفته شده و دموکراسی مستقیم اعمال نمی‌شود. این دموکراسی غیرمستقیم در حقیقت نوعی از نقص دموکراسی به شمار می‌رود. وقتی سیستمی اجازه می‌دهد فردی رئیس جمهور شود که پشتیبانی اکثریت مردم را ندارد، نشانگر نقص و ناکارآمدی آن سیستم نیز هست. در دو دوره انتخابات آمریکا در عمل مشاهده کردیم که آرای اکثریت تعیین‌کننده رئیس جمهوری نبود. بسیاری از کشورهایی که سیستم انتخاباتی متفاوتی با آمریکا دارند، این انتخابات را نماد دموکراسی نمی‌دانند زیرا اکثریت باید تابع اقلیت باشند. بازندگان انتخابات در دوره‌های مختلف هم درباره این سیستم ابراز نارضایتی کرده‌اند.

بهشتی پور دلیل ناکارآمدی سیستم انتخاباتی آمریکا را قدیمی بودن قوانین مربوط به آن دانست وگفت: طبیعی است که وقتی 200 سال از تصویب یک قانون می‌گذرد، کارکرد خود را از دست می‌دهد. آمریکایی‌ها نمی‌خواهند این واقعیت تلخ را بپذیرند که جهان تغییر کرده است و آنها هم باید تغییر کنند. وقتی در کشوری این تعداد انتخابات برگزار می‌شود، نباید مهمترین انتخاباتش با قوانین دویست سال پیش برگزار شود. بسیاری از مردم و صاحب نظران معتقدند که این نظام باید تغییر کند و بخشی از اعتراض‌های مردم در خیابان‌ها نیز به همین موضوع معطوف است. با توجه به این موضوع که میزان تاثیرگذاری و نفوذ رئیس جمهوری آمریکا در جهان بالاست، سیستم انتخاب او در همه دنیا بحث برانگیز شده است. اگر رئیس جمهوری آمریکا ماجراجو و جنگ طلب باشد می‌تواند دنیا را به آشوب بکشاند.

موانع اصلاح قانون انتخابات در آمریکا

محتشمی درباره راهکارهای پیش‌بینی شده برای اصلاح قانون انتخابات آمریکا ابراز داشت: قانون اساسی آمریکا که قانون انتخابات هم جزیی از آن است تا به حال دو اصلاحیه داشته است اما از آنجایی که سیستم قانون‌گذاری و اصلاح قوانین در آمریکا سیستم بسیار پیچیده، کُند و محافظه کارانه‌ای است، بنابراین دگرگونی قانون اساسی تقریبا ناممکن و بسیار سخت به نظر می‌رسد. یک مثال عینی تغییر قانون حمل سلاح در آمریکا است، برای تغییر این قانون 50 سال مذاکره صورت گرفته، ولی به دلیل ملاحظات و صف بندی‌های قدرت در جناح حاکمیتی آمریکا، عملا این قانون تغییر نکرده است.

وی افزود: هرچند اکنون بحث تغییر در سیستم انتخاباتی آمریکا و بحث الکتروکالج‌ها به شدت مورد توجه حقوقدانان، سیاستمداران و موسسات مطالعاتی آمریکا است اما قوانینی از این دست در آمریکا نمی‌تواند به سرعت تغییر یابد و نباید انتظار داشت به دلیل حاشیه‌های اخیر انتخاباتی، تغییرات در این قانون هم شروع شود. این تغییر به تایید دوسوم مجلس نمایندگان کنگره و امضای رئیس جمهوری آمریکا نیاز دارد. دیوان عالی آمریکا هم باید در این حوزه نظر دهد و با توجه به اینکه الان قدرت در دست جمهوریخواهان است که با همین قانون به پیروزی رسیده اند، بعید است تغییر خاصی در قوانین انتخاباتی آمریکا به وجود بیاید.

http://jomhourieslami.net/?newsid=114388

ش.د9502673