اروپا و بسترهای پسابرجامی برای درانداختن طرحی نو در روابط با ایران

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1395/08/19 ـ شماره 10733 ـ صفحه 10)

به گزارش ایرنا پارلمان اروپا چهارم آبان قطعنامه‌ای را برای عادی‌سازی و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران با 456 رای موافق در برابر 174 رای منفی تصویب کرد. این قطعنامه که در 25 صفحه تنظیم شده است، سرفصل‌های کلی گسترش روابط راهبردی میان اتحادیه اروپا و ایران را در دوره پسابرجام مشخص می‌کند.

در این قطعنامه تاکید شده است که اتحادیه اروپا باید روابط خود با ایران را از طریق گفت ‌وگوهای جامع، انتقادی، سازنده و مشارکتی بازسازی کند. در بخش دیگری از این قطعنامه به صراحت آمده است که روابط تجاری و اقتصادی با ایران باید توسعه پیدا کند. به این ترتیب، اتحادیه اروپا که سال‌ها مهمترین شریک تجاری جمهوری اسلامی ایران بوده، تمایل خود برای گشودن فصلی نو در مناسبات با کشورمان را آشکار ساخته است.

بررسی پیشینه روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا روند پرفراز و نشیب‌های آن را نمودار می‌سازد. در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی و همزمان با غلبه گفتمان آرمان گرایی انقلابی بر سیاست خارجی ایران، مناسبات دولت‌های مطرح اروپایی با جمهوری اسلامی ایران با بی‌اعتمادی متقابل و چالش‌های جدی همراه بود. تسخیر سفارت آمریکا در تهران نیز بر بلندای دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و اروپا افزود و سبب شد شمار زیادی از دولت‌های اروپای غربی در جبهه ضدایرانی به سردمداری آمریکایی‌ها جای گیرند، تا جایی که این دولت‌ها در جریان جنگ تحمیلی علیه کشورمان در تجهیز ارتش عراق با آمریکا همراهی کردند.

با پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی در کشورمان که تنش زدایی در روابط خارجی در دستور کار دولت قرار گرفت، نگاه بدبینانه اروپایی‌ها به کشورمان تعدیل شد و «گفت و گوهای انتقادی»، جای بی‌اعتمادی را گرفت و روابط ایران و اروپا به ویژه در حوزه اقتصادی رونق گرفت. روی کار آمدن دولت اصلاحات در میانه‌های دهه 70 خورشیدی و غلبه گفتمان تعاملی، «گفت و گوهای سازنده و فراگیر» را به اسم رمز روابط ایران و اروپا بدل کرد. با شروع گفت و گوهای سازنده و افزایش سطح درک 2 طرف از ماهیت و خواست یکدیگر، روابط جمهوری اسلامی ایران و اروپا در سطوح مختلف از فرهنگی تا اقتصادی افزایش یافت.

با روی کار آمدن دولت‌های نهم و سپس دهم، روند پیموده شده در دوره‌های سازندگی و اصلاحات در رابطه با اروپا رو به عقبگرد نهاد و با گسترش تنش میان ایران و آمریکا بر سر برنامه صلح آمیز هسته‌ای و گسترش تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان، رابطه ایران و اتحادیه اروپا وارد فاز تقابل و رکود شد.

تیرگی و سردی روابط اروپا با جمهوری اسلامی ایران تا زمان روی کار آمدن دولت یازدهم ادامه داشت. برآمدن دولت تدبیر و امید از دل انتخابات ریاست جمهوری سال 1392، فراگیر شدن گفتمان اعتدال و به کارگیری مشی تعامل در سیاست خارجی، رویکرد اروپایی‌ها به کشورمان را متعادل‌تر و واقع بینانه‌تر کرد. گفت و گوهای هسته‌ای با کشورهای عضو گروه 1+5 که به توافق تاریخی و مهم برجام انجامید، علاوه بر رفع تهدیدهای نظام بین الملل، زمینه‌های تعامل و گسترش همکاری با واحدها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله کشورهای اروپایی را فراهم کرد.

تصویب قطعنامه اخیر پارلمان اروپا برای عادی‌سازی و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران را می‌توان پاسخ این اتحادیه به فراگیری گفتمان تعامل و تنش زدایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی حدود سه سال گذشته دانست. به جرات می‌توان گفت هرگاه جمهوری اسلامی ایران بر اساس رویکرد دولت‌های منتخب، تعامل را در دستور کار دستگاه دیپلماسی خود قرار داده و خط تنش زدایی را در ارتباط با نظام بین الملل دنبال کرده، موضع اروپایی‌ها در برابر ایران به سمت استقلال از آمریکا حرکت کرده است و روابطی تفاهم و تعامل جویانه را برای 2 طرف به بار آورده است. این در حالی است که پیروی از الگوهای غیرتعاملی، اروپایی‌ها را به مواضع خصمانه آمریکا علیه کشورمان نزدیک کرده و چالش‌های بیشتری را برای ایران به همراه آورده است.

غلبه گفتمان تعاملی در سیاست خارجی دولت یازدهم در کنار فرصت‌های بینظیری که برجام پیش روی اقتصاد کشورمان قرار داده است، اروپایی‌ها را بر آن داشته تا راهبرد رسمی خود در برابر جمهوری اسلامی ایران را در یکی از مهمترین نهادهای جمعی خود یعنی پارلمان اروپا به تصویب برسانند و مسیر تعمیق روابط 2 و چند جانبه خود با ایران را هموارتر کنند.

با وجود خواست جدی اروپایی‌ها برای بهره جویی از مزیت‌های گسترش مناسبات با ایران، برخی موضع گیری‌های در زمینه مباحث حقوق بشری، تقویت بنیه دفاعی و... را باید در زمره عوامل واگراینده در این مناسبات به شمار آورد.

همچنان که گفته شد، اروپا به عنوان شریک تجاری سنتی جمهوری اسلامی ایران، به دنبال گسترش و تعمیق روابط با کشورمان و بهره گیری از فرصت‌هایی است که برجام به همراه آورده و در برابر، ایران در پی بهره گیری از ظرفیت کشورهای اروپایی برای جذب سرمایه‌گذاری و فناوری‌های نوین است. این مهم را می‌توان در فرایند آمد و شد هیات‌های اروپایی به کشورمان و تلاش‌های متقابل تهران جست وجو کرد؛ چنانکه حضور همزمان 2 رئیس دولت اروپایی در تهران طی این روزها را باید نمود عملی خواست و اهدافی دانست که در قطعنامه پارلمان اروپا به تصویب رسیده است.

http://jomhourieslami.net/?newsid=112934

ش.د9502690