گسست تاريخي در انتظار روابط فرا‌آتلانتيك

(روزنامه جوان – 1395/11/09 – شماره 5014 – صفحه 6)

اظهارات مداخله‌جويانه اخير دونالدترامپ رئيس‌جمهور منتخب امريكا در امور مرتبط با قاره اروپا به ويژه درباره خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا (برگزيت) و نيز انتقاد شديد ترامپ از ناتو، واكنش منفي مقامات اروپايي و اتحاديه اروپا را برانگيخته است. از جمله آنگلا مركل صدراعظم آلمان از هر گونه دخالت خارجي در امور داخلي اتحاديه اروپا به ويژه در خصوص مسئله برگزيت انتقاد كرد. مركل اين اظهارات را در واكنش به اقدام ترامپ در زمينه تشويق بريتانيا براي خروج از اتحاديه اروپا ابراز كرد. فرانسوا اولاند رئيس‌جمهور فرانسه نيز رويكرد دونالد ترامپ در قبال اتحاديه اروپا را مورد انتقاد قرار داد.

وي تصريح كرد كه اتحاديه اروپا براي اموري كه بايد انجام دهد نيازي به مشاوره خارجي ندارد. در واقع با اينكه دونالد ترامپ با اينكه هنوز رسماً كار خود را به عنوان رئيس‌جمهور جديد امريكا آغاز نكرده اما با موضع‌گيري‌ها و اظهارات جنجالي خود از هم اكنون وارد عرصه تقابل با برخي كشورها حتي با شركاي اروپايي واشنگتن شده است. ترامپ در آخرين موضعگيري خود در قبال اروپا و مسائل آن، سه مسئله عمده را مورد انتقاد قرار داده است. وي در گفت‌وگو با روزنامه تايمز بريتانيا با انتقاد از سياست پذيرش پناهجو توسط آلمان، سازمان ناتو را ائتلافي منسوخ ناميد. وي همچنين از خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا تمجيد و خروج ساير كشورهاي اروپايي در آينده را پيش‌بيني كرد.

شوك اروپايي‌ها

اينگونه موضع‌گيري درباره مسائل مهم اتحاديه اروپا كه كاملاً بر‌خلاف سياست‌هاي باراك اوباما رئيس‌جمهور كنوني امريكاست، اروپايي‌ها را در شوك فرو برده است. در واقع ترامپ نه فقط انتقادات شديدي را عليه اتحاديه اروپا و برخي اعضاي آن مانند آلمان مطرح كرده بلكه ساختار اصلي دفاعي اروپا يعني ناتو را نيز زير سؤال برده و از اين بدتر، ضمن تشويق بريتانيا براي تسريع خروج از اتحاديه اروپا به اين كشور وعده كمك داده است. ادامه چنين رويكردي از سوي ترامپ در آينده نه تنها مي‌تواند به تشديد تنش‌ها بين دو سوي اقيانوس اطلس بينجامد، بلكه زمينه گسست روابط تاريخي و سنتي امريكا و اروپا را كه پس از جنگ جهاني دوم همواره از اركان اصلي سياست خارجي و امنيتي اروپا و امريكا بوده، موجب شود. در واقع از هم اكنون طليعه اين چشم‌انداز پديدار شده است. مي‌توان پيش‌بيني كرد كه يكي از اولين موارد اختلاف بين اتحاديه اروپا و دولت ترامپ، ديدگاه‌هاي متناقض دو طرف درباره برگزيت باشد. در حالي كه اتحاديه اروپا به‌شدت از خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا ناراضي است، اما ترامپ نه تنها از آن استقبال كرده است، بلكه وعده كمك به دولت بريتانيا داده است.

در اين راستا ترامپ با استقبال از اجراي برگزيت، آن را حركتي تعبير كرد كه مي‌تواند فرصت توافقات تجاري دوجانبه را در اختيار بريتانيا قرار دهد. وي مدعي است كه امريكا و بريتانيا پس از برگزيت روابط بسيار نزديك و خوبي با يكديگر خواهند داشت. در مقابل، عالي‌ترين مقام سياست خارجي اتحاديه اروپا يعني فدريكا موگريني هشدار داد بريتانيا تا زماني كه از اتحاديه اروپا خارج نشود نمي‌تواند در مورد توافقات تجاري با امريكا وارد گفت‌وگو شود. وي تصريح كرد كه به دليل تعهد بريتانيا به اتحاديه اروپا براي عدم انجام مذاكره درباره توافقات تجاري با كشور ديگر به صورت مستقل، تا زماني كه بريتانيا هنوز عضو اتحاديه اروپاست، هيچ مذاكره دوجانبه‌اي در مورد تجارت با يك كشور ديگر نمي‌تواند صورت دهد. اين موضعگيري نشان مي‌دهد كه اتحاديه اروپا مصمم است تا از همان ابتدا واكنش تند و قاطعي به مداخله‌هاي امريكا در امور اروپا نشان دهد.

مسئله ناتو

دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور منتخب امريكا در آخرين موضعگيري خود در قبال سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) اظهار داشت كه ناتو با تغيير شرايط جهان تغيير نكرده و در نتيجه كارايي لازم را ندارد. وي مدعي شد كه ناتو نمي‌تواند به خوبي با تروريسم مقابله كند، زيرا اين سازمان سال‌ها پيش طراحي شده و سازماني بسيار قديمي و منسوخ محسوب مي‌شود به گونه‌اي كه نمي‌تواند به خوبي به تعهدات خود عمل كند. آخرين حمله لفظي ترامپ به ناتو فقط پنج روز قبل از تصدي رياست جمهوري امريكا از جانب وي صورت مي‌گيرد. به اين ترتيب مي‌توان پيش‌بيني كرد كه وي به‌رغم برخي تعديل‌ها در مواضع قبلي خود، كماكان رويكرد قبلي‌اش را در قبال ناتو كه در دوران مبارزات انتخابات رياست جمهوري نيز بر آن تأكيد مي‌كرد، حفظ كرده است. مسلماً اين خبر خوبي براي متحدان اروپايي ناتو به‌شمار نمي‌رود. كما اينكه فرانك والتر اشتاين‌ماير، وزير خارجه آلمان اعلام كرد اظهارات ترامپ درباره منسوخ شدن ناتو باعث ايجاد نگراني در ائتلاف نظامي به رهبري امريكا و همچنين تعجب برخي مقامات امريكايي شده است. ژان مارك آيرو وزير خارجه فرانسه نيز در واكنش به اظهارات اخير ترامپ اعلام كرد بهترين پاسخ براي وي وحدت اروپايي‌هاست.

به‌رغم سياست حمايت‌گرايانه باراك اوباما رئيس‌جمهور كنوني امريكا از ناتو، دونالد ترامپ اساساً اعتقادي به ادامه وجود ناتو ندارد. انتقادات ترامپ از ناتو را مي‌توان در چند محور عمده خلاصه كرد؛ از ديدگاه ترامپ ناتو سازماني داراي مشكلات متعدد است كه طراحي، ساختار و تشكيلات آن مطابق با مقتضيات كنوني نيست و در عين حال حتي اعضاي اروپايي آن از پرداخت هزينه‌هاي اين پيمان خودداري مي‌كنند. بدين ترتيب از نظر ترامپ ناتو اساساً فلسفه وجودي خود را از دست داده و صرفاً با دشمن‌تراشي است كه به دنبال يافتن دليلي براي ادامه بقاي خود است. لذا ترامپ خواهان اصلاح اين پيمان غربي، كاهش شمار اعضاي آن و از همه مهم‌تر تجديد‌نظر در ساختار آن است. مسئله ديگري كه ترامپ بارها به آن اشاره كرده، سهم قابل توجه امريكا در تأمين بودجه ناتو است كه از ديدگاه ترامپ هيچ توجيهي براي ادامه اين وضعيت وجود ندارد. وي بر اين عقيده است كه امريكا بايد حمايت مالي خود را از ناتو كاهش دهد و در عين حال معتقد است كه همكاري امريكا با ناتو و عمل به تعهداتش در قبال اين پيمان صرفاً تحت شرايط خاصي ادامه خواهد يافت.

از ديدگاه ترامپ تاكنون ناتو روابط يكطرفه‌اي با امريكا داشته و در واقع اين امريكا بوده كه بار اصلي هزينه‌هاي اين پيمان نظامي غربي را به دوش كشيده است. در حالي كه از نظر ترامپ بايد اين سودرساني دوطرفه باشد و امريكا به عنوان عضو اين سازمان نظامي، از مزاياي آن بهره ببرد. اين سخن ترامپ چندان گزافه نيست. طبق آمارها امريكا در سال 2013 ميلادي 72 درصد از هزينه‌هاي نظامي ناتو را تقبل كرد در حالي كه در سال 1995 اين مقدار 59 درصد بود. اين در حالي است كه تا قبل از بحران اوكراين ديگر كشورهاي اروپايي عضو ناتو به دلايل مختلف از جمله مشكلات اقتصادي، روند كاهش هزينه‌هاي دفاعي را اتخاذ كرده بودند و اين به معناي اجبار امريكا به پرداختن سهم هر چه بيشتر از هزينه‌هاي سالانه ناتو بود. در حالي كه طبق مصوبه ناتو، اعضاي اين سازمان بايد حداقل دودرصد از توليد ناخالص داخلي خود را به امور دفاعي و نظامي اختصاص دهند. بدين ترتيب مي‌توان پيش‌بيني كرد كه با روي كار آمدن ترامپ، احتمالاً وي تجديدنظري اساسي در سياست‌ها و اقداماتي كنوني امريكا در قبال ناتو و كشورهاي عضو آن از جمله استقرار نيروهاي نظامي در لهستان صورت دهد.

http://javanonline.ir/fa/news/835238

ش.د9503644