نوروز با ويژگي هاي بي نظير فرهنگی و انسانی، می تواند با کاهش ایران هراسی و اسلام هراسی، افزایش تعاملات کشورهای حوزه نوروز در زمینه های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و بازگشت به هویت فرهنگی خود و دوری از فرهنگ بیگانه زمینه همگرایی کشورهای حوزه نوروز را فراهم کند.
نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران باستان است و یکی از جشن های بنیادین آسیا شناخته می شود. چنانکه علاوه بر ایران، در بیشتر کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه، قفقاز، شبه قاره هند و بالکان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، پاکستان و کردستان عراق جشن گرفته می شود؛ هر کدام با آیین ها و مراسم های خاص خودشان. بدین ترتیب جغرافیای پهناور نوروز و همزمانی آن با بهار طبیعت در نیمکره شمالی و پیشینه باستانی آن و تأکید جشن نوروز بر نوع دوستی و مهرورزی در بین جهانیان، باعث توجه سازمان ملل به نوروز شد و در 4 اسفند 1388 با تلاش ایران و 11 کشور دیگر، مجمع عمومی سازمان ملل، 21 مارس (مطابق با اول فروردین) را به عنوان روز جهانی عید نوروز نام گذاری کرد. در متن تصویب شده در مجمع عمومی، نوروز، جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از 3 هزار سال دارد توصیف شده است.
در هفت فروردین 1389، نخستین جشن جهانی نوروز در تهران برگزار شد و این شهر به عنوان دبیرخانه نوروز شناخته شد. در همین جهت مقرر شد تا هر ساله یکی از کشورها میزبان جشن جهانی نوروز باشد و نشستی با حضور روسای جمهور هر یک از این کشورها برگزار شود. به همین ترتیب دومین جشن جهانی نوروز با دو سال وقفه نیز در سعد آباد تهران برگزار شد. سال های بعد جشن مورد توجه بیشتری قرار گرفت و درسال 1391 شهر دوشنبه پایتخت کشور تاجیکستان میزبانی جشن نوروز را عهده دار شد. جشن نوروز در سال 1392 نیز در کشور ترکمنستان برگزار گردید و سال 1393 نیز کشور افغانستان میزبان برگزار جشن جهانی نوروز شد. اما در طی سه سال گذشته هیچ کشوری داوطلب برپایی جشن نشد. این در حالیست که نشست هایی که می تواند زمینه را برای نزدیکی فرهنگی و سیاسی کشورهایی که تحت عنوان حوزه نوروز می شناسیم و سراسر ایران فرهنگی را دربر می گیرند، فراهم کند.
کارکرد های فرهنگی و سیاسی نوروز
پس از ثبت روز جهانی عید نوروز توسط سازمان ملل، در پاییز امسال نوروز با مشاركت 12 كشور و با مديريت ايران در فهرست «میراث معنوی بشری» سازمان یونسکو به ثبت رسيد و اكنون جزو بزرگ ترین و کهن ترین مواریث معنوی جهان به شمار مي رود. حال چنين وجه مشتركي با ويژگي هاي بي نظير در قلمرو نوروز در محيط پيراموني ما وجود دارد كه می تواند با کاهش ایران هراسی و اسلام هراسی، افزایش تعاملات کشورهای حوزه نوروز در زمینه های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و بازگشت به هویت فرهنگی خود و دوری از فرهنگ بیگانه زمینه همگرایی کشورهای حوزه نوروز را فراهم کند.
- کاهش ایران هراسی و اسلام هراسی
یکی از مهم ترین دلایل گسترش اسلام هراسی، احیاء اسلام سیاسی و خودباوری مسلمانان به عنوان دستاورد مهم انقلاب اسلامی بود. از این رو در نگاه غرب، ایران به عنوان خواستگاه تشیع و بیداری اسلامی در کانون آماج پروژه اسلام هراسی قرار دارد؛ پروژه ای که با هدف ایجاد هراس و تغییر رفتار بازیگران نظام بین الملل به دنبال تضعیف، تخریب توسعه و به حاشیه راندن جمهوری اسلامی صورت می پذیرد. در مقابل جمهوری اسلامی ایران می بایست جهت به برانگیختن توجه ملت ها به زیبایی ها دین اسلام، ملت و کشورش، گام های جدی تری بردارد و از ظرفیت های خود بهره بگیرد. یکی از این ظرفیت ها بدون شک جشن نوروز است. ویژگی های عام انسانی و جهانی نوروز و تأکید بر ارزش های اخلاقی و انسانی، ترویج و تحکیم روابط انسانی و نوع دوستی، اهمیت دادن به محیط زیست و تأکید بر بهداشت و پاکیزگی و ... در واقع فرصتی برای ایجاد روابط دوستانه و صلح آمیز ایجاد می کند. بنابراین دولت می تواند بدون اینکه به دنبال ایرانی کردن فرهنگ کشورهای حوزه نوروز باشد، از این وجه مشترک جهت زدودن تصورات غلط نسبت به اسلام و ایران بهره بگیرد.
- رجعت به هویت فرهنگی خود و دوری از فرهنگ بیگانه
کشورهای حوزه نوروز گرچه غنی ترین فرهنگ ها از گذشته تا به حال بهره مند بوده اند، اما ردپای امپریالیسم فرهنگی و غربی شدن و یا به عبارتی بی توجهی به فرهنگ خودی در آنها دیده می شود. به طوریکه در کنار گرایش های مبتنی بر هویت های فرهنگی منطقه، گرایش به روسیه، گرایش به آمریکا، گرایش به اروپا، گرایش به چین و ژاپن، هریک در بخشی از منطقه و مناسبات جایی باز کرده و طرفدارانی دارد. در این میان جشن نوروز می تواند زمینه ساز احیای سنت ها و فرهنگ باستانی کشورهای حوزه فرهنگی ایران باشد. خوشبختانه این مراسم از سوی دولت های حوزه تمدنی ایران ارج نهاده شده و با تشریفات کامل برگزار می شود و بدین ترتیب اعتبار بخشیدن به سنّت های صیقل خورده ای که به حافظۀ تاریخی مردم شکل داده و بازسازی و احیای مجموعۀ کنش ها و آئین های فرهنگی- ملی می تواند نقش کارآمدی در برانگیختن حس ملی در نگهداشت ارزش های فرهنگی تاریخی در حافظۀ جمعی مردم ایران و ملت های حوزه تمدنی ایرانی ایفا کند.
بنابراین باید بپذیریم نوروز به عنوان میراث معنوی جهانی و فاکتور مشترک حوزه تمدنی ایران یکی از معدود نقاط مثبت جهت رسیدن به همگرایی است. در مقابل، ما با تفوق عوامل واگرا در منطقه مواجه هستیم. حضور قدرت های بیگانه، بنیادگرایی اسلامی، رژیم های سیاسی متفاوت (سکولار و مذهبی)، رقابت های منطقه ای بین برخی از کشورهای حوزه نوروز و ... سبب شده است امکان همگرایی بین کشورهای حوزه نوروز در کوتاه مدت میسر نباشد. چنانکه در سال های اخیر استقبالی از سوی کشورهای مذکور جهت میزبانی جشن جهانی نوروز صورت نگرفت و یونسکو جشنی را به همین مناسبت در مقر اصلی خود برگزار کرد. بنابراین تنها با تداوم برنامه ریزی از سوی کشورهای حوزه نوروز و به ویژه تهران به عنوان دبیرخانه این جشن، می توان در بلندمدت نقاط افتراق و اختلاف را کمرنگ نمود و شاهد اثرات مطلوب فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جشن جهانی عید نوروز باشیم. الف/ی
