- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه اطلاعات ـ 1395/12/03 ـ شماره 26664 ـ صفحه 12)
شايد بسياري از اينکه موضوع ايجاد منطقه امن در سوريه بعد از شش سال از آغاز بحران مجددا بر سر زبان‌ها افتاده، تعجب مي‌کنند. صحبت‌ها درباره ايجاد منطقه امن اکنون در سايه تحولات زيادي صورت گرفته که از جمله آن کاهش تعداد آوارگان سوري، پيشروي ارتش سوريه در مناطق مختلف، خروج جبهه النصره از وادي بردي و تشديد درگيري‌ها ميان احرار الشام و گروه تازه تاسيس"هيئت آزادي شام" در ادلب است. به گزارش ايسنا، عبدالباري عطوان، سردبير روزنامه مستقل رأي اليوم در گزارشي درباره ايجاد منطقه امن در شمال سوريه نوشت: صحبت درباره ايجاد منطقه امن در سوريه مسئله جديدي نيست اما مسئله جديد اين است که دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري جديد آمريکا در گفتگوي تلفني با ملک سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان از نو اين بحث‌ها را بر سر زبان‌ها انداخت. دو طرف در اين گفتگوي تلفني با ايجاد مناطق امن در سوريه و يمن توافق کردند. مقامات سعودي توقف آنچه را که"مداخله" ايران در امور کشورشان و ديگر کشورهاي عربي حوزه خليج فارس مي‌خوانند را شرط عادي سازي روابط ميان دو کشور مي‌دانند اما شايد برخي موافقت رياض با ايجاد مناطق امن در سوريه و يمن را نقض اين مساله بدانند.
ايجاد مناطق امن، ممنوعيت پرواز و مستقر کردن نيروهاي نظامي زياد با تجهيزات پيشرفته را مي‌طلبد. وليد معلم، وزير خارجه سوريه در ديدارش با فيليپو گراندي، کميسيونر امور پناهندگان سازمان ملل تأکيد کرد که هرگونه تلاشي براي ايجاد منطقه امن در سوريه بدون هماهنگي دمشق نقض حاکميت سوريه محسوب مي‌شود و عواقب خطرناکي دارد. وي از تمامي آوارگان سوري خواست به کشورشان بازگردند. در اين ميان مسئله حائز اهميت صحبت‌هاي سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه است. وي گفت که مسکو آماده بررسي طرح دونالد ترامپ براي ايجاد مناطق امن به شرط موافقت دمشق است. کاملا طبيعي است که دمشق با ايجاد چنين مناطقي موافقت نمي‌کند؛ چراکه از اهداف پشت پرده آمريکا خبر دارد. دمشق نگران تکرار سناريوي ليبي است؛ زماني که ناتو به فرماندهي آمريکا و با نقشه مشترک فرانسه و انگليس از ايجاد مناطق امن در شهر بنغازي به بهانه محافظت از غيرنظاميان براي به راه انداختن کشتار و سرنگوني نظام معمر قذافي، ديکتاتور سابق ليبي و غرق کردن اين کشور در تنشي خونين استفاده کرد. رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه نيز همين اظهارات را تکرار کرد. وي گفت که نيروهاي "سپر فرات" ترکيه بعد از آزادي شهر الباب و ايجاد مناطق امن در آن براي سرنگوني نظام سوريه در دمشق گام برخواهند داشت. اما ترکيه بعد از فشارهاي روسيه اظهاراتش را پس گرفت.
بسياري معتقدند که ايجاد مناطق امن مقدمه‌اي براي تقسيم سوريه به دولت‌ها و مناطق خودگردان براساس اصول طايفه‌اي و نژادي خواهد بود. پيش‌نويس قانون اساسي که روسيه در بين شرکت کنندگان در نشست آستانه توزيع کرده بود شک و ترديدها و نگراني مقامات سوريه را بيشتر کرد به ويژه اينکه برخي از بندهاي آن هويت عربي را از سوريه مي‌گيرد.ما معتقد نيستيم که مطرح شدن موضوع ايجاد مناطق امن در سوريه اين روزها از سوي ترامپ و استقبال عربستان و ترکيه از آن و آمادگي مسکو براي بررسي اين موضوع و همزمان با اخبار جعلي برخي رسانه‌ها درباره سکته مغزي بشار اسد، رئيس‌جمهور سوريه تصادفي باشد. مناطق امن در بنغازي به بهانه محافظت از جان ساکنانش و باقي ماندن مردم ليبي در داخل مرزهاي اين کشور ايجاد شد اما آنچه که اتفاق افتاد اين بود که نيمي از مردم اين کشور آواره شدند يا در مصر يا در تونس و در شرايط اجتماعي و اقتصادي بسيار سختي زندگي مي‌کنند. اما مردم بزرگواري که کشورشان داراي منابع نفتي فراوان است ما معتقد نيستيم که هيچ عاقلي بخواهد چنين سرنوشتي داشته باشد.
نشست آستانه 2؛ يک گام به جلو براي حل بحران سوريه
برگزاري دومين نشست حل بحران سوريه در آستانه، اميدها را براي نزديک شدن به راه حل سياسي از طريق گفت‌وگوهاي جدي ميان دولت و معارضان، افزون کرده است. به گزارش ايرنا، آستانه پايتخت قزاقستان ميزبان نشست سه جانبه مسکو با حضور ايران، ترکيه و روسيه بود. هدف از نشست آستانه 2، تقويت توافق آتش بس، چگونگي اجرا و نظارت بر روند آن اعلام شده است. اين نشست درحالي برگزار شد که پيشتر، در روزهاي چهارم و پنجم بهمن ماه نخستين نشست آستانه، به ابتکار ايران و همکاري روسيه و ترکيه نمايندگان دولت و معارضين سوري برگزار شد و براي نخستين بار به صورت نمايندگان دولت قانوني سوريه به مذاکره رودررو و مستقيم با نمايندگان معارضان مسلح پرداختند. اين در حالي است که «الکساندر لاورنيتف» فرستاده ويژه رييس جمهوري روسيه، به منظور رايزني پيرامون بحران سوريه و تقريب ديدگاه‌ها وارد تهران شد. وي با علي شمخاني دبير شوراي عالي امنيت ملي ديدار و گفت و گو کرده است.
بحران شش ساله سوريه
از پانزدهم مارس 2011 در شهر «درعا» مرکز استاني به همين نام، به فاصله 85 کيلومتري جنوب دمشق و مرز مشترک با اردن، اعتراض‌هايي عليه دولت دمشق زبانه کشيد.شايد در ابتداي کار کمتر کسي تصور مي کرد که آن ناآرامي و آشوب‌ها به جنگي تمام عيار و بحراني در اين حد از پيچيدگي تبديل شود. جنگي که دخالت برخي قدرت‌هاي بين المللي و کشورهاي منطقه در آن موجب سرازير شدن تروريست‌ها به سوريه شد. تروريست‌هايي که از نارضايتي مردم بعضي شهرها به نفع خود بهره‌برداري کرده و و با موج سواري روي آن، آتش فتنه‌اي را در سوريه روشن کردند که تنها نتيجه آن کشتار و آواره شدن مردم بي دفاع اين کشور بود. تروريست‌ها اگرچه نخست با حمايت حاميان منطقه‌اي و بين المللي خود توانستند قسمت‌هاي مهم و وسيعي از خاک سوريه را اشغال کنند اما از يک 1.5 سال گذشته تاکنون، با پيشروي ارتش و نيروهاي مقاومت، کفه ترازوي تحولات ميداني به نفع دولت دمشق سنگين‌تر شده است. نيروهاي ارتش سوريه و وفاداران به دولت قانوني دمشق، با حمايت هوايي روسيه و مشاوره‌هاي نظامي جمهوري اسلامي ايران، توانستند افزون بر تحکيم کنترل خود در شهرهايي چون دمشق و لاذقيه، ديگر شهرها مانند حمص و حماه را در اختيار بگيرند.
انشقاق در صف مخالفان دولت دمشق
تغيير در تحولات ميداني موجب به هم خوردن صف مخالفان دولت سوريه و ناهماهنگي در عملکرد آنان شد.ترکيه که از نخستين روزها، در کنار عربستان سعودي، آمريکا و کشورهاي غربي در جبهه مخالفان دولت بشار اسد قرار داشت، به نحو ملموسي نسبت به قبل تغيير لحن داده است. مواضع «دونالد ترامپ» رييس جمهوري منتخب آمريکا مبني بر اولويت مبارزه با داعش به جاي اصرار به رفتن رييس دولت دمشق هم نشان از اين دارد که واشنگتن هم ديگر خواهان رفتن اسد، حداقل در کوتاه مدت و به صورت فوري نيست. برخي تحليلگران مي گويند سياست‌هاي ترکيه پس از کودتاي نافرجام 25 تيرماه سال جاري، به نوعي دستخوش تغييرات شده است. به نظر مي‌رسد مقام‌هاي ترکيه پس از آنکه بازتاب عملکرد نادرست خود را که نتيجه‌ي بازي در زمين سعودي‌ها و همسويي با مواضع تندروانه در منطقه بود، در عرصه داخلي و خارجي لمس کردند و درصدد برآمدند بازي عقلايي را در پيش گيرند. در مقابل عربستان همچنان با اصرار به برکناري اسد و تداوم حمايت و تجهيز تروريست‌هاي مخالف دولت‌سوريه، بر سياست‌هاي افراطي خود در منطقه پافشاري مي کند. بازيگران ميدان تحولات سوريه به ويژه پس از آزادسازي حلب در دو وضعيت متضاد قرار دارند. در يک سوي ميدان مي‌توان شاهد انسجام حاميان دولت و ملت اين کشور بود و در ديگر سو مخالفان سوريه در عين واگرايي تلاش دارند تلاش‌هايي منجسم را در جهت اهداف و منافع نه چندان مشترک به نمايش بگذارند.
فرآيند سياسي و مذاکرات براي تقريب ديدگاه‌ها
از حدود دو سال گذشته به اين سو، با سنگين شدن کفه ترازوي تحولات ميداني به نفع دولت قانوني دمشق، روند مذاکرات و نشست‌هاي چند جانبه به منظور حل و فصل اين بحران، به طور جدي تري پيگيري شد. البته به نحو محسوسي اين هماهنگي و رايزني‌ها در جبهه حاميان دولت اسد نمايان بود. بيستم خرداد ماه سال جاري، وزراي دفاع ايران، سوريه و روسيه در تهران ديدار کردند و در اين نشست پيرامون اقدامات فوري براي تقويت همکاري‌ها در جنگ عليه گروه‌هاي تروريستي در سوريه به تبادل نظر پرداختند. پس از آن، نشست لوزان در تاريخ 24 مهرماه، با حضور وزيران امور خارجه روسيه، آمريکا، ترکيه، عربستان، قطر، عراق، مصر و همچنين «استفان ديميستورا» نماينده ويژه دبير کل سازمان ملل متحد در امور سوريه به همراه «محمد جواد ظريف» وزير امور خارجه ايران در سوييس برگزار شد؛ نشستي که انجام آن بدون نتيجه‌اي مشخص، حاکي از عمق اختلاف نظرها و تشتت آرا در جبهه مخالفان دولت دمشق داشت. در برابر ناهمسازي مخالفان دولت دمشق، نشست سه جانبه مسکو با حضور وزيران امور خارجه، ايران، روسيه و سوريه هفتم آبان ماه برگزار شد؛ رخدادي که کفه ترازو را به نفع محور حاميان دولت سوريه سنگين‌تر کرد و سطح بالاي انسجام در اين جبهه را به نمايش گذاشت. از ديد برخي ناظران همين هماهنگي‌هاي ديپلماتيک و همچنين همکاري‌هاي ميداني به آزادسازي شهر حلب انجاميد.
حلب، دومين شهر مهم سوريه که بيش از چهار سال در تصرف تروريست‌هاي مسلح بود، در نبرد سرنوشت‌سازي که به مادر جنگ‌ها شهرت داشت، آزاد شد. حلب نقطه اتکاي حضور تروريست‌هاي مخالف دولت اسد در سوريه بود. با تسلط کامل دولت بر حلب، نوار غربي سوريه زير نگين دولت دمشق درآمد. اين رخداد براي تروريست‌ها و حاميان منطقه‌اي و بين المللي آنها از نظر ميداني و رواني بسيار ناگوار بود. حلب تنها نقطه ارتباط آنها با خارج از مرزهاي سوريه بود با از دست دادن آن تروريست‌ها در عمل ارتباط خود را با حاميانشان در آن سوي مرزهاي سوريه را، قطع شده ديدند. روندهاي پس از آزادسازي حلب، مسير مبارزه با تروريسم در سوريه را وارد مرحله جديدي کرده است. پس از آن نسشت سه جانبه مسکو در تاريخ 30 آذر ماه، اين بار با حضور وزراي خارجه ايران، روسيه و ترکيه برگزارشد. اين نشست نشان از ورود بحران سوريه به مرحله‌اي تازه دارد و گوياي تلاش بازيگران اصلي بحران براي مديريت تحولات در دوره پس از آزادسازي حلب است. اين نشست به اجرايي شدن توافق آتش بس ميان دولت سوريه و مخالفان و پايان موقت درگيري‌ها انجاميد. از ساعت صفر روز سي ام دسامبر سال 2016 ميلادي، (بامداد جمعه 10 دي) آتش بس فراگير ميان ارتش سوريه و گروه‌هاي مسلح در سراسر خاک اين کشور آغاز شده است. اين آتش بس در چارچوب توافق ميان طرف‌هاي درگير و براساس اعلام فرماندهي کل ارتش و نيروهاي مسلح سوريه برقرار شده است. با پايداري نسبي اين توافق، مذاکرات سياسي، (نشست آستانه 1) در قزاقستان در روزهاي ابتدايي بهمن ماه برگزار شد و آستانه ميزبان ايران، روسيه و ترکيه بود. اين مذاکرات بين دولت سوريه و معارضان به ميزباني دولت قزاقستان و با نظارت روسيه، ايران و ترکيه برگزار شد که ضمن تاکيد بر تثبيت آتش‌بس، موجب همگرايي بيشتر و تلاش براي تقريب ديدگاه‌ها شد.
علاوه بر اين، ديدار فرستاده ويژه رئيس جمهوري روسيه با دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران، پيش از نشست دوم در شهر آستانه، تاييدي بر نقش موثر ايران در مبارزه با تروريسم و بازگرداندن صلح و ثبات به منطقه است. برکسي پوشيده نيست که جمهوري اسلامي ايران همواره بر حل بحران سوريه از راه سياسي تاکيد داشته و از همين رو از هر ديدار و نشستي که مسير رسيدن به توافق و خاتمه يافتن خشونت‌ها را هموار کند، استقبال کرده است. بحران سوريه در حالي به پايان ششمين سال خود نزديک مي شود که کشته شدن صدها هزار تن و آوارگي ميليون‌ها نفر ديگر از عمق اين بحران چند لايه و پيچيده حکايت دارد. تجربه اين سال‌ها نشان مي دهد که تداوم جنگ، به جز بيشينه شدن خشونت‌ها هيچ رهاوردي نخواهد داشت و راه حل سياسي بهترين سازوکار براي پايان اين بحران است. حال در چنين فضايي برگزاري نشست آستانه 2 مسير دستيابي به چنين راه‌حلي را هموارتر مي کند. فراهم کردن مقدمات حل سياسي بحران سوريه از طريق گفت‌وگوهاي جدي ميان دولت و معارضان از مهم ترين اهداف اين مذاکرات است. اين دست نشست‌ها به مانند فرصتي براي نزديک تر شدن به راه حل سياسي به منظور خاتمه دادن به اين بحران است.
در همين حال، دو طرف اردن و سوريه به سرعت به دنبال عادي‌سازي روابط هستند و برخي اطلاعات حاکي از همکاري‌ها ميان اين دو کشور در زمينه‌هاي اطلاعاتي و نظامي است.به گزارش ايسنا، به نوشته روزنامه راي اليوم، عادي‌سازي روابط در دو سطح نظامي و اطلاعاتي ميان امان و دمشق به سرعت پيش مي‌رود و به نظر مي‌رسد اين پروژه در سايه تفاهم‌ها ميان اردن و سوريه از يک سو و کشورهاي حوزه خليج فارس و روسيه از سوي ديگر و نيز در کنار واقعيات موجود محقق شود.سير رو به فزوني توافق‌هاي بين‌المللي باعث شده امان براي انتقال از مرحله "همکاري از طريق افسران دو طرف" بر خطوط ثابتي حرکت کند همانگونه که ژنرال محمود فريحات، رئيس ستاد مشترک ارتش اردن در مصاحبه‌اي به مرحله همکاري در سطح نظامي و اطلاعاتي منظمي با سوريه اشاره کرد.به نظر مي‌رسد هدف امان به شکل اساسي حصول و اجراي توافق‌هاي جديد ميان روسيه و کشورهاي عرب حوزه خليج فارس و نيز اجراي توافق‌هايي با طرف روسي بر اساس اهميت وجود ارتباط ميان دو طرف مذکور دستکم در مرحله کنوني است، به همين دليل امان تلاش مي‌کند مسئولان ديپلمات و سياسي دو طرف تا پايان مذاکرات روسيه و کشورهاي حوزه خليج فارس کمي از عادي‌سازي دور باشند.برخي اطلاعات حاکي از همکاري‌هاي واقعي ميان دو کشور سوريه و اردن در دو زمينه اطلاعات و امنيت بر اين اساس است که هر يک از دو کشور حافظ امنيت ديگري باشند. همچنين اين همکاري‌ها بر اساس اين اصل است که اردن تا زماني که مورد تعرض قرار نگيرد، هيچ رويکردي نسبت به ايجاد آشوب در سوريه ندارد.
به نظر مي‌رسد امان به صورت جدي به دنبال کارشناساني است که از روابط با دولت دمشق آگاه بوده و مورد تاييد و اعتماد دمشق و امان باشند، در اين ميان سهميه دو چهره يعني مروان قطيشات، ژنرال سابق و مدير فعلي عمران شهري و عمر العمد، سفير اردن در سوريه بيشتر از سايرين است.ژنرال قطيشات با توجه به تخصصش در مورد روابط با دمشق و فعاليت‌هاي قبلي‌اش در سوريه يکي از کانديداهاي برجسته در اين حوزه است.همچنين عمر العمد به دليل تخصص گسترده‌اي که در حوزه روابط با دولت سوريه و مديريت اين روابط دارد، يکي ديگر از کانديداهاي مطرح در مرحله آغاز ارتباط با طرف سوري است.اردن در مرحله آتي بايد دستکم يکي از اين دو چهره را براي مديريت يک موسسه امنيتي مهم انتخاب کند که کارشناسان آن با ساختار سياسي، نظامي و ديپلماتيک سوريه ارتباط برقرار کرده و با توجه به آخرين تحولات در دو سطح اطلاعاتي و نظامي در برقراري روابط ميان دو طرف و در دو سطح مذکور نقش ايفا کند.در سطح سياسي به نظر امان نسبت به آغاز روابط با بشار اسد، رئيس جمهور سوريه محافظه‌کارتر بوده و تحولات در مذاکرات دو طرف روسي و کشورهاي حوزه خليج فارس را که احتمال حصول توافقي در خصوص سرنوشت بشار اسد در آن وجود دارد، دنبال مي‌کند.
ش.د9504021
