انتخابات اصلح، در نظام جمهوري اسلامي

نظام اسلامي به تمامي انتخابات‌ها به چشم فرصتي براي تقويت ارکان نظام مردم‌سالار اسلامي نگاه کرده و خواهان آن است که انتخابات به شايسته‌ترين شکل ممکن برگزار شود. انتخابات شايسته مؤلفه‌ها و شاخصه‌هايي دارد که در طول سال‌هاي متمادي رهبر فرزانه انقلاب اسلامي آنها را معرفي کرده‌اند. توجه به اين شاخصه‌ها مي‌تواند جهت فعاليت دغدغه‌مندان نظام اسلامي را در انتخابات آتي تعيين کند. در واقع، همه تلاش‌ها و برنامه‌ها بايد با هدف تحقق چنين انتخاباتي صورت گيرد.

حکيم فرزانه انقلاب اسلامي در آخرين بياناتشان در ديدار با فرماندهان و کارکنان ارتش جمهوري اسلامي با تاکيد بر اينکه همه بايد قدر انتخابات را بدانند فرمودند که: «انتخابات را بايد گرامي بداريد. انتخابات سالم، با امنيت، با سلامت و با گستردگي بايد انجام بگيرد» معظم له با تاکيد بر اين که دشمن در تلاش است تا انتخابات کشور را خراب کند! تاکيد داشتند: «ملت ايران با همين بيداري و هوشياري پيش بروند و يک انتخابات گسترده، بانشاط، با شور و شوق، و سالم و همراه با امنيت انشالله اتفاق بيفتد. اين براي کشور يک ذخيره اي خواهد بود! خود اين کشور را مصونيت  بسياري خواهد داد.» (30/1/1396)

مروري بر رهنمودهاي معظم له در سال‌هاي اخير مولفه‌هايي از انتخابات مطلوب و در تراز نظام اسلامي را آشکار مي‌سازد که مهم‌ترين آن را چنين مي‌توان فهرست نمود:

1- مشارکت حداکثري

شايد مهم‌ترين نکته مورد توجه رهبر معظم انقلاب اسلامي در انتخابات‌ها مسئله «مشارکت حداکثري» و حضور گسترده ملت در پاي صندوق‌هاي رأي باشد. معظم‌له از اين اصل به مثابه يک راهبرد اساسي چنين ياد مي‌کنند: «آنچه كه بايد به عنوان راهبرد اساسي مورد نظر همه باشد، عبارت است از حضور حداكثري مردم. بايد شركت مردم در انتخابات رياست‌جمهوري آينده كه إن‌شاءالله جزو حماسه‏هاي ملي خواهد شد، شركتي باشد كه دشمن را از دست‏اندازي به ايران اسلامي و ملت سرافراز ايران مأيوس كند.» (24/8/1383)

مشارکت گسترده ملت در انتخابات به اندازه‌اي مهم است که معظم‌له در اجتماع بزرگ مردم جيرفت‏، با صراحت اعلام مي‌دارند: «من بارها گفته‏ام كه اصل حضور مردم در انتخابات، حتّي از انتخاب اصلح هم مهم‏تر است؛ اگرچه انتخاب اصلح هم بسيار اهميت دارد.» (17/2/1384)

اين تأکيد برخاسته از عمق باوري است که معظم‌له به جايگاه مردم در نظام اسلامي داشته‌اند، به نحوي که از عبارت «نظام مردم‌سالاري ديني» براي حکومت اسلامي استفاده مي‌کنند. در نگاه ايشان چنين حضور گسترده‌اي رمز بقا و تداوم انقلاب اسلامي است؛ چرا که جمهوري اسلامي متکي بر اعتماد به ملت شکل گرفته است. معظم‌له در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري نهم در صحن جامع رضوي به اين حقيقت چنين اشاره مي‌دارند: «يكي اينكه حضور آگاهانه در انتخابات رياست‌جمهوري و انتخاب هوشمندانه از سوي آحاد مردم، يك مشاركت در سرنوشت كشور است. كشور ما متكي به آراي مردم است. علت اينكه دشمنان ملت و طمع‏ورزان به اين آب و خاك نتوانسته‏اند در طول بيست‌وشش سال گذشته گزندي وارد كنند، حضور و اراده و مشاركت مردم در صحنه‏هاي مختلف بوده است. راه‏پيمايي‏هاي شما در بيست‌و‌دوم بهمن يا در روز قدس و شركت شما در انتخابات‏هاي گوناگونِ سال‌هاي گذشته، اين كشور را بيمه كرده است. مشاركت در سرنوشت كشور علاوه بر اينكه در اداره و تعيين مديريت كشور نقش دارد، در خنثي كردن دشمني دشمنان هم بزرگ‌ترين نقش را ايفا مي‏كند.» (1/1/1384)

معظم‌له در ديدار استادان و دانشجويان دانشگاه علم و صنعت‏، معترضانه مي‌فرمايند: «اعتماد به مردم، عقيده‏ واقعي به مشاركت مردم. بعضي‏ها اسم مردم را مي‏آورند؛ اما حقيقتاً اعتقادي به مشاركت مردم ندارند. بعضي اسم مردم را مي‏آورند؛ اما به مردم اعتماد ندارند. بناي جمهوري اسلامي بر اعتماد به مردم و اعتقاد به مشاركت مردم است. بناي جمهوري اسلامي بر اعتماد به مردم و اعتقاد به مشاركت مردم است.»(24/9/ 1387)

رهبر معظم انقلاب پيش از انتخابات دهم رياست‌جمهوري با صراحت از تلاش مستمر و تمام‌عيار دشمنان انقلاب اسلامي براي ممانعت از برگزاري انتخابات و سرد و بي‌روح کردن آن سخن به ميان آورده و در ديدار مردم کردستان مي‌فرمايند: «در درجه‏ اول، هدف‌شان تعطيل شدن انتخابات است كه انتخابات نباشد. در يك دوره‏اي سعي كردند انتخابات مجلس شوراي اسلامي را به انواع و اقسام حيله‏ها متوقف كنند. خداي متعال نخواست و اراده‏ مردان مؤمن نگذاشت؛ نتوانستند. از اين مأيوسند كه انتخابات را به كلي تعطيل كنند. در درجه‏ بعد، هدف‌شان اين است كه انتخابات سبك و سرد برگزار بشود. مي‌خواهند ملت ايران حضور فعالي در انتخابات نداشته باشد.»  (22/2/1388)

معظم‌له اصل مشارکت حداکثري مردم در انتخابات را راهبردي براي خنثي‌سازي سناريوي دشمن مي‌دانند، براي نمونه در خطبه‏هاي نماز جمعه تهران با صراحت در ضرورت مقابله با سناريوي دشمن مي‌فرمايند: «چرا دشمن اين قدر هزينه و اصرار مي‏كند كه انتخابات رياست‌جمهوري را خلوت كند؟ آيا از اين تلاش مذبوحانه‏ دشمن، نبايد فهميد كه حضور در سر صندوق‌هاي رأي و انتخابات، مشت محكمي به دهان آنهاست؟ آيا از اين ترفند محكوم به شكست، نبايد فهميد كه دشمن از حضور مردم در صحنه ناراضي است؟ اين خود، راه بسيار روشن و تعيين‏كننده‏اي است.» (14/3/1372)

ايشان از دانشجويان بسيجي چنين مطالبه دارند: «تلاش شما بايد اين باشد كه مشاركت را به معناي حقيقي كلمه حداكثري كنيد.»(5/3/1384) و در مقام يک مرجع عالي‌قدر اعلام مي‌دارند: «هر كسي به استحكام اين نظام علاقه‏مند است، هر كه به اسلام علاقه‏مند است، هر كه به ملت ايران علاقه‏مند است، براي او عقلاً و شرعاً واجب است كه در اين انتخابات شركت كند.»(14/3/1388)

حکيم فرزانه انقلاب حتي از منتقدين و مخالفين نظام هم درخواست کردند که پاي صندوق راي حاضر شوند. ايشان در آستانه انتخابات مجلس دهم فرمودند: «شرط اوّل همين‌طور که عرض کرديم، شرکت همگان است؛ همه بيايند. بنده در صحبت قبلي هم اين را به همه گفتم که آن کساني که ممکن است نسبت به نظام جمهوري اسلامي هم حتّي مسئله داشته باشند، نسبت به امنيت کشور که ديگر مسئله ندارند، نسبت به اقتدار کشور که ديگر مسئله ندارند. خب، امروز اين نظام، امنيت کشور را حفظ کرده است، پيشرفت کشور را تسريع کرده است، به اين ملّت عزّت داده است؛ اينها که ديگر قابل انکار نيست، اينها را که دوست دارند؛ [پس‌] وارد اين ميدان بشوند براي عزّت بخشيدن به ايران و ايراني، براي استمرار امنيت ملّي، براي تضمين پيشرفتي که بحمدالله از اوّل انقلاب شروع شده و تا امروز بي‌وقفه پيش رفته؛ براي اينها بايد وارد بشوند. همه بايد وارد بشوند»(30/10/94)

2- آرامش در انتخابات

يکي از دغد‌غه‌هاي مهم رهبري در تمامي انتخابات‌ها، حفظ آرامش انتخابات بوده است که همواره با رهنمودهاي خود بر حفظ آن تأکيد داشته‌اند. از منظر ايشان انتخابات همواره بايد مظهر وحدت و انسجام ملي باشد و لازمه و نشانه آن وجود آرامش در انتخابات است. ايجاد تشنج، درگيري و ناامن‌سازي فضاي انتخاباتي، اقداماتي است که از تبديل فرصت انتخاباتي به تهديد براي انسجام و امنيت ملي کشور حکايت دارد؛ اقداماتي که به طور معمول با تحرکات و سناريوهاي طرح‌ريزي شده در بيرون از مرزها و حمايت ايادي داخلي دشمن و غفلت و سوء‌تدبير جناح‌هاي سياسي داخلي و گاه هواداران نامزدها به وجود مي‌آيد.

رهبر حکيم انقلاب در آستانه انتخابات مجلس ششم از وجود دست‌هايي براي ايجاد اختلاف و تشنج در انتخابات چنين مي‌گويند: «احتمالاً دست‌هايي در كار است كه در آستانه‌ انتخابات، محيط كشور را محيط متشنّج كند؛ اگر نتواند تشنّج عملي هم به‌وجود آورد، محيط تشنّج فكري و ذهني و بحران‌سازي مصنوعي كند. اين دست‌ها، دست‌هاي خدومي نيستند؛ دست‌هاي خودي‌ها نيستند؛ دست‌هاي بيگانه و دست‌هاي خائنند. ملت ايران بايد هوشيار باشد و بحمدالله هست.» (18/10/1378)

معظم‌له در جايي ديگر بر اين موضوع چنين تأکيد مي‌کنند: «انتخابات بايد در فضاي آرام و باصفا انجام گيرد و دور از تشنّج و درگيري و فضاي نفرت باشد. بديهي است كه در همه جا نامزدهاي گوناگوني با آرا و عقايد و سلايق مختلفي هستند و مردم هم نگاه مي‌كنند و ان‌شاءالله با شناسايي و با تدبّر انتخاب مي‌كنند و رأي خواهند داد. اين كار بايد در فضايي آرام انجام گيرد.»(26/11/1378)

3- سلامت انتخابات

يکي از دغدغه‌هاي مهم رهبر معظم انقلاب اسلامي مسئله سلامت انتخابات است. در نگاه ايشان رأي ملت امانتي است که در اختيار مسئولان امر قرار دارد و ايشان موظفند که با تمام توان در حفظ و سلامت آن بکوشند. سلامت انتخابات، هم به مرحله پيش از انتخابات، هم هنگام انتخابات و هم پس از انتخابات توجه دارد. در واقع، تمام فرآيند انتخابات از زمان آغاز فعاليت سياسي جناح‌ها تا اعلام و تأييد نتايج نهايي انتخابات بايد مورد توجه قرار گيرد.

از ديدگاه معظم‌له مسئول حفظ سلامت انتخابات نيز تنها ستاد انتخابات کشور و شوراي نگهبان نيستند؛ بلکه همه جناح‌هاي سياسي، نامزدهاي انتخاباتي، رسانه‌ها، هواداران و توده‌ رأي‌دهنده در اين ميان نقش خواهند داشت. براي نمونه در سال 1385 رهبر معظم انقلاب در ديدار مسئولان و كارگزاران نظام جمهوري اسلامي با صراحت از اهميت سلامت انتخابات سخن به ميان آورده و مي‌فرمايند: «اولاً سلامت اين انتخابات‌ها مهم است، كه خوشبختانه مسئولان كشور به اين توجه دارند، ما هم هميشه تأكيد كرده‏ايم و حالا هم هست. بايد از آراي مردم به طور كامل صيانت بشود. در همين اندازه از لحاظ اهميت، حفظ سلامت فضاي انتخابات، قبل از شروع انتخابات است- مثل همين حالا كه به‏تدريج نام‏نويسي‏ها شروع شده و مقدمات انتخابات فراهم شده است و تا زمان انتخابات، زمان زيادي نمانده- كه بايستي سلامت فضا را حفظ كنيد. بعضي فضاي انتخابات را خراب مي‏كنند؛ تخريب كردن، اهانت كردن و خُرد كردن شخصيت‌هاي گوناگون، همه برخلاف اقتضاي سلامت انتخابات است. هم مطبوعات، هم راديو و تلويزيون، هم كساني كه به ابزارهاي گوناگون ارتباط جمعي ديگري مجهز هستند- رايانه‏ها و شيوه‏هاي رايانه‏اي-، هم كساني كه يك منبري براي سخن گفتن دارند؛ مثل خطباي جمعه و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي؛ همه توجه داشته باشند كه «تخريب، فضاي انتخابات را خراب مي‏كند. شما از آن كسي كه به او علاقه‏منديد، دفاع كنيد؛ هيچ مانعي ندارد؛ اما به آن كسي كه رقيب اوست، مطلقاً حمله نكنيد؛ تخريب نكنيد. اين تخريب و اين حرف زدن‌ها و اهانت كردن‌ها، نه حجيت دارد براي مستمعان و نه جايز است؛ به خاطر اينكه فضا را خراب مي‏كند. بنابراين مسئله‏ حفظ سلامت خود انتخابات و حفظ سلامت فضاي انتخابات، خيلي مهم است.»(18/ 7/ 1385)

نمونه‌اي ديگر از تأکيدات معظم‌له خطاب به مسئولان در هنگام رأي‌گيري در انتخابات رياست‌جمهوري نهم است که مي‌فرمايند: «امروز هم من از دست‌اندركاران انتخابات - هم مجريان و هم ناظران - جداً و مؤكداً درخواست مي‌كنم كه از آراي مردم حفاظت كنند. آراي مردم امانتي است در دست آنها و بدون هيچ‌گونه جانبداري و دخالت دادن اميال خودشان، رأي مردم را بگيرند و آن‌چنان كه هست، بخوانند و ثبت كنند و سپس اعلام كنند و همين‌طور هم خواهد بود. من به مجريان و ناظران انتخابات اعتماد دارم و خداي متعال ان‌شاءالله توفيق دهد به بهترين وجهي انتخابات را برگزار كنند.» (3/4/1384)

4- قانون‌گرايي در انتخابات

يکي از ارکان برگزاري انتخابات تراز انقلاب اسلامي، قانون‌گرايي و پايبندي به ضوابط قانوني است. اين قانون‌گرايي نيز از اصولي است که همه فعالان صحنه انتخابات از مجريان و ناظران و نامزدها تا هواداران و انتخاب‌کنندگان بايد به آن پايبند باشند. رهبر معظم انقلاب در آستانه انتخابات‌ها بارها اين مسئله را گوشزد کرده‌اند. براي نمونه ايشان در آستانه انتخابات مجلس هشتم مي‌فرمايند: «من به مجريان انتخابات توصيه كرده‏ام، الان هم توصيه مي‌كنم بايد به شدت قانون را رعايت كنند. حد و مرز، قانون است. همه بايد الزامات قانوني را بپذيرند و تسليم الزامات قانوني بشوند. قانون حد فاصل حق و باطل است در حركت و مشي ملت و مسئولين. قانون را نبايد دور زد. اين بايد رعايت بشود.»(19/11/1386)

معظم‌له اعضاي شوراي نگهبان را از هرگونه تأثيرپذيري از سلايق و مذاق‌ها برحذر داشته و خطاب به ايشان مي‌فرمايند: «همان‌طور كه هميشه گفته‌ايم، در امر نظارت بايد قانون و موازين ملاك و معيار باشد و نه مذاق‌ها و سلايق شخصي. مطلقاً دنبال مذاق شخصي نرويد و اين‌طور نباشد كه يك وقت انسان خودش تشخيص دهد كه اگر اين فرد در مجلس نباشد، براي مجلس خسارتي است؛ اگر اين شخص باشد، براي مجلس فايده‌اي دارد؛ آن‌گاه برخلاف موازين و مقررات، اين مذاق اعمال شود. بايد كاري كنيد كه بتوانيد پيش خداي متعال و بندگان او جوابگو باشيد. اگر از شما سؤال شد كه به چه مناسبت اين شخص را رد كرديد، شما بگوييد: پروردگارا! من ملزم بودم طبق مقررات عمل كنم. مقررات چنين گفت، من هم اين شخص را رد كردم؛ يا مقررات چنين گفت، من اين شخص را تأييد كردم؛ اما اينكه من اين‌گونه تشخيص دادم، من اين‌گونه فهميدم، من اين آدم را مضر دانستم، من اين آدم را مفيد دانستم؛ اينها قابل قبول نيست. اينها را نه خداي متعال قبول خواهد كرد، نه بندگان خدا. بايد طبق موازين و مقررات عمل كنيد. هيچ‌گونه ملاحظه‌اي نبايد مانع از اعمال مقررات شود.»(14/11/1374)

5- رقابتي بودن انتخابات

يکي از شاخصه‌هاي انتخابات شايسته نظام اسلامي، رقابتي بودن آن است؛ به اين معنا که با تکثر و تعدد نامزدهاي انتخاباتي، حق انتخابات و گزينش براي رأي‌دهندگان وجود داشته باشد. اين مسئله خود يکي از عوامل مؤثر در جدي شدن انتخابات و پرشور بودن آن است که موجب افزايش اشتياق شرکت‌کنندگان در انتخابات خواهد شد.

توجه رهبر معظم انقلاب اسلامي به مسئله اهميت رقابتي بودن را مي‌توان در اين بخش از پيام معظم‌له به خوبي مشاهده کرد که پس از انتخابات رياست‌جمهوري هفتم صادر فرمودند: «... از ساير نامزدهاي محترم رياست‌جمهوري كه با آمادگي و حضور خود در ميدان اين آزمايش الهي، بزرگ‌ترين كمك را به ايجاد رقابت انتخاباتي و انگيزه بخشيدن به مردم كردند، صميمانه تشكر مي‌كنم. بي‌شك، بدون حضور افكار و سليقه‌ها و منش‌هاي متنوع در صحنه‌ نامزدي رياست‌جمهوري، اين موج عظيم حضور ملي پديدار نمي‌گشت و اين افتخار براي ملت ايران به ثبت نمي‌رسيد.» (3/3/1376)

مبتني بر اظهارات فوق به خوبي آشکار مي‌شود که معظم‌له يکي از شروط برگزاري باشکوه انتخابات را وجود تکثر و رقابتي بودن انتخابات مي‌دانند و بر اساس همين باور، درخواست دارند: «آن كساني كه نظام، اسلام، قانون اساسي و امام را قبول دارند، بايد به ميدان رقابت بيايند؛ منتها رقابت سالم و نه رقابت لجوجانه و عنادآميز.»(18/10/1382)

البته، تأکيد ايشان بر رقابت سالم و مثبت است؛ از اين رو معظم‌له پيش از انتخابات مجلس هشتم خطاب به اعضاي هيئت دولت مي‌فرمايند: «بعضي خيال مي‌كنند انتخابات، زمزمه‏هاي انتخابات، فضاي انتخاباتي، مايه‏ اختلاف است؛ نه، مي‌تواند مايه‏ اتحاد باشد؛ مي‌تواند تشجيع‌كننده‏ به سرعت عمل و پيشرفت باشد؛ با رقابت مثبت. هر گروهي سعي كنند براي خدمت‌گزاري به اين ملت، سهم متناسب با خودشان را كه لايق خودشان مي‌دانند، به دست بياورند؛ هيچ اشكالي ندارد. اين رقابت مثبت به جامعه نشاط مي‌بخشد، ما را زنده‏دل مي‌كند، روح جواني را بر جامعه‏ ما حاكم مي‌كند.»(21/7/1386)

البته هدف از اين رقابت است که مي‌تواند مثبت و منفي بودن آن را مشخص کند؛ زيرا مبتني بر تأکيدات معظم‌له، «در اسلام براي قبضه كردن قدرت، رقابتي وجود ندارد. اين را از آن جهت مي‌گويم كه عده‌اي تنها براي كسب قدرت سياسي تلاش مي‌كنند و به رقابت مشغولند. بنابراين رقابت صحيح، مشروع و مقبول، رقابت در خدمت‌رساني به مردم است.»(1/1/1382)

6- فراگير بودن انتخابات

يکي ديگر از مؤلفه‌هاي مؤثر در رسيدن به انتخابات تراز جمهوري اسلامي، فراهم آوردن بستري براي حضور همه استعدادها و گرايش‌هايي است که به قانون اساسي و آرمان‌هاي ملت اعتقاد داشته و براي اداره کشور برنامه دارند. در واقع، انتخابات شايسته و حقيقي به صرف تعدد نامزدها حاصل نخواهد شد؛ بلکه لازمه اين تعدد، تکثر و تنوع افراد، سليقه‌ها و گرايش‌ها خواهد بود که امکان انتخاب‌هاي مختلف را براي مردم فراهم آورد.

دغدغه‌ به‌کارگيري همه نيروها در مديريت کشور و فراهم آوردن حضور آنها در رقابت انتخاباتي و به نوعي برگزاري انتخاباتي فراگير با حضور همه گرايش‌هاي سياسي به رسميت شناخته شده در قانون را مي‌توان در اين توصيه حکيم فرزانه انقلاب اسلامي به اعضاي هيئت مركزي نظارت بر انتخابات چهارمين دوره‌ مجلس شوراي اسلامي مشاهده کرد که معظم‌له در اين‌باره مي‌فرمايند: «هرچه افراد از جهات و جناح‌هاي مختلف بيشتر در انتخابات شركت كنند، اين براي نظام بهتر است؛ براي شوراي نگهبان هم بهتر است. ما بايد كاري كنيم كه اين امكان و وسيله براي ورود اشخاص بيشتر فراهم بشود. نبايد طوري باشد كه يك جريان، ولو در يك شهر خاص، احساس بكند كه در اين انتخابات وارد نيست؛ بايد طوري باشد كه در همه جا همه احساس كنند كه مي‌توانند آن فرد مورد نظر خودشان را واقعاً آزادانه انتخاب بكنند؛ يعني شوراي نگهبان و حركتي كه در اين مقطع انجام مي‌دهد، بايد مظهر و آينه‌ اعتماد عمومي باشد.» (4/12/1370)

بر همين اساس، ايشان در انتخابات رياست‌جمهوري نهم پس از اينکه شوراي نگهبان، آقايان مصطفي معين و محسن مهرعليزاده را ردّ صلاحيت کرد، با نگارش نامه‌اي به شوراي نگهبان دستور تجديد نظر در اين مسئله را صادر فرمودند.

البته، اين تکثر و تنوع بايد چارچوبي داشته باشد که از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامي «اعتقاد به نظام اسلامي، اسلام، قانون اساسي و حضرت امام(ره)» شروط لازم براي آن است. در واقع، اين دايره فراگيري تنها جريان‌ها و گروه‌هاي سياسي را در بر مي‌گيرد كه در نظر و عمل پايبندي خود را به انقلاب اسلامي، قانون اساسي و منافع ملي ثابت كرده باشند كه در قانون اساسي وظيفه تشخيص آن بر عهده شوراي نگهبان است. جريان‌هاي سياسي كه مرزهاي خود و غير خود را در نورديده و براي ضربه زدن به نظام اسلامي، اردوگاه واحدي را با ضد انقلاب (هر چند موقت) تشكيل داده‌اند و كساني كه براي پيشبرد اهداف خود از تحصن و خانه‌نشيني براي فشار بر نظام اسلامي بهره برده‌اند، بايد براي بازگشت به دايره فراخ نيروهاي خود در مقابل رفتار سياسي خود به ملت و نظام اسلامي پاسخگو باشند.

7- سلامت رقابت‌هاي انتخاباتي

يکي ديگر از شاخصه‌هاي مورد تأکيد رهبر معظم انقلاب، توجه به سلامت رقابت‌هاي انتخاباتي است که تحقق آن در گرو رعايت اخلاق در ميدان رقابت‌هاست. مسائلي، از قبيل پرهيز از دروغ، تهمت و افترا، تخريب، بزرگنمايي مشکلات، اسراف، هزينه‌کردهاي غير شرعي، دادن وعده‌هاي غير واقعي، خريد رأي و... نمونه‌هايي از دغدغه‌هايي است که توجه به آن مي‌تواند متضمن سلامت انتخابات باشد. اين اصول بايد در سطوح مختلف رقابت انتخاباتي، همچون تبليغات، مناظرات و گفت‌وگوها و مصاحبه‌ها با رسانه‌هاي مختلف، يادداشت‌ها و تحليل‌هاي مطبوعات وابسته به جريان‌هاي سياسي و همچنين رقابت نزد طرفداران و هواداران مورد توجه قرار گيرد.

رهبر معظم انقلاب پيش از برگزاري انتخابات مجلس هشتم مي‌فرمايند: «در همين انتخابات اگر بد عمل بكنيم، به هم بد بگوييم، با هم كينه‏ورزي كنيم، به يكديگر تهمت بزنيم، برخلاف قوانين و مقررات رفتار كنيم، مي‌تواند وسيله‏ سقوط و ضعف و انحطاط باشد؛ دست خود ماست؛ امتحان الهي است.» (21/7/1386)

معظم‌له در انتخابات دهم رياست‌جمهوري نيز با تأکيدات بيشتري درباره مسئله رعايت اخلاق و قانون از سوي نامزدهاي انتخاباتي مي‌فرمايند: «نامزدهاي محترمي كه تاكنون نام‏نويسي كرده‏اند و مشغول تبليغات و اظهاراتي هستند، سعي كنند با انصاف عمل كنند. اثبات و نفي‏شان با توجه به حق و صدق باشد!» (22/2/1388)

ايشان به نامزدهاي انتخاباتي هشدار مي‌دهند: «نامزدهاي محترم توجه داشته باشند: اذهان عمومي را تخريب نكنند. اين همه نسبت خلاف دادن به اين و آن، تخريب‌كننده‏ اذهان مردم است؛ واقعيت هم ندارد؛ خلاف واقع هم هست.»(همان)

همچنين، خطاب به هواداران نامزدها مي‌فرمايند: «هر كدام از نامزدهاي محترم هم طرفداراني دارند. بعضي‏ها از اين طرفداران متعصب هم هستند، خيلي علاقه‏مند سرسختند به آن نامزد خودشان. خيلي خوب، باشند، حرفي نيست؛ اما مواظب باشيد، مراقب باشيد كه اين علاقه‏مندي‏ها به اصطكاك نينجامد؛ به اغتشاش نينجامد.»(14/3/1388)

رهبري انقلاب رعايت اخلاق انتخاباتي را شرطي براي سلامت انتخابات دانسته و مي‌فرمايند: «نامزدهاي انتخاباتي به يکديگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالي نامزد هستيد، معتقديد که آدم صالحي هستيد، آدم برجسته‌اي هستيد؛ بسيار خوب، از خودتان هرچه ميخواهيد تعريف کنيد بکنيد امّا به رقيبتان اهانت نکنيد، به رقيبتان تهمت نزنيد، از رقيبتان غيبت هم نکنيد؛ تهمت و افترا يعني نسبتي بدهيد که واقعيت ندارد، [امّا] غيبت يعني نسبتي بدهيد که واقعيت دارد؛ غيبت هم نبايد بکنيد. بنابراين اين هم يک وظيفه است و يک معيار است براي سلامت انتخابات. نمايندگان بروند آنچه را در وسعشان، در قدرتشان، در صلاحيتشان هست، براي مردم بيان کنند؛ مردم هم نگاه ميکنند، خوششان مي‌آيد رأي ميدهند، خوششان نمي‌آيد رأي نميدهند؛ اين ميشود [انتخابات‌] سالم.»(30/10/94)

ايشان در گامي جلوتر از نامزدهاي انتخاباتي مي‌خواهد که «وعده‌هاي غير عملي ندهند؛ بعضي از نامزدها، وعده‌هايي به مردم ميدهند که خودشان هم مي‌دانند از دست آنها ساخته نيست؛ شما که نميتواني اين وعده را عملي کني، چرا به مردم وعده ميدهي؟ چرا مردم را اميدوار ميکنيد به چيزي که ميدانيد نخواهد شد؟ گاهي وعده‌هاي غير قانوني ميدهند! [ميگويند] فلان عمل را انجام ميدهيم درحالي‌که ميدانند آن عمل خلاف قانون است؛ يا خلاف قانون اساسي است، يا خلاف قانون عادي است؛ وعده‌هاي اين‌جوري هم ندهند؛ شعارهاي غير قانوني ندهند. با مردم صادقانه بايد برخورد کرد؛ همه‌ي ملّت ما اين‌جور هستند که صداقت را احساس ميکنند، درک ميکنند؛ وقتي ما غير صادقانه برخورد کرديم، ممکن است کساني يک لَمحه‌اي(۲) و لحظه‌اي به اشتباه دچار بشوند لکن بعد حقيقت معلوم خواهد شد؛ بايد صادقانه با مردم رفتار کرد، صادقانه بايد با مردم حرف زد. اين جزو آداب حتمي انتخابات سالم است.» (30/10/94)

8- به قدرت رسيدن گزينه‌هاي اصلح

يکي از شاخصه‌هاي انتخابات شايسته نظام اسلامي آن است که در فرآيند انتخابات، شايستگان و اصلحان بر مسند قدرت تکيه زنند. اين مسئله رمز تعالي و ارتقاي نظام اسلامي است که در آموز‌ه‌هاي ديني نيز بر آن تأکيد بسياري شده است. رهبر معظم انقلاب(مدظله‌العالي) در تمامي انتخابات گذشته بر ضرورت انتخاب اصلح تأکيد داشته‌اند. ايشان با صراحت اعلام مي‌دارند: «مردم بايد به فكر شناخت اصلح باشند؛ چون امر كوچكي نيست»(11/2/1380)

معظم‌له معتقدند: «آنچه كه براي مردم در اين انتخابات و همه‏ گزينش‌هاي ملي و انتخابات‌ها مهم است، اين است كه سطح كارآمدي نظام روز به روز ارتقا پيدا كند؛ اين اساس مسئله است. اگر مردم دنبال رئيس‏جمهور يا دنبال نماينده‏ مجلس مي‏گردند يا دنبال ديگر كساني هستند كه مي‏خواهند آنها را با انتخاب تعيين كنند، در پي آن هستند كه انسان‌هاي كارآمدي را بر اريكه‏ مسئوليت بنشانند تا آنها بتوانند سطح كارآمدي نظام را افزايش بدهند و مشكلات مادي و معنوي مردم را حل كنند؛ اين خواست مردم است. حالا گروه‌ها و احزاب و عناصر سياسي هم هر كدام نقطه‏نظرهايي دارند؛ آن نقطه‏نظرات براي خودشان است.»(24/8/1383) از اين رو كه توجه و تأكيد بر انتخاب اصلح معنا مي‌يابد.

ايشان اصلح گزيني را شرطي براي سلامت انتخابات دانسته و مي‌فرمايند: «مسئله‌ي دوّم که سلامت انتخابات و سلامت اين رقابت را تأمين و تضمين مي‌کند، اين است که مردم با بصيرت، با فکر وارد بشوند و انسانهاي صالح را انتخاب بکنند. آدمهايي را انتخاب بکنند که وقتي رفت در آن مسند نشست - حالا آن مسند هرچه باشد؛ چه مسند عضويت در مجلس خبرگان باشد يا در مجلس شوراي اسلامي باشد يا رياست جمهوري باشد- خودش را سپر بلاي مشکلات کشور قرار بدهد، فاني در خدمات و مصالح و منافع عمومي مردم باشد، کشور را به دشمن نفروشد، مصالح کشور را براي رودربايستي با اين و آن زير پا نگذارد؛ بايد اين را انتخاب کنند. اين ميشود يک انتخابات خوب.»(30/10/94)

البته اين امر از ديدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامي به مردم واگذار شده است، نه مسئولان و نخبگان! معظم‌له به اين وظيفه خطير مردم در نظام مردم‌سالار ديني اين‌گونه اشاره مي‌کنند: «البته هر كس صلاحيتش در مراكز قانوني تأييد شود، صالح‏ است؛ اما بايد در بين صالح‏ها گشت و صالح‏تر را پيدا و او را انتخاب كرد. اين، هنر شما مردم است.» (17/2/1384)

مي‌توان گفت، ايشان براي جايگاه‌هاي گوناگون ويژگي‌هاي مختلفي را برشمرده‌اند كه برخي از موارد مشترك آنها عبارت است از: اعتقاد به نظام اسلامي، اعتقاد به آرمان‌هاي حضرت امام(ره)، مديريت، كارآمدي، شجاعت، ساده‌زيستي و... .