سه نفری که بنی‌صدر نمی‌خواست در سپاه باشند

شورای سپاه هم به پاسداران (نگارستان هشتم) رفت که مرکز شنود ساواک بود.

** با حکم امام(ره)، سپاه زیر نظر شورای انقلاب قرار گرفت

* یکی از اختلاف‌های مهم در همان ابتدای کار، این بود که سپاه زیر نظر چه کسی اداره شود. چه دیدگاه‌هایی در این باره وجود داشت؟

دولت موقت و برخی بچه‌های انجمن آمریکا مثل سازگارا (که او هم از طرف ابراهیم یزدی برای خودش یک حکمی برای تشکیل سپاه گرفته بود) معتقد بودند سپاه باید زیرنظر دولت باشد. ما و برخی از نیروهای انقلابی معتقد بودیم سپاه باید زیرنظر امام (ره) اداره شود و تعداد کمی هم می‌گفتند باید زیرنظر شورای انقلاب باشد.

بحث‌های زیادی شد تا اینکه یک سفر به قم خدمت امام(ره) رفتیم و موضوع را مطرح کردیم و حضرت امام(ره) هم فرمودند که شورای انقلاب اقدام کند.

** دوم اردیبهشت روز تصویب اساسنامه سپاه نیست

بنابراین 7 نفر شورای اولیه سپاه به شورای انقلاب معرفی شده و شورا در تاریخ 58/2/2 برای این افراد حکم صادر کرد.

در واقع در 2 اردیبهشت 58 برای شورای فرماندهی سپاه حکم صادر شد نه اینکه اساسنامه‌ای تصویب شود چون اصلاً در آن موقع اساسنامه‌ای نداشتیم.

حکمی هم برای افراد صادر شد 6 ماهه بود. نماینده امام(ره) هم که آقای لاهوتی بود.

** مخالفت لاهوتی با ادامه کار شورای سپاه

* با پایان مدت 6 ماهه چه اتفاقاتی افتاد؟

بعد از 6 ماه، بحث بر این بود که حالا چه کنیم. آقای لاهوتی که هم با حزب جمهوری مخالف بود و هم در شورای انقلاب عضویت نداشت و هم با آقای منصوری مشکل داشت، گفت شما دیگر مسئولیتی ندارید. بعد خدمت حضرت امام(ره) رفت و از ایشان حکمی به عنوان سرپرست سپاه گرفت.

این اختلاف‌ها کش پیدا کرد تا اینکه قرار بر این شد تا یک نفر از شورای انقلاب بیاید و در سپاه مستقر شود و کارها را پیش ببرند.

ابتدا آقای موسوی اردبیلی آمد. ایشان هفته‌ای یک ساعت یا ماهی یک بار می‌آمد و حضورشان منظم نبود و بعد به دلیل مشغله دیگر نیامدند.

بعد از آقای موسوی اردبیلی، آقای هاشمی رفسنجانی آمد اما ایشان هم بعد از مدتی دیگر نیامد و نفر سوم آیت‌الله خامنه‌ای بود که ایشان البته به صورت منظم هفته‌ای چند ساعت می‌آمدند و به کارها رسیدگی می‌کردند تا اینکه بنی‌صدر رئیس جمهور شد.

لاهوتی هم اگرچه حکم داشت اما موضوع سرپرستی ایشان تقریباً اجرایی نشد.

** دستور امام(ره) برای حزبی نبودن اعضای سپاه

یکی از موضوعات دیگر در آن مقطع، لزوم حزبی نبودن اعضا بود. به هرحال بسیاری از افراد قبل از ورود به سپاه عضو گروه‌های سیاسی بودند.

حضرت امام(ره) دستوری دادند مبنی بر اینکه هرکس می‌خواهد در سپاه فعالیت کند، باید از گروه‌های سیاسی استعفا بدهد یا از سپاه برود که برخی هم رفتند اما بعضی افراد مثل شهید محمد بروجردی، محسن رفیق‌دوست، محسن رضایی و چند نفر دیگر از گروه‌های سیاسی خودشان استعفا دادند و ماندند.

آقای جواد منصوری هم بعدها مسئولیت واحد جدیدالتأسیس فرهنگی را بر عهده گرفت. البته یک واحد دیگر هم به نام نهضت‌ها وجود داشت که مهدی هاشمی ملعون مسئول آن بود.

** اداره سپاه توسط دوزدوزانی به عنوان دومین فرمانده

* با انتخاب بنی‌صدر و انتصاب او به فرمانده کل قوا، احکام دیگر از طرف او صادر می‌شد. این موضوع حواشی ایجاد نمی‌کرد؟

با ریاست جمهوری بنی‌صدر امام (ره) او را به عنوان فرمانده کل قوا منصوب کرد که یعنی فرماندهان نیروهای مسلح از جمله ارتش و سپاه باید توسط ایشان منصوب شود.

در این مقطع حضرت آقا هم گفتند که ماندن ایشان دیگر موضوعیت ندارد و چون بنی‌صدر به عنوان فرمانده کل قوا منصوب شده باید او حکم بدهد.

بنی‌صدر برای مدتی آقای عباس دوزدوزانی را منصوب کرد تا بتواند شخص دیگری را پیدا کند. البته آقای دوزدوزانی هیچ حکمی نداشت و هیچ کدام از ماها حکم او را ندیدیم هر چند خودش معتقد است که حکم داشته است.

همین چند وقت پیش هم باز با ایشان در این رابطه صحبت کردم اما او می‌گوید من حکم داشتم و برخی افراد به خاطر سیاسی‌کاری آن را کتمان می‌کنند.

مدتی گذشت تا اینکه آقای بنی‌صدر، آقای عباس آقازمانی (ابوشریف) را برای فرماندهی سپاه انتخاب کرد. با انتخاب ایشان اختلاف‌ها شروع شد.

* به دلیل اینکه گفته می‌شد آقای ابوشریف از طرفداران بنی‌صدر است؟

آقای ابوشریف تفکرات خاصی داشت و افراد خاصی هم دور ایشان بودند. مثلاً شورا می‌گفت برای تشکیل سپاه در شهرها باید دفتر هماهنگی و پرسنلی با هم بروند و ابتدا تحقیق کنند اما آقای ابوشریف می‌گفت لازم نیست، من خودم حکم می‌دهم. مثلاً سپاه تهران این طور تشکیل شد و یا ارومیه که البته بعدها سپاه ارومیه منحل شد و مجدداً این بار با تحقیق شکل گرفت.

از طرف دیگر می‌گفتند آقای ابوشریف بنی‌صدری است. خودش هم اجتهاد زیادی در موضوعات می‌کرد. مثلاً می‌گفتند امام فرموده است بجنگید اما شما می‌گویید نه. ما حرف چه کسی را گوش کنیم؟ ابوشریف می‌گفت باید به حرف من گوش بدهید چون من در مسأله جنگ اجتهاد دارم اما امام ندارد.

این رویکردها اختلاف‌ها را هم زیاد می‌کرد تا اینکه کار به بنی‌صدر کشید و قرار شد یک نفر دیگر به عنوان فرمانده سپاه معرفی شود.

چند نفر کاندیدا بودند از جمله [شهید] محمد بروجردی که از کرمانشاه آمد و با بنی‌صدر صحبت کرد اما خودش بعدا قبول نکرد تا اینکه آقای مرتضی رضایی به عنوان فرمانده سپاه انتخاب شد که فرد بسیار خوبی بود.

* البته در مورد ایشان هم این شائبه بنی‌صدری بودن وجود داشت و گویا برخی مخالف او بودند.

آقا رضایی با بنی‌صدر مخالف بود اما به هر حال باید کار را پیش می‌برد. چون حکم فرمانده را بنی‌صدر صادر می‌کرد، به هرحال این موضوع مطرح می‌شد.

* خب هرکس که فرمانده می‌شد، باید از بنی‌صدر حکم می‌گرفت.

بله ولی اینجا کمی تفاوت داشت.

** گزینش در سپاه سخت و دقیق بود

* شما در ابتدای صحبتتان از لزوم تشکیل یک نهاد انقلابی برای دفاع از انقلاب در برابر توطئه‌ها صحبت کردید که منجر به تشکیل سپاه شد. ولی در آن مقطع کمیته هم فعال بود که قاطبه آن از بچه‌های مذهبی و انقلاب بودند. چرا همان کمیته گسترش پیدا نکرد و یک نهاد جدید تاسیس شد؟

کمیته پیش از انقلاب تشکیل شده بود و بعدها که ژاندارمری و شهربانی از هم پاشید، افراد زیادی از مساجد خصوصاً دور هم جمع می‌شدند و همه کاری می‌کردند.

این تشکل‌ها خودجوش بود و گزینش آنچنانی وجود نداشت بنابراین از همه طیف افراد در آن می‌توانستند عضو شوند اما سپاه این طور نبود که هر کس بخواهد وارد شود. مثلاً در گزینش سپاه یکی از شهرها، از میان 50 نفر، تنها 9 نفر انتخاب شدند.

** قرار بود کمیته در سپاه ادغام شود ولی در زمان وزارت آقای ناطق ملغی شد

* این موازی کاری گاها به بروز اختلافاتی هم بین سپاه و کمیته منجر می‌شد. برای رفع این مشکلات چه کردید؟

بعد قرار شد که سپاه از کمیته هم عضوگیری کند و چون جلسات مرتبی برگزار می‌کردیم سعی می‌شد اختلاف‌ها کم شود در حالی که کمیته یک نهاد مستقر بود اما سپاه تازه شکل گرفته بود.

سپاه تهران که تشکیل شد، این ارتباطات ضوابط بیشتری به خود گرفت تا اینکه قرار شد کمیته در سپاه ادغام شود.

ما رفتیم به کمیته مرکزی پیش مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی و برادرشان آیت‌الله باقری کنی رفتیم و توافق شد که هرجا سپاه تشکیل شد، کمیته منحل شود تا اینکه آقای ناطق نوری وزیر کشور شد.

آقای ناطق در مجلس از کمیته‌ها دفاع کرد و گفت اینها نباید منحل شود. مجلس هم رأی داد و کمیته زیرنظر وزارت کشور رفت و آن طرح ما هم به هم ریخت. البته کمیته در موضوعات مختلف حضور داشت مثل مقابله با ضدانقلاب و عملکرد خوبی هم داشتند اما گاهی هم باهم در سر برخی موضوعات درگیری پیش می‌آمد چون دو طرف همدیگر را نمی‌شناختند اما بعدها جلسات هماهنگی بیشتری برگزار شد.

** سپاه را از نفوذی‌ها پاکسازی کردیم

* یکی از چالش‌ها خصوصا در سال‌های ابتدای پیروزی انقلاب، موضوع نفوذ افراد وابسته به گروهک‌ها در نهادهای دولتی و انقلابی بود. این نفوذ در سپاه چقدر موضوعیت داشت و آنها چقدر توانستند در سپاه نفوذ کنند؟

نفوذی داشتیم خصوصاً از حزب توده و منافقین اما در سپاه بسیار کم و به ندرت بود. اینها به خوبی چهره خودشان را انقلابی و مؤمن نشان می‌دادند؛ از همه بهتر نماز می‌خواندند، از همه بهتر قرآن می‌خواندند و در مسابقات عقاید هم بهترین نمرات را می‌گرفتند اما مثلا توده‌ای بودند و اصلاً کسی فکرش را هم نمی‌کرد.

در سپاه به دلیل مراقبت‌های شدیدی که می‌شد این نفوذ‌ها بسیار به ندرت بود و اگر متوجه انحراف در کسی می‌شدیم سریعاً اقدام می‌کردیم.

ما حتی سپاه یکی از شهرها مثل ارومیه را کاملاً منحل کرده و دوباره تشکیل دادیم. 200 نفر دراین موضوع اخراج شدند و آقای [حسین] علایی را به عنوان فرمانده سپاه ارومیه گذاشتیم تا دوباره عضوگیری شود و یا در سپاه‌ شهر الیگودرز که منافقین در آن نفوذ کرده بودند نیرو فرستادیم و حتی آنجا را محاصره کردیم.

این طور نبود که اگر گزارشی بیاید، یک ماه یا دو ماه بررسی آن طول بکشد. وقتی به نتیجه می‌رسیدیم و برایمان محرز می‌شد، با یک تلفن اقدام می‌کردیم. یعنی رفتار انقلابی می‌کردیم. لذا سپاه در همان مقطع از همه نفوذی‌ها پاکسازی شد و اگر امروز سپاه جزو سالم‌ترین ارگان‌ها و نهادهاست، به خاطر این است که در تشکیل آن و در گزینش هسته‌های اولیه آن دقت و سخت‌گیری زیادی می‌شد. 

** برخورد بنی‌صدر از موضع تکبر و بود

** شما پیش از پیروزی انقلاب و در خارج از کشور با بنی‌صدر برخورد داشتید و این اختلافات به بعد از تشکیل سپاه و انتصاب او به فرماندهی کل قوا هم کشید. برخورد بنی‌صدر در این موضوعات چطور بود؟

بنی‌صدر تکبر زیادی داشت، در اواخر سال 56 یا اوایل 57 (درست یادم نیست) بعد از زندانی شدن 7 نفر از روحانیون، یک اعتصابی توسط دانشجویان در پاریس به طرفداری این افراد برگزار شد.

آن موقع محمد منتظری به انگلستان و پیش ما آمده بود و قرار بود ما هم به پاریس رفته و در این اعتصاب شرکت کنیم. البته ما همانجا به محمد منتظری اعتراض کردیم و گفتیم نباید سید مهدی هاشمی را جزو آن روحانیون حساب کنند چون او به شاه نامه نوشته و حتی تاریخ نامه را هم به تاریخ شاهنشاهی قید کرده.

در اعتصاب پاریس افراد زیادی بودند مثل مرحوم آقای دکتر حبیبی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، مرحوم صادق طباطبایی و غیره. 

یک سمیناری آنجا برگزار شد که چند سخنران داشت از جمله آقای دکتر سروش که از انگلستان آمده بود. بعد از سخنرانی دکتر سروش و بنی‌صدر، یک تضاد در بین افراد ایجاد شد. بنی‌صدر گفت بعدازظهر جلسه‌ای بگذارید تا من با اینها بحث کنم.

اتاق من در کنار اتاق بنی‌صدر بود و یک در مشترک داشت. شنیدم که بنی‌صدر، آقای طباطبایی و مسئول جلسه را صدا کرد و گفت این جلسه را بگذارید تا من اینها را لجن‌مال کنم.

من در را باز کردم و وارد شدم و گفتم اجازه نمی‌دهم این جلسه برگزار شود چون شما می‌خواهید افراد را لجن‌مال کنید نه بحث علمی. افرادی مثل آقای سروش اهل بحث علمی هستند.

بحث بالا گرفت و بنی‌صدر به من گفت من قول می‌دهم که من هم بحث علمی کنم. خلاصه این جلسه برگزار شد اما بنی‌صدر نتوانست در سخنرانی از پس سروش بربیاید.

بعد از این سمینار من را صدا کرد و گفت حالا راضی شدید؟ من به او گفتم یک سؤال از شما دارم، شما گویا کتابی نوشته‌اید به نام «کیش شخصیت». گفت بله، کتاب زیر چاپ است. گفتم سؤال من این است که آیا این کتاب روی خودش شما هم تأثیر گذاشته است یا نه؟ یک نگاهی به من کرد و سه مرتبه گفت البته البته البته.

** بنی‌صدر گفت این 3نفر باید از سپاه بروند

این گذشت تا اینکه ما به همراه اعضای شورای سپاه برای اولین بار پیش بنی‌صدر رفتیم.

البته قبل از آن، در سپاه‌ گرمسار مسائلی پیش آمده بود و ما هم نیروهایی برای اصلاح اعزام کردیم اما راهشان ندادند. ما هم در سپاه را بستیم و مجدداً عضوگیری کردیم.

گویا پیش از دیدار ما، مسئولان سابق سپاه گرمسار پیش بنی‌صدر رفته بودند و گفته بودند اینها با شما مخالفند و ما را از سپاه بیرون کردند. البته ما برای موضوع مرتبط با بنی‌صدر نرفته بودیم مسأله چیز دیگری بود.

بنی‌صدر بسیار متکبرانه برخورد کرد. مثلاً در همان دیدار، ابتدای همه شهید محلاتی که نماینده امام(ره) بود وارد شد اما بنی‌صدر نه از جایش بلند می‌شد و نه جواب سلام کسی را می‌داد. هر کسی هم سلام می‌کرد او فقط سرش را تکان می‌داد. خب این «کیش شخصیت» است دیگر.

بعد در صحبت‌هایش گفت این محمودزاده کیه که در سپاه فساد می‌کنه؟ گفتند ایشان. تا من را دید شناخت. گفت عبدالله؟

ما چندین بار در خارج با هم بحث کرده بودیم و بنی‌صدر در این جلسه گفت «این (یعنی من) عامل تفرقه است. من در خارج از کشور هر جا می‌رفتم وحدت ایجاد می‌کردم او اختلاف می‌انداخت و همه را به انجمن انگلیس دعوت می‌کرد جز من.» البته راست هم می‌گفت.

بعد گفت طرفداران من را هم اخراج می‌کند. خلاصه آن جلسه تمام شد. آقای سیدحسین خمینی (نوه حضرت امام (ره)) به من تلفن زد و گفت شورای سپاه را تشکیل دهید که می‌خواهم از طرف بنی‌صدر یک پیامی بیاورم.

جلسه تشکیل شد و در پیام بنی‌صدر آمده بود که 3 نفر باید از سپاه بروند که من، محسن رضایی و یوسف فروتن بودیم. جلسه هم شب بود. افراد زیادی مخالفت کردند. من گفتم مشکلی با رفتن ندارم اما بقیه گفتند باید امام نظر بدهد و هر چه ایشان گفتند ما انجام می‌دهیم.

سیدحسین خمینی گفت من با امام صحبت می‌کنم. فردای آن روز تماس گرفت و گفت امام جواب دادند. آمد و اعلام کرد که امام گفتند اینها بمانند ولی با بنی‌صدر مخالفت نکنند.

** شهید محلاتی گفت اولین نفری خواهم بود که در مجلس علیه بنی‌صدر صحبت می‌کند

* گویا آقای شهید محلاتی هم ابتدا از طرفداران بنی‌صدر بود.

آقای محلاتی در حزب جمهوری، جزو کسانی بود که برای کاندیداتوری بنی‌صدر در انتخابات ریاست جمهوری رأی داده و از او طرفداری می‌کرد.

ایشان با پدر بنده صیغه برادری خوانده بودند و به همین دلیل من را می‌شناخت. من به ایشان گفتم شنیده‌ام شما از بنی‌صدر طرفداری کردید. بعد خواستم تا سوابق بنی‌صدر را برایش بگویم.

از او پرسیدم آیا کسی که گوشت ذبح شده غیرشرعی می‌خورد، می‌تواند رئیس جمهور باشد؟

البته خانواده آقای بنی‌صدر هم حجاب درستی نداشتند. مثلاً وقتی که حضرت امام(ره) به نوفل لوشاتو رفته بودند، ما آدرسی از ایشان نداشتیم. دو اتوبوس از انگلستان بودیم که می‌خواستیم خدمت امام(ره) برسیم. برای گرفتن ‌آدرس رفتیم به خانه آقای بنی‌صدر. در که زدیم یک دختر 16، 17 ساله بدون حجاب در را باز کرد ما ابتدا فکر کردیم اشتباه آمدیم ولی خودش را که معرفی کرد، دختر آقای بنی‌صدر بود (همان کسی که بعداً همسر مسعود رجوی شد). بعد من از آقای بنی‌صدر سؤال کردم که چرا دختر شما این طور است؟ او هم گفت خودشان باید به این نتیجه برسند.

به هر حال این موضوعات را که با آقای محلاتی مطرح کردم تعجب کرد و گفت الان که دیگر کار از کار گذشته اما من اولین کسی خواهم بود که در مجلس علیه بنی‌صدر سخنرانی خواهم کرد.

** ماجرای انتصاب محسن رضایی به فرماندهی سپاه

* در یکی از مستند‌هایی که از صداوسیما پخش شد، آقای محسن رضایی می‌گوید خودش به امام(ره) پیشنهاد داده تا فرمانده سپاه شود. ماجرای انتصاب ایشان چه بود؟ به هرحال محسن رضایی اولین فرمانده سپاه است که مستقیما از امام(ره) حکم گرفت.

بعد از عزل بنی‌صدر و استعفای آقای مرتضی رضایی، من عازم سفر حج بودم که آقای محلاتی تلفن زد و گفت سریع اعضای شورا را جمع کن، امام نظری دادند که باید فوراً پیگیری شود. البته موضوع را به خود من گفت که امام فرموده بودند خودتان یک نفر را معرفی کنید تا من حکم بدهم.

من گفتم عازم مکه هستم ولی آقای محلاتی گفتند حق نداری بروی مسأله مهم است و باید سریعاً انجام شود.

مرحوم احمد آقای خمینی، علاوه بر شهید محلاتی، با آقای رفیق‌دوست هم در این باره صحبت کرده بودند. ما در حال جمع کردن اعضا بودیم که آقای رفیق‌دوست خودش تلفنی با اکثر اعضا صحبت کرده و موافقت آنها با فرماندهی محسن رضایی را گرفته بود.

حالا نمی‌دانم به چه کسانی زنگ نزد و یا چه کسانی مخالفت کردند ولی به هر حال با ما که تماس گرفته نشد و آقای محلاتی هم اصلاً مخالف بود.

بعد آقای رفیق‌دوست با حاج احمد آقا تماس گرفته و گفته بود اکثر اعضا یا همه اعضا (فکر کنم گفته همه اعضا) با محسن رضایی موافقند.

هنوز جلسه تشکیل نشده بود که ساعت 2 عصر، اخبار حکم امام برای آقای رضایی را اعلام کرد. همه تعجب کردیم ولی به هر حال کار انجام شده بود.

* شما تا سال 77 در سپاه بودید و بعد به نیروی انتظامی رفتید. در این باره هم توضیح بفرمایید که ماجرا چه بود؟

نیمه دوم سال 77، فرمانده نیروی انتظامی از حضرت آقا درخواست کردند که فلانی یعنی بنده به عنوان مسئول ارزیابی ناجا منصوب شوم اما رهبری موافقت نکردند و فرمودند جای او خوب است.

من هم در آن مقطع مسئول نظارت بر کل سپاه در حوزه نمایندگی بودم.

دو مرتبه فرمانده ناجا خدمت آقا رفت و گفت در نیروی انتظامی از 4 ارگان نیرو داریم یعنی سپاه، ژاندارمری، کمیته و شهربانی و یک نفر را می‌خواهیم که بتواند مسئولیت نظارت را به خوبی انجام دهد که این بار آقا با مأموریت یک ساله بنده موافقت کردند که البته این مأموریت 17، 18 سال طول کشید و بعد از آن هم که من 35 سال سابقه خدمت داشتم و مسئول مشاور و بازرس ویژه بودم، با دستور حضرت آقا به ستاد کل نیروهای مسلح آمدم.