نقشه راه، طرحي براي صلح براساس دو كشور فلسطين ـ اسراييل

(ضميمه فصلنامه خاورميانه ـ بهار 1382 ـ شماره 33 ـ صفحه 3)

متني كه در پي مي‌آيد نقشه راه اجرايي، هدفمند با مراحل روشن با برنامه زماني و اهداف زمانبندي شده و معيارهايي است كه هدف آن انجام اقدامهاي دوجانبه طرفهاي فلسطيني و اسراييلي به منظور پيشرفت همه‌جانبه در زمينه‌هاي سياسي، امنيتي، اقتصادي، انساني و زيربنايي است.

تمام جزئيات زير نظر گروه چهارجانبه ايالات متحده، اتحاديه اروپا، سازمان ملل متحد و روسيه انجام مي‌شود و هدف نيز عبارت از حل و فصل جامع و نهايي تخاصمات اسراييلي ـ فلسطيني تا سال 2005 است. بوش، رييس‌جمهوري آمريكا، ‌اين طرح را در 24 ژوئن اعلام كرد و اتحاديه اروپا، روسيه و سازمان ملل در 16 جولاي و 17 سپتامبر در طي بيانيه‌اي از آن استقبال كردند.

رسيدن به صلح ميان اسراييل ـ فلسطين تنها زماني سرانجام خواهد يافت كه پايان دادن به خشونت و تروريسم ميسر باشد و فلسطينيان رهبري داشته باشند كه بتواند قاطعانه عليه تروريسم عمل كند و قادر باشد تا دموكراسي مبتني بر عمل و آزادي را برقرار سازد و اسراييل نيز آمادگي آن را داشته باشد كه براي تأسيس يك كشور فلسطيني دموكراتيك هر كاري را انجام دهد.

گروه چهارجانبه اصرار براي انجام طرح را با نقشه مرحله اول از جمله آغاز بحثهاي مستقيم بين طرفين دعوا تسهيل مي‌كند طرح حاوي يك برنامه زمان‌بندي واقع‌گرايانه اجرايي خواهد بود كه انجام آن نيازمند تلاشهاي مبتني بر حسن نيت طرفين و پذيرش تعهدات است و اگر طرفين تعهدات خود را با سرعت به انجام رسانند به ثمر رسيدن نقشه راه حتماً بيش از زمان مقرر نيز دور از دسترس نخواهد بود.

صلح ناشي از حل و فصل دعاوي براساس مذاكره طرفين به ايجاد يك دولت فلسطيني آزاد، مستقل و باثبات خواهد انجاميد كه در صلح و امنيت در كنار اسراييل و ساير همسايگان زندگي خواهد كرد. اين صلح به تخاصم ميان اسراييل ـ فلسطين و اشغالي كه از 1967 آغاز شده پايان خواهد داد و اين كار براساس بيانيه كنفرانس مادريد و اصل صلح در مقابل زمين و قطنامه‌هاي 242 و 338 و 1397 شوراي امنيت سازمان ملل متحد و توافقات قبلي دو طرف و پيشنهاد امير عبدالله، وليعهد عربستان سعودي، در اجلاسيه اتحاديه عرب در بيروت مبني بر پذيرش اسراييل به عنوان يك همسايه به انجام خواهد رسيد. اين صلح همه‌جانبه درگيريهاي سوريه ـ اسراييل و لبنان ـ اسراييل را نيز مدنظر خواهد داشت.

گروه چهارجانبه به منظور ارزيابي ترتيبات طرفين در اجراي طرح در سطح مسئولان ارشد با هم ديدار خواهند كرد و در هر مرحله انتظار مي‌رود كه طرفين تعهدات خود را به طور موازي انجام دهند.

فاز اول: پايان دادن به دهشت‌افكني و خشونت، عادي‌سازي زندگي فلسطيني‌ها و تأسيس نهادهاي فلسطيني تا ماه مه 2003

در فاز اول فلسطيني‌ها بايد بلافاصله و بدون قيد و شرط تمامي عمليات خشونت‌آميز را با توجه به اقدامهاي زير متوقف نمايند و چنين اقداماتي بايد با اقدامات حمايت‌گرانه اسراييل همراه شود. فلسطيني‌ها و اسراييلي‌ها بايد همكاريهاي امنيتي خود را با هدف متوقف ساختن خشونت و دهشت‌افكني (ترور) و شورش و ايجاد دستگاه امنيتي محدود ولي موثر فلسطيني و براساس دستور كار تنت (Tenet) آغاز كنند. فلسطيني‌ها بايد ساختار سياسي خود را به منظور انجام اصلاحات سياسي جامع در تدارك براي استقلال ملي از جمله تهيه پيش‌نويس قانون اساسي فلسطين براي برگزاري يك انتخابات آزاد و سالم اصلاح نمايند و اسراييل نيز بايد كليه اقدامات لازم را براي عادي كردن زندگي مردم فلسطين انجام دهد و از اراضي اشغال شده فلسطين از 28 سپتامبر 2000 به بعد خارج شود و دو طرف بايد موقعيت موجود را (Status quo) كه در آن زمان وجود داشت مثل انجام و پيشبرد همكاري، احيا نمايند. همچنين اسراييل بايد تمام فعاليتهاي اسكان و شهرك‌سازي را براساس گزارش ميچل متوقف سازد.

در سرآغاز فاز اول:

ـ رهبري فلسطين با انتشار اطلاعيه‌اي صريح حق اسراييل را براي زندگي در صلح و امنيت به رسميت بشناسد و بلافاصله آتش‌بس غير مشروطي را براي پايان دادن به فعاليتهاي مسلحانه و تمامي اعمال خشونت‌آميز عليه اسراييل در هر مكان به اجرا بگذارد و تمامي نهادهاي رسمي فلسطين به تحريكات عليه اسراييل پايان دهند.

ـ رهبري اسراييل با انتشار اطلاعيه‌اي صريح بر تعهدات خود در مورد حق فلسطين براي ايجاد دولتي مستقل، خودمختاري و داراي حق حاكميت ارضي كه در صلح و امنيت در كنار اسراييل زندگي خواهد كرد، تأكيد كند و بر هر گونه خشونت عليه فلسطيني‌ها در هر مكان خاتمه دهد. تمام نهادهاي رسمي اسراييل نيز بايد به تحريك عليه فلسطينيان خاتمه دهند.

امنيت:

ـ طرف فلسطيني پايان دادن به خشونت و دهشت‌افكني را اعلام كند و به تلاشهاي مشخص براي دستگيري، درهم شكستن و جلوگيري از اقدامات افراد و گروههايي كه به برنامه‌ريزي و انجام حملات خشونت‌بار عليه اسراييل در هر جا مبادرت مي‌نمايند، اقدام نمايند.

ـ سازمان امنيتي فلسطين با هدف انجام عمليات مؤثر جهت برخورد با مبادرت‌كنندگان به ترور و از بين بردن ظرفيتهاي تروريست‌ها و زيرساختهاي آنها بازسازي شود. اين امر شروع به جمع‌آوري سلاحهاي غير قانوني و تحكيم قدرت امنيتي فارغ از همراهي با ترور و فساد را دربرمي‌گيرد.

ـ دولت اسراييل نيز از انجام هر گونه عملي كه زايل‌كننده اعتماد است از جمله اخراجها، حمله به افراد غير نظامي، تخريب خانه‌ها و داراييهاي فلسطينيان، انهدام نهادها و زيرساختهاي فلسطين و ديگر اعمالي كه در دستور كار تنت (Tenet) ذكر شده، خودداري كند.

ـ نمايندگان گروه چهارجانبه با تكيه بر مكانيسمهاي موجود نظارتهاي غير رسمي را آغاز كنند و با دو طرف دوباره نحوه برقراري نظارتهاي رسمي و انجام آن به گفتگو بنشينند.

ـ اجراي نقشه راه آمريكا دربرگيرنده بازسازي و تربيت نيروهاي امنيتي و از سر گرفتن طرح همكاريهاي امنيتي با همكاري آمريكا، مصر، ‌اردن و حمايت گروه چهارجانبه در دست‌يابي به آ‌تش‌بس نهايي جامع و بادوام است.

ـ تمام سازمانهاي امنيتي فلسطين به سه گروه تحت نظر وزارت كشور محدود شود.

ـ نيروهاي امنيتي بازسازي شده فلسطيني و نيروهاي اسراييل همكاريهاي امنيتي و ديگر تعهدات اجرايي خود را براساس تعهدات مندرج در برنامه كاري تنت از جمله ديدارهاي منظم مقامات ارشد و با شركت مقامات امنيتي آمريكا به انجام رسانند.

ـ دولتهاي عربي حمايتهاي آشكار و پنهان خود را از همه گروههاي حامي و درگير در ترور و خشونت قطع نمايند.

ـ تمام كمكهاي مالي به بودجه فلسطيني‌ها از طريق وزارت بازرگاني و حساب خزانه‌داري فلسطين انجام شود.

ـ با پيشرفت جامع امنيت نيروهاي دفاعي اسراييل به تدريج از مناطقي كه بعد از 28 سپتامبر 2000 اشغال كرده‌اند خارج شوند و نيروهاي امنيتي فلسطيني جايگزين آنها گردند.

نهادسازي فلسطيني‌ها

اقدام فوري به منظور تهيه سند مقدماتي قانون اساسي كشور فلسطين و تشكيل سريع كميته قانون اساسي انتشار قانون اساسي فلسطين براساس نظام پارلماني دموكراتيك و كابينه‌اي به رياست يك نخست‌وزير براي اعلام نظر عمومي. كميته تهيه قانون اساسي سند مقدماتي را پس از انتخابات براي تسليم به نهادهاي داراي مسئوليت فلسطيني براي تصويب ارايه خواهد كرد.

ـ انتخاب نخست‌وزير و هيأت دولت اسراييل سفرهاي رسمي مقامات فلسطيني را براي شركت در جلسات كابينه، بازآموزيهاي امنيتي زير نظر مقامات بين‌المللي، فعاليتهاي اصلاحي و انتخاباتي و ساير اقدامات حمايتي مربوط به تلاشهاي اصلاحي، تسهيل خواهد كرد.

ـ تداوم انتصاب وزيرهاي فلسطيني براي انجام اصلاحات بنيادي، تكميل اقدامات بيشتر به منظور نيل به جدايي مناسب قوا از جمله هر نوع اصلاحات قانوني لازم فلسطين براي انجام اين هدف.

ـ تشكيل كميسيون مستقل انتخابات فلسطين.

ـ اجراي فعاليتهاي قضايي، اجرايي و معيارهاي اقتصادي به همان شيوه‌اي كه توسط نيروهاي كمكي ويژه در مورد اصلاحات فلسطيني انجام شد.

ـ برگزاري انتخابات آزاد، سالم و عادلانه بر پايه فرايندي آزاد و چندحزبي در اولين زمان ممكن و بر پايه اقدامات پيش‌گفته و در چارچوب بحثهاي آزاد و انتخاب شفاف كانديداها.

ـ دولت اسراييل انجام كار نيروهاي ويژه كمكي برگزاري انتخابات، ثبت نام رأي‌دهندگان، ‌رفت و آمد كانديداها و مأموران رأي‌گيري را تسهيل و از سازمانهاي غير دولتي مشاركت‌كننده در فرآيند انتخابات حمايت نمايد.

ـ دولت اسراييل اتاق بازرگاني و ساير سازمانهاي تعطيل شده فلسطين را در بيت‌المقدس شرقي بازگشايي نمايد به شرط آنكه اين سازمانها اكيداً در چارچوب توافقهاي پيشين بين دو طرف عمل كنند.

اعمال انسان‌دوستانه

ـ اسراييل متعهد مي‌شود كه اقداماتي را براي بهبود شرايط انجام دهد. دو طرف فلسطيني ـ اسراييلي متعهد مي‌شوند تا توصيه‌هاي گزارش برتيني (Bertini) را به منظور بهبود شرايط انساني به طور كامل انجام دهند، حكومت نظامي برداشته شود، محدوديتهاي موجود در رفت و آمد و كالا كاهش يابد و به مقامات انسان‌دوست بين‌المللي اجازه دسترسي كامل، سالم و آزاد داده شود.

ـ AHLC به بازبيني شرايط انسان‌دوستانه و چشم‌انداز توسعه اقتصادي در ساحل غربي رود اردن و نوار غزه مي‌پردازد و دست به تلاش عمده براي كمك از حمله در مورد كارهاي اصلاحي مي‌زند.

ـ دولت اسراييل و حكومت فلسطين به شفاف‌سازي فرايند درآمدها و جابه‌جايي سرمايه از جمله ديون معوقه براساس مكانيسم شفاف قابل اجرا و مورد توافق ادامه مي‌دهند.

جامعه مدني

ادامه كمك خيرخواهانه، شامل افزايش دارايي از طريق سازمانهاي دولتي و غير دولتي براي مردم جهت برنامه‌هاي مردم، توسعه‌بخش خصوصي و ابتكارات جامعه مدني.

شهرك‌نشين‌ها

دولت اسراييل بلافاصله پاسگاههاي ديده‌باني را كه از مارس 2001 بنا شده است تعطيل كند و مطابق با گزارش ميچل، كليه فعاليتهاي شهرك‌سازي از جمله رشد شهرك‌نشيني را متوقف كند.

فاز 2. مرحله‌ گذار از ژوئن 2003 تا دسامبر 2003

در فاز دوم تمام تلاشها بر ايجاد يك دولت فلسطيني‌ با مرزهاي موقتي و اجزاي حاكميت مبتني بر قانون اساسي جديد استوار است و اين به مثابه ديدگاهي براي موقعيت حل و فصل دايمي تلقي مي‌شود. بديهي است كه اين هدف با وجود يك رهبري فلسطيني متمايل به مقابله با خشونت و توانايي برقراري دموكراسي مبتني بر تساهل و آزادي قابل دسترسي خواهد بود. در صورت وجود چنين رهبري، نهادهاي مدني اصلاح شده و ساختارهاي امنيتي فلسطيني‌ها مي‌توانند حمايت فعال گروه چهارجانبه و جامعه گسترده‌تر جهاني را در تأسيس يك كشور مستقل و با ثبات جلب كنند. ورود به فاز دوم بر اجماع قضاوت گروه چهارجانبه به اين بستگي دارد كه آيا با در نظر گرفتن انجام تعهدات از سوي دو طرف، شرايط براي پيشرفت مناسب است. فعاليت فاز دوم پس از عادي شدن زندگي در فلسطين، استقرار نهادهاي فلسطيني و برگزاري انتخابات زير نظر گروه چهارجانبه آغاز خواهد شد و با تشكيل دولت مستقل فلسطيني با مرزهاي موقت در 2003 پايان خواهد يافت. هدفهاي اوليه اين طرح تداوم عمليات امنيتي جامع و همكاري مؤثر امنيتي، تداوم عادي شدن زندگي فلسطيني‌ و ساخت نهادها و تحكيم اهداف به دست آمده در فاز اول، تصويب يك قانون اساسي دموكراتيك فلسطين، تأسيس رسمي دفتر نخست‌وزيري، تحكيم اصلاحات سياسي و ايجاد كشور فلسطين با مرزهاي موقتي است.

كنفرانس بين‌المللي

ـ اين كنفرانس به دعوت گروه چهارجانبه و با مشورت دو طرف بلافاصله بعد از برگزاري موفق انتخابات در فلسطين و با هدف حمايت از احياي اقتصادي فلسطين و تحكيم دولت مستقل با مرزهاي موقت تشكيل خواهد شد.

ـ اين گردهم‌آيي جامع و با هدف دست‌يابي به صلح كامل در خاورميانه (از جمله ميان اسراييل ـ سوريه و اسراييل ـ لبنان) خواهد بود.

ـ دولتهاي عربي روابط خود با اسراييل را به زمان پيش از انتفاضه باز خواهند گرداند.

ـ تعهدات چندجانبه قبلي در مورد مسايلي چون آب منطقه‌اي، محيط زيست، توسعه اقتصادي، پناهندگان و مسايل كنترل سلاحها احيا مي‌شود.

ـ قانون اساسي جديد براي كشور مستقل فلسطيني، نهايي و توسط نهادهاي مسئول فلسطين تصويب مي‌شود و اگر اين كار نيازمند انتخابات بيشتري باشد به دنبال تصويب قانون اساسي جديد، انجام خواهد شد. ساختار هيأت دولت همراه با دفتر نخست‌وزيري كه به طور رسمي تشكيل شده است مطابق با پيش‌نويس قانون اساسي صلاحيت مي‌يابد.

ـ تداوم عمليات امنيتي جامع از جمله همكاري امنيتي مؤثر بر پايه طراحيهاي فاز اول.

ـ ايجاد يك كشور مستقل فلسطيني با مرزهاي موقت از طريق يك فرايند پذيرش تعهدات توسط اسراييل ـ فلسطين كه به وسيله كنفرانس بين‌المللي ترتيب يافته است.

ـ انجام موافقت‌‌نامه‌هاي قبلي به مثابه بخشي از اين فرايند براي افزايش حداكثر هم‌جواري سرزميني از جمله انجام اقدامات بيشتر در شهركها در ارتباط با تأسيس كشور فلسطين با مرزهاي موقتي.

ـ افزايش نقش بين‌المللي در اجراي مرحله گذار با حمايت فعالانه، مداوم و عملياتي گروه چهارجانبه.

ـ كمك اعضاي گروه چهارجانبه به گسترش شناسايي بين‌المللي از كشور فلسطين از جمله عضويت احتمالي آن در سازمان ملل متحد.

فاز سوم وضعيت توافق دايمي و پايان درگيري اسراييل ـ فلسطين (2004-2005)

ورود به فاز سوم مبتني بر تأييد گروه چهارجانبه و مدنظر قرار دادن عمليات طرفين و نظارت گروه چهارجانبه است. اهداف فاز سوم، تحكيم و تثبيت اصلاحات و استقرار نهادهاي فلسطيني، حفظ و اجراي امنيت مؤثر فلسطيني و مذاكرات اسراييل ـ فلسطين با هدف امضاي توافق‌نامه تشكيل يك كشور مستقل فلسطيني در سال 2005 است.

كنفرانس بين‌الملل دوم

اين كنفرانس به دعوت گروه چهارجانبه و با مشورت دو طرف و در سال 2004 براي رسيدن به يك توافق‌نامه مشتمل بر تشكيل كشور مستقل فلسطين با مرزهاي موقت آغاز خواهد شد و قرار است با توافق بر سر تمام موضوعات از جمله مرزها، بيت‌‌المقدس، پناهندگان و شهركها در سال 2005 پايان يابد. اين كنفرانس دربرگيرنده يك صلح كلي در خاورميانه از جمله ميان اسراييل و لبنان و سوريه خواهد بود.

ـ تداوم پيش‌برد جامع و مؤثر اصلاحات در دستور كار كه توسط نيروهاي ويژه‌ براي آماده‌سازي توافق‌نامه نهايي طراحي شده است.

ـ تداوم اقدامات مؤثر امنيتي و حفظ همكاريهاي مؤثر امنيتي بر پايه اصول مرحله اول.

ـ تلاشهاي بين‌المللي براي تسهيل اصلاحات و تثبيت نهادهاي فلسطيني و اقتصاد فلسطيني در تدارك براي موافقت‌نامه موقعيت نهايي.

ـ در پايان دو طرف به توافقي دايمي و جامع در سال 2005 دست مي‌يابند كه به درگيري فلسطين ـ اسراييل پايان خواهد داد. اين كار براساس مذاكرات جهت حل مسئله ميان طرفين براساس قطعنامه‌هاي 242، 238، 1397 شوراي امنيت خواهد بود كه به اشغال سال 1967 پايان خواهد داد. اين توافق دربرگيرنده حل واقعي، عادلانه و واقع‌گرايانه براي مسئله آوارگان و مذاكرات حل موضوع در مورد موقعيت بيت‌المقدس خواهد بود كه در آن رضايت دو طرف مد نظر خواهد بود و منافع مذهبي يهوديان، مسيحيان و مسلمانان جهان را در نظر خواهد داشت و با انجام كار با اين ديدگاه، دو كشور اسراييل و حاكميت مستقل، دموكراتيك و بادوام فلسطين در كنار يكديگر با صلح و امنيت زندگي خواهند كرد.

ـ دولتهاي عرب رابطه عادي و كامل با اسراييل را خواهند پذيرفت و همه دولتهاي منطقه در چارچوب صلح جامع مسئله اعراب ـ اسراييل، همگي در صلح و امنيت خواهند زيست.

ش.د820681ف