سرانجام؛ داعش در ايران

(روزنامه اعتماد ـ 1396/03/18 ـ شماره 3825 ـ صفحه 10)

چهارشنبه متفاوت براي ايراني‌ها

نيويورك‌تايمز در گزارشي خبري در اين باره نوشت: ايران، يكي از معدود كشورهايي كه از بازيگران فعال در پرونده سوريه است اما تاكنون هدف حملات تروريستي قرار نگرفته بود، روز چهارشنبه خود را به گونه ديگري آغاز كرد. روزي كه با حمله همزمان چند زن و مرد به پارلمان و حرم رهبر انقلاب ايران آغاز شد. بر رقم كشته‌شدگان و زخمي‌هاي اين حادثه در جريان چندساعتي كه اين ماجرا طول كشيد، افزوده شد. داعش بلافاصله و البته با سرعت زماني كه فاصله چنداني با زمان حادثه نداشت، اعلام كرد كه مسووليت اين حملات را مي‌پذيرد. درفاصله زماني رخداد اين عمليات تروريستي و پذيرش مسووليت آن از سوي داعش، زمزمه‌هايي كه در تهران به گوش مي‌رسيد اين بود كه كار عربستان است. كشوري كه پيش از اين رقيب و اين روزها دشمن منطقه‌اي ايران است. عربستان سعودي در چندوقت اخير موج انتقادها از ايران را افزايش داده و همچنين تلاش مي‌كند قطر را هم منزوي كند تا به زعم برخي از تحليلگران اين كشور را وادار به فاصله گرفتن از ايران كند. حملاتي كه روز چهارشنبه تهران را تكان داد از همان الگوي هميشگي داعش پيروي مي‌كرد. حمله‌كنندگان مسلح به كلاشينكف بودند و كمربندهاي انتحاري هم بسته بودند و همزمان در چند منطقه با فاصله جغرافيايي قابل توجه اقدام به حمله كردند. براساس گزارش رسانه‌هاي ايراني عاملان حمله از درب ورودي پارلمان داخل شده‌اند و اين در حالي است كه مشخص نيست چرا تدابير امنيتي در چنين محل مهمي تا اين اندازه قابل نفوذ بوده است و اين در حالي است كه عمدتا تدابير امنيتي اطراف مجلس ايران قابل توجه است.

اين رسانه امريكايي در بخش‌هايي از گزارش خود مي‌نويسد كه ماموران امنيتي در ايران در اطراف پارلمان پس از گذشتن قريب به يك ساعت از زمان آغاز حمله توانستند كنترل اوضاع را به دست بگيرند و اين اندكي دير به نظر مي‌رسد. تلويزيون ايران براي پوشش خبري اين اتفاق دير دست به كار شد و به عنوان نمونه خبر مربوط به اين حادثه را پس از خبري مربوط به افزايش بهاي مهدكودك‌ها در پايتخت قرائت كرد. اين نخستين حمله تروريستي در تهران در بيش از يك دهه گذشته است و دقيقا دو هفته پس از آن است كه دونالد ترامپ به منطقه آمد و به همراه متحدان منطقه‌اي‌اش اعلام كرد كه مي‌خواهد ايران را به دليل فعاليت‌هاي منطقه‌اي منزوي كند. ايران همواره اتهام‌هاي مطرح شده از سوي عربستان و امريكا درباره فعاليت‌هاي منطقه‌اي خود را رد كرده است. ايران و عربستان سعودي هر دو همديگر را به حمايت از تروريسم متهم مي‌كنند. نيويورك تايمز به نقل از يك مقام امنيتي در ايران پس از حملات روز چهارشنبه مي‌نويسد: اين حمله پيامي به ايران از سوي عربستان سعودي بود. آنها فكر مي‌كنند با اين حملات به ايران درس مي‌دهند و البته مي‌خواهند واكنش ايران را بسنجند. در حالي كه عمليات‌هاي تروريستي در چندسال اخير در اروپا و خاورميانه به كرات تكرار شده است اما ايران عمدتا از اين مسائل در امان بوده است. در جريان رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري نيز حسن روحاني، رييس‌جمهور مستقر و منتخب ايران به اين مساله اشاره كرد و از نيروهاي اطلاعاتي و امنيتي به دليل اين فضاي امن در كشور قدرداني كرده بود. نيويورك‌تايمز در ادامه تحليل خود مي‌نويسد: حمله روز چهارشنبه كه داعش هم مسووليت آن را بر عهده گرفته است، نشان داد كه ايران هم مي‌تواند در برابر جريان‌هاي تروريستي آسيب‌پذير باشد. برخي از تحليلگران مسائل امنيتي مي‌گويند كه با توجه به فعاليت‌هاي ايران در سوريه و عراق، اين كشور از مدت‌ها پيش سوژه داعش براي عمليات تروريستي بوده اما اين گروه تاكنون موفق به پيشبرد اهداف خود نشده بود.

شوك به امنيت

بي‌بي‌سي انگليسي در گزارش خبري خود از اين حادثه در تهران به سابقه حملات تروريستي در ايران اشاره كرده و مي‌نويسد: حمله روز چهارشنبه جدي‌ترين خشونت تروريستي در تهران از پس از سال‌هاي نخست انقلاب اسلامي سال ١٩٧٩ است. اين حمله براي مردم ايران يك شوك بزرگ است چرا كه ايراني‌ها در چندسال اخير و در حالي كه در منطقه ملتهب خاورميانه زندگي مي‌كردند در امنيت بودند. با وجود مشاركت فعال ايران در مبارزه با داعش هم در عراق و در سوريه، داعش تاكنون نتوانسته بود حملاتي را در داخل ايران هدايت كند و به نظر مي‌رسيد كه از نظر مقبوليت و مشروعيت نيز در ميان بافت جمعيتي ايران جايگاهي نداشته است. با اين‌همه داعش در چند سال اخير بر فعاليت‌هاي تبليغاتي خود به زبان فارسي افزوده است و تلاش كرده جمعيت اهل تسنن ايران را با خود همراه كند. همزمان سرويس‌هاي اطلاعاتي ايران هم مي‌گويند كه تاكنون موارد متعددي از عمليات‌هاي خرابكارانه را خنثي كرده‌اند.

داعش كاري كه القاعده نتوانست را تمام كرد

در ادامه اين گزارش بي‌بي‌سي به نقل از كارشناسان مسائل تروريستي آمده است: داعش در يك سال گذشته فيلم‌هاي تبليغاتي را با تمركز بر حمله در داخل ايران منتشر كرده بود. در فيلمي كه در ماه مارس منتشر شد چند شبه‌نظامي يكي از همكاران خود را كه ايراني است و براي داعش در عراق كار مي‌كند، معرفي مي‌كنند. اين شبه‌نظاميان در حالي كه به زبان فارسي صحبت مي‌كنند دولت ايران و ساير نهادهاي مذهبي در ايران را تقبيح كرده و همچنين سخنان تندي را در مورد برخي مقام‌هاي عاليرتبه ايراني به كار مي‌برند. داعش با عمليات موفقي كه در تهران در روز چهارشنبه انجام داد مي‌تواند اعلام كند كه پس از سال‌ها توانست ايران را به عنوان كشوري با اكثريت جمعيت شيعه هدف قرار دهد و اين همان آمالي بود كه گروهي مانند القاعده سال‌ها در سر داشت اما نتوانسته بود به اين آرزو جامه عمل بپوشاند.

حمله به پيشرو در مبارزه با داعش

واشنگتن‌پست در اين خصوص نوشت: مردان مسلح داعش نخستين حمله تروريستي در ايران را رقم زدند. حمله‌اي كه همزمان با ماه رمضان در ايران بود و به نظر مي‌رسد كه ايراني‌ها را شوكه كرده است. حمله به ساختمان مجلس ايران براي بسياري از مردم در ساعات اوليه باور كردني نبود. مجلس در ايران به عنوان صداي سياست داخلي شناخته مي‌شود و نماد شورا در سيستم سياسي جمهوري اسلامي ايران است. حرم بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران نيز براي ايراني‌ها نمادي از انقلاب اسلامي اين كشور در سال ١٩٧٩ است كه منجر به جدا شدن اين كشور از متحدان غربي‌اش شد. هرچند كه داعش مسووليت اين حمله را برعهده گرفته است اما مشخص نيست كه آيا واقعا در پشت‌پرده اين حملات گروه تروريستي داعش است يا اينكه اين گروه مانند بسياري از موارد در گذشته براي تصاحب عمليات‌هاي تروريستي پيش‌دستي كرده است. اين حمله در حالي در روز چهارشنبه تهران را لرزاند كه معمولا گروه‌هايي مانند القاعده و داعش در داخل ايران جايگاه عملياتي نداشته‌اند. اين گروه‌ها معمولا براي ضربه زدن به شيعيان به مكان‌هاي مقدس در عراق حمله مي‌كردند. هرچند كه ايران در صف مبارزه با داعش در زمره نخستين كشورهاي منطقه است اما حمله روز چهارشنبه اين گروه به پايتخت تهران و آنهم دو محل استراتژيك در تهران نشان‌دهنده وسعت يافتن دامنه فعاليت‌هاي داعش در منطقه و البته در اروپا است.

واشنگتن‌پست در ادامه مي‌نويسد: حملاتي از اين جنس در پايتخت ايران بي‌سابقه است چرا كه حجم نيروهاي امنيتي در تهران بسيار بالا است و اشراف اطلاعاتي نهادهاي ايران بر مسائل پايتخت نيز اندك نيست. سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز اشراف امنيتي بسيار بالايي چه در پايتخت و چه در ساير شهرهاي بزرگ در داخل ايران دارد و گفته مي‌شود كه زنجيره‌اي از نيروهاي داوطلب براي شبكه‌هاي اطلاعاتي اين سازمان كار مي‌كنند. ايران در گذشته نيز از عمليات‌هاي تروريستي آسيب‌هاي بسيار جدي ديده است اما سال‌ها بود كه چنين اتفاقي در پايتخت ايران رخ نداده بود. گروه‌هاي جدايي‌طلب و برخي گروه‌هاي تندرو تروريستي در منطقه هم مرز با پاكستان تاكنون بارها عمليات‌هاي تروريستي انجام داده‌اند كه در جريان آن مرزبان‌هاي ايراني كشته شده‌اند. خشونتي كه روز چهارشنبه در تهران رخ داد حس بي‌ثباتي و ناامني در خليج فارس را تشديد كرد. خاورميانه در حال حاضر به اندازه كافي ملتهب است و علاوه بر بحران در يمن و سوريه و عراق و همچنين وجود گروه داعش، عربستان سعودي و برخي كشورهاي عربي در چند روز گذشته رابطه ديپلماتيك خود با قطر را هم قطع كرده‌اند.

تفكر داعش در ايران پايگاه نداشت

گاردين به نقل از يك كارشناس مسائل افراط‌گرايي مي‌نويسد: داعش براي حضور در ايران از سال‌ها پيش برنامه‌ريزي كرده بود و تلاش مي‌كرد به داخل بافت جمعيتي اين كشور نفوذ كند اما تفكر اين گروه در گذشته هيچگاه در ايران مورد استقبال قرار نگرفت. در سال ٢٠١٦ داعش چند عضو خود را معرفي كرد كه مي‌گفت ايراني هستند و در جريان عمليات‌هايي در سوريه و عراق كشته شده‌اند. با اين‌همه صحت اين ادعا هيچگاه تاييد نشد. ايران در مقايسه با بسياري از كشورهاي همسايه خود كشوري بسيار قوي و با ثبات به نظر مي‌رسيد و وضعيت امنيتي نيز در اين كشور بسيار كارآمد بود. به دليل همين ثبات امنيتي بود كه در چندسال اخير ما شاهد حتي يك مورد حمله تروريستي هدايت شده توسط داعش نيز در داخل ايران نبوده‌ايم. اين نخستين‌بار نيست كه داعش عمليات تروريستي را در ايران انجام مي‌دهد اما نخستين‌بار بود كه اين عمليات با موفقيت انجام شد.

ايران تلافي خواهد كرد

اينديپندنت در گزارش تحليلي خود از تبعات حمله تروريستي روز چهارشنبه در تهران به نقل از يك تحليلگر مسائل خاورميانه مي‌نويسد: ادعايي كه داعش روي سايت رسمي خود اعماق گذاشته است، مي‌تواند تبعات بسياري براي منطقه داشته باشد. حملاتي از اين دست قطعا واكنش‌هاي ايران را به دنبال خواهد داشت و ايران اين حمله را در مسير مبارزه با داعش در سوريه و عراق تلافي خواهد كرد. در شرايطي كه اين اتفاق رخ بدهد بايد منتظر تشديد تنش‌ها ميان گروه‌هاي شيعه مورد حمايت ايران در عراق با نيروهاي داعش باشيم. اينديپندنت در ادامه به نقل از يك كارشناس مركز مطالعات امنيتي و علمي در لندن مي‌نويسد: هرچند كه ايران سابقه بسيار خوبي در خنثي كردن حملات پيشين داشته است اما هواداران داعش از موفقيت‌آميز برگزار شدن اين عمليات در تهران خرسند خواهند بود. از سوي ديگر اين حمله مي‌تواند به داعش در حالي كه در عراق در حال شكست خوردن است روحيه بدهد و اين گروه را اميدوار كند كه مي‌تواند به انجام عمليات در نقطه‌هايي جز عراق و به خصوص ايران و كشورهاي ايستاده در صف مبارزه با اين گروه تروريستي فكر كند. بغداد، لندن، منچستر و كابل نيز در چند روز اخير در ليست قربانيان داعش قرار گرفته‌اند. تجربه مي‌گويد كه گروه‌هاي تروريستي نظير داعش هربار كه در تنگنا قرار مي‌گيرند براي نشان دادن توان عملياتي خود دست به گسترده‌تر كردن دامنه اين عمليات‌ها مي‌زنند.

موج همدردي با ايران

تنها چندساعت پس از آغاز عمليات تروريستي در ايران همزمان با موج انتشار اخبار درباره اين حادثه در رسانه‌هاي جهاني، همدردي رهبران و مسوولان كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي با جمهوري اسلامي ايران آغاز شد. ابراز همدردي با خانواده قربانيان و تاكيد بر ضرورت مبارزه با جريان‌هاي تروريستي به خصوص داعش، شاقول اين پيام‌هاي تسليت بود. تركيه، عراق، امارات، نماينده سازمان ملل در ايران، رييس پارلمان اروپا، فرانسه، ارمنستان، روسيه، لبنان، گرجستان، پاكستان، هند، سوريه، اردن، قطر، چك، مسعود و نيچروان بارزاني از اقليم كردستان عراق و... در زمره كشورها و چهره‌هايي بودند كه در تماس‌هاي تلفني با وزيرامورخارجه ايران يا ارسال بيانيه‌هاي جداگانه اين حادثه را به ملت و دولت ايران تسليت گفتند. همچنين عصر روز گذشته اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل، به احترام قربانيان حادثه تهران يك دقيقه سكوت كردند. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در حاشيه كنفرانس خبري مشترك با وزير خارجه اسپانيا در واكنش به حملات تروريستي انجام شده در تهران در روز چهارشنبه گفت: حمله تروريستي تهران نشان مي‌دهد كه تروريست‌ها آرام نخواهند گرفت. لاوروف افزود: مسكو به‌شدت حملات تروريستي را محكوم مي‌كند و بايد جامعه‌ بين‌المللي با همكاري يكديگر با تروريسم مبارزه كنند. تنش‌هاي ايجاد شده ميان قطر و ديگر كشورهاي عربي بايد از طريق گفت‌وگو حل شود. كاخ كرملين نيز با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد: حوادث تهران نشان‌دهنده لزوم اتحاد در برابر تروريسم است. در اين بيانيه آمده است: حمله به دو نقطه در تهران توسط افراد مسلح نشان‌دهنده اين است كه كشورها بايد تلاش‌هاي خود را براي مقابله با تروريسم متحد كنند كه شامل همكاري نزديك با ملت‌هاي مسلمان مي‌شود. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز ضمن ابراز همدردي با رييس‌جمهور كشورمان حادثه تروريستي تهران را محكوم كرد.

رييس‌جمهور روسيه در پيامي ضمن ابراز همدردي با حسن روحاني اعلام كرد كه اين حادثه تمايل روسيه و ايران را براي تقابل مشترك با تروريسم تشديد خواهد كرد. فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز چهارشنبه در سخنراني‌اش در كميسيون اروپا گفت: اجازه دهيد سخنانم را با ابراز همدردي و تسليت به قربانيان حادثه تروريستي تهران شروع كنم. در اين لحظات ما اين حوادث را از نزديك دنبال مي‌كنيم. من صحبت‌هايم را با اين موضوع شروع كردم، چرا كه امروز بار ديگر يك روز بسيار ناراحت‌كننده است. واضح است كه هر بار كه يك حادثه تروريستي در هر جايي از دنيا اتفاق مي‌افتد، ما آن را از نزديك پيگيري مي‌كنيم. من امروز با محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران تماس خواهم گرفت. مشاور مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز پيامي در صفحه توييتر خود منتشر و در آن با ذكر نام فدريكا موگريني نوشت: امروز بار ديگر يك روز بسيار غم‌انگيز است. سابرينا بلوسي، مشاور فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با انتشار پيامي در صفحه توييتر خود دو حمله تروريستي روز چهارشنبه به مجلس ايران و حرم مطهر امام خميني (ره) واكنش نشان داد. مولود چاوش اوغلو، وزير خارجه تركيه در صفحه‌ توييتر خود ضمن محكوميت حادثه‌ تروريستي در تهران اعلام كرد كه اين كشور موضع محكم خود در قبال تروريسم را حفظ خواهد كرد. وي در پيامي با اشاره به حملات تروريستي روز چهارشنبه در تهران بر موضع آنكارا در مبارزه با تروريسم تاكيد كرد.بوريس جانسون، وزير امورخارجه بريتانيا نيز با چندساعت تاخير از زمان پايان عمليات تروريستي در تهران در توييتر خود نسبت به اين اتفاق واكنش نشان داد. وي نوشت: به دنبال حادثه تروريستي در ايران مراتب همدردي خود را با مردم ايران اعلام مي‌كنيم. زمان آن است كه جهان عليه اين معضل متحد شود.

سكوت ترامپ، انتقاد افكار عمومي

سكوت امريكا در برابر حمله تروريستي رخ داده در تهران به اهرمي براي انتقادهاي فراوان در فضاي مجازي به خصوص توييتر از كاخ سفيد بدل شد. نخستين واكنش را ريچارد هاس، رييس شوراي روابط خارجي امريكا و مشاور ارشد پيشين وزير امور خارجه اين كشور داشت. وي با انتشار پيامي در صفحه توييتر خود خطاب به رييس‌جمهور امريكا نوشت: اگر قرار باشد محكوم كردن تروريسم معني داشته باشد نبايد اين‌كار به صورت گزينشي انجام شود. حوادث تهران نيز بايد مثل اروپا محكوم شود. وزير خارجه سابق سوئد نيز در يك جمله توييتري در اين خصوص نوشت: ترامپ هميشه حتى حملاتى كه خبرش جعلى بوده و رخ نداده را زود محكوم كرد. اكنون چه؟

يك كاربر ديگر نيز نوشته بود كه اگر باراك اوباما در كاخ سفيد بود جزو نخستين رهبراني بود كه اين حادثه تروريستي در تهران را محكوم مي‌كرد. كاربر ديگري با اشاره به اينكه ايران حادثه يازدهم سپتامبر سال ٢٠٠١ را به سرعت محكوم و با خانواده قربانيان همدردي كرده بود نوشت كه اكنون نوبت امريكا است. برني سندرز از نامزدهاي دموكرات رقابت‌هاي انتخاباتي امريكا در سال ٢٠١٦ اما در پيامي با قربانيان حادثه تروريستي تهران همدردي كرد و همچنين خواهان به تعويق افتادن راي‌گيري درباره تحريم‌هاي ايران در مجلس سنا شد. جدا از برني سندرز، برخي تحليلگران كهنه كار حوزه خاورميانه نيز در توييت‌هاي جداگانه تاكيد داشتند كه راي‌گيري در مورد تحريم‌هاي تازه ايران در مجلس سنا كه مطابق برنامه بايد امروز انجام مي‌شد بايد به تعويق بيفتد چرا كه ايران عزادار يك حادثه تروريستي است كه به دغدغه‌اي بين‌المللي بدل شده است.

بن رودز، مشاور سابق باراك اوباما نيز در توييتر خود نوشت: امروز تهران شاهد حمله وحشتناكي بود. چه در تهران چه در لندن ما كنار قربانيان حوادث تروريستي مي‌ايستيم. سناتور دموكرات، تيم كين نيز در حساب توييتري خود حمله صبح چهارشنبه در ايران را محكوم كرد و آن را تاكيدي بر تهديد افراط‌گرايي دانست. وي همچنين با آسيب‌ديدگان و خانواده‌هاي قربانيان اين حادثه همدردي كرد.

اعلام برائت الجبير

وزير امور خارجه عربستان سعودي صبح روز گذشته خود را در آلمان گذراند و نكته قابل توجه نشست خبري وي با همتاي آلماني اين بود كه نه هيچ خبرنگاري از وي درمورد اين حادثه سوال كرد و نه الجبير واكنشي به آن در جريان نشست خبري نشان داد. با اينهمه برخي منابع عربي و عمدتا لبناني به نقل از عادل الجبير نوشتند كه وي احتمال دست داشتن شهروندان سعودي در حادثه تروريستي ايران را رد كرده و گفته است: هيچ نشانه‌اي وجود ندارد كه افراط‌گرايان سعودي مسوول به حمله به تهران باشند. اقدام تروريستي در هرنقطه‌اي از جهان محكوم است. با اين‌همه حمله تروريستي به تهران درست چندساعت پس از تكرار ادعاهاي ضدايراني سعودي از زبان عادل الجبير رخ داد. همين مساله باعث شد تا بسياري از رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در گزارش‌هاي تحليلي خود به فاصله زماني اندك ميان اين اظهارات و حادثه تروريستي در تهران اشاره كنند. عادل الجبير در سخنان بيهوده و تكراري خود براي چندمين بار ايران را به حمايت از تروريسم در جهان متهم كرده بود. وي در سخناني كه هيچ گونه استدلال و مدركي براي آن وجود ندارد ادعا كرد كه ٩٠ درصد از نارنجك‌ها و مواد منفجره كه در دست تروريست‌هاست، ساخت ايران است. وي در ادامه با طرح اين ادعا گفت كه ايران در طول ٣٧ سال به بيش از دوازده سفارت حمله كرد و با نقض قوانين بين‌المللي چندين ديپلمات را كشت و ايران بزرگ‌ترين كشور توليد كننده مواد منفجره در جهان است. وزير خارجه عربستان همچنين مدعي شد كه ايران به خاطر دخالت در امور كشورهاي منطقه و حمايت از تروريست‌ها بايد مجازات شود و تفكرات سياسي ايران قابل قبول نيست. جبير همچنين مدعي شد: ايران بايد به قوانين بين‌المللي احترام بگذارد، در امور داخلي ديگر كشورها مداخله نكند و از تروريست‌ها حمايت نكند. همزمان برخي از كاربران در فضاي مجازي نيز سخنان يك ماه پيش محمد بن سلمان، وزير دفاع سعودي را مجددا منتشر كردند كه در آنها ادعا كرده بود جنگ را به داخل مرزهاي ايران مي‌كشانيم.

http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=77115

ش.د9600785