پايان عصر تنش‌زدايي روسيه با ناتو

(روزنامه جوان – 1396/03/27 – شماره 5115 – صفحه 6)

يكي از مهم‌ترين مشخصه‌هاي امنيتي محيط بين‌المللي كنوني تقابل روسيه و غرب در چند عرصه است كه در عرصه نظامي و امنيتي نماد آن، رويارويي روسيه و ناتو در اروپاي شرقي است. اين رويارويي از سال 2014 تاكنون همواره رو به افزايش بوده است. طبيعتاً مسكو رويكردي انتقادي در اين زمينه اتخاذ كرده است. با اين همه با ادامه تنش و اختلافات بين روسيه و ناتو، ولاديمير پوتين رئيس‌جمهوري روسيه اخيراً در انتقادي بي‌سابقه از اين سازمان امنيتي غربي، ناتو را ابزار سياست خارجي امريكا قلمداد كرد. از ديدگاه وي در اين سازمان نظامي، كشورهاي همپيمان حضور ندارند، بلكه ناتو صرفاً متشكل از كشورهايي وابسته به امريكاست. كما اينكه وي معتقد است كه مقاومت كشورهاي عضو ناتو در مقابل فشارهاي كشور قدرتمندي چون امريكا به عنوان رهبر ناتو، بسيار دشوار است.

موضعگيري پوتين در باره سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) نشان دهنده نگاه روس‌ها به ماهيت ناتو است. در واقع مقامات ارشد روسيه بر اين گمان هستند كه با توجه به نفوذ فراگير امريكا بر ناتو و استفاده ابزاري از آن كه عملاً به عنوان آلت دست واشنگتن در پيشبرد اهداف سياست خارجي امريكا در آمده است، چندان اميدي به آن نبايد داشت. مثال برجسته اين مسئله را مي‌توان فشار فزاينده دونالد ترامپ رئيس جمهور امريكا براي افزايش بودجه نظامي اعضاي ناتو و نيز افزايش سهم آنها در هزينه‌هاي اين سازمان دانست. مسئله‌اي كه عملاً منجر به تسليم اعضاي اروپايي ناتو شده و حتي كشور قدرتمندي هم چون آلمان نيز به رغم مخالفت‌هاي داخلي، در نهايت تسليم خواسته ترامپ شده است.

از سوي ديگر اقدامات و مواضع ناتو از جمله پذيرش مشاركت ناتو در ائتلاف بين‌المللي ضد داعش كه هم از خواسته‌هاي اصلي امريكا بوده، نشان مي‌دهد كه واشنگتن قادراست در عمل خواسته‌هاي خود را به ناتو واعضاي آن ديكته كند. همچنين افزايش رويارويي ناتو با روسيه در شرق اروپا كه اين هم در راستاي سياست خارجي امريكا براي مهار روسيه انجام مي‌شود، از ديگر مصاديق ماهيت ابزاري ناتو براي امريكاست. بدين ترتيب مقامات ارشد مسكو به اين جمع بندي رسيده‌اند كه برخورد با ناتو به مثابه يك سازمان نظامي مستقل و تلاش براي برقراري روابط متوازن و عامل با آن، چندان واقع بينانه نخواهد بود. شايد بتوان اين رويكرد جديد را گردشي بنيادين در رويكرد سنتي روسيه در قبال ناتو دانست.

بعد از فروپاشي شوروي و ظهور روسيه به عنوان كشور جانشين آن، روس‌ها تلاش گسترده‌اي براي برقراري روابط حسنه با غرب انجام دادند كه در زمينه دفاعي و امنيتي، اين تلاش به صورت تشكيل شوراي روسيه - ناتو تجلي پيدا كرد. اين شورا در سال ۲۰۰۲ شكل گرفت و آخرين نشست رسمي اين شورا نيزدر ژوئن ۲۰۱۴ برگزار شد. از آن زمان تا سال 2016 گفت‌وگو بين روسيه و ناتو به دليل اختلاف دو طرف بر سر بحران اوكراين متوقف شد. به‌رغم برگزاري دو نشست اين شورا در سال 2016، اما نتيجه‌اي از آنها عايد مسكو و ناتو نشد. اكنون با اظهارات پوتين مي‌توان گفت ظاهراً روس‌ها به اين دليل در باره ثمر بخش بودن مذاكرات روسيه و ناتو نااميد هستند كه اساساً اين سازمان نظامي را فاقد استقلال عمل مي‌دانند.

از سوي ديگر روسيه اكنون خود را با رويكرد خصمانه غرب دردو جنبه نظامي - امنيتي و اقتصادي - تجاري مواجه مي‌بيند اما آنچه اكنون براي مسكو از اهميت بيشتري برخوردار است، افزايش آشكار اقدامات ناتو در جوار مرزهاي غربي اين كشور است كه آشكارا خصلتي تحريك كننده دارد و از نگاه كرملين با هدف «دربرگيري» روسيه صورت مي‌گيرد. رويكرد خصمانه ناتو با افزايش استقرار نظاميان خود در شرق اروپا و ادامه تلاش آن براي پيشروي به سوي شرق باعث شده تا روسيه در دكترين امنيت ملي خود، ناتو را به عنوان يك تهديد امنيت ملي روسيه تلقي كند.

مقامات مسكو به اين نتيجه رسيده‌اند كه دشمني و خصومت غربي‌ها عليه روسيه نه پديده‌اي زود گذر بلكه به مثابه رويكردي مستمر و پايدار از جانب ناتو و امريكا عليه روسيه دنبال مي‌شود. آخرين نمود اين رويكرد خصمانه، برگزاري رزمايش هشت كشور ناتو در جوار مرزهاي غربي روسيه موسوم به رزمايش سابر استرايك 2017است كه از 13 خرداد به منظور واكنش سريع و جمعي به تهديدات احتمالي، در خاك لتوني در نزديكي مرز روسيه آغاز شده است.

http://www.javanonline.ir/fa/news/857226

ش.د9600857