معناکاوی اقدامات فرهنگی شهرداری تهران

پایگاه بصیرت / گروه فرهنگی/ شیرین زارع پور

نقش فرهنگ همواره به عنوان یکی از بنیان های پیشرفت اسلامی ایرانی مورد توجه سیاست گذاران فرهنگی بوده است و تا کنون با وجود اهمیت و تاکیدات فراوان بر موضوع فرهنگ در سه دهه اخیر، مطالعات و برنامه های فرهنگی در دستگاه ها ون هادهای دولتی چندان مورد توجه جدّی قرار نگرفته است.

سیاست گذاری فرهنگی به عنوان مجموعه ای از اعتقادها، زبان، سبک زندگی، واقعیتی متحرک و پویاست که دربرگیرنده تنوع طبقاتی مناطق گوناگون است. بدین ترتیب فرهنگ، تنها هنر، فیلم و معماری یک شهر نیست و ارزش های عموم شهروندان را در برمی گیرد. با توجه به اینکه یکی از ویژگی های کلان شهر تهران، تکثر اقوام، طبقات، نژادها، اقلیت ها، گرایش و سلائق مختلف است، سیاست فرهنگی متفاوتی از شهرهای دیگر را می طلبد و اینجا نقش معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشخص می شود.

یکی از نهادهایی که با توجه به ارتباط مستمر و تعریف ماهوی آن، ارتباطی به گستره یک شهر با مردم دارد، شهرداری  است که عموما با خدمات عمرانی، زیباسازی و اجتماعی شناخته می شود و معمولا ارئه خدمات فرهنگی کمتر مورد تبیین و توجه شهروندان قرار می گیرد.

پوشش دادن سطح شهر با محتوای فرهنگی به وسیله ابزاری همچون بیلبوردها با موضوعات روز اجتماعی در مناسبت های مختلف، و همینطور مسائل سیاسی روز به عنوان یکی از کارکردهای مهم فرهنگی شهرداری، صرف نظر از جنبه های حاشیه ای و مخالفت برخی که به اعتقاد آن ها تنها وظیفه شهرداری، جمع آوری زباله و ارئه خدمات شهری است، در مواقعی با زمان شناسی و آگاهی کامل به رویدادهای جامعه، بسیار ماهرانه عمل کرده و به طور مثال در طول مذاکرات، با نصب بیلبوردهای "صداقت امریکایی" هویت خدعه و نیرنگ امریکا را در سطح شهر به نمایش گذاشت و نمونه ای دیگر فرهنگ سازی برای افزایش جمعیت بود که پس از بیانات رهبر معظم انقلاب در این باره، به نمایش گذاشته شد. بنابر اعلام سازمان زیباسازی شهرداری 20 هزار متر مربع بیلبورد در سطح شهر وجود دارد که 5 هزار متر مربع آن به تبلیغات فرهنگی و سه برابر این عدد به تبلیغات تجاری اختصاص دارد و در مقاطعی از ظرفیت فرهنگی برای موضوعات سیاسی استفاده می شود.

باغ موزه دفاع مقدس، موزه ای رویدادی و متفاوت از موزه هایی که فقط اشیاء تاریخی را در معرض دید عموم قرار می دهند، رسالت ثبت ارزش های ایثار و مقاومت را با هدف ترویج و زنده نگه داشتن یاد دفاع مقدس، در قالب های ذیل دنبال کرده است:

-  فناوری های نوین اعم از نمایشی، تعاملی و تلفیقی؛

- امکان روزآوری و پویایی در تولید سناریوهای مختلف و بر اساس مفاهیم گرانقدر دفاع مقدس؛

- مجهز به کیوسک های اطلاعات با امکان صفحات نمایش لمسی برای دریافت اطلاعات شفاهی دفاع مقدس؛

- نمایشگاه های متعدد آثار دفاع مقدس؛

- ساخت مسجد جامع خرمشهر با در ابعاد واقعی به عنوان نماد مقاومت؛

- آمفی تئاترهای خلیج فارس، هویزه و سوسنگرد؛

- استفاده از آثار هنری هنرمندان ایرانی با بازسازی صحنه های مختلف دفاع مقدس (بخشی از پالایشگاه آبادان، سنگرهای رزمندگان و..)؛

- کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با بیش از هزار عنوان کتاب و تجهیز آن به عنوان کتابخانه الکترونیکی؛

- معرفی دستاوردهای نظامی و ارتقای نشاط شهروندان. 

یکی از بزرگترین نعم الهی، امید و اعتماد به نفس است که در مردم وجود دارد. روح امیدواری خیلی نعمت بزرگی است، مردم مایوس، ناامید و بدون افق دید، بی صبری می کنند. نه اینکه کار نمی کنند، مانع کار هم می شوند، ولی مردم امیدوار خودشان جلو جلو می روند و مسئولان را به دنبال خودشان می کشانند. این اتفاق امروز در کشور افتاده است و روح امید بر مردم حاکم است. مردم به آینده امیدوارند. (بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام 29/3/85)

با توجه به اهمیت موضوع امید و نشاط، یکی از سیاست های شهرداری، راهبردهایی است که به نشاط و امید شهروندان بیفزاید. یکی از حوزه هایی که شهرداری تهران برای اجرای این مهم، در آن ورود پیدا کرده، اجرای طرح شناسایی نیازمندان در محلات محروم و تکریم و رسیدگی به آنان به صورت یک برنامه طولانی و بلند مدت، طرح ایتام و محسنین با کمک کمیته امداد و تحت پوشش قرار دادن یتیمان، راه اندازی مجمع خیرین با رویکرد اتصال فقیر به غنی، بدین صورت که در هر محله ای علاوه بر شناسایی نیازمندان، افراد غنی هم که مایل به کمک کردن به نیازمندان هستند، معرفی می شوند و کارهایی مانند تهیه جهیزیه، ایجاد شرایط ازدواج، کمک هزینه تحصیلی و موضوعات دیگر در همین راستا عملیاتی می شوند. 

شناسایی و رسیدگی به معلولان، خانواده هایشان و به کودکان کار، از دیگر راهبردهای ارتقا امید در شهر تهران بوده است، که از طریق ایجاد تسهیلات ساختاری و فیزیکی برای معلولان و ساخت مدرسه رویش و برگزاری اردوهای آموزشی و تفریحی برای کودکان کاری که خانواده های آن ها موانعی برای حضورشان جهت ادامه تحصیل ایجاد می کنند، صورت گرفته است. 

 برگزاری طرح های حمایتی و اجرایی در ایام و مناسبت ها در قالب نمایشگاه عطر سیب پیش از دهه محرم و جذب هیئت های مردمی و تامین اقلام مورد نیاز هیأت از قبیل محصولات صوتی تصویری، فرهنگی و.. در ماه مبارک رمضان با برگزاری فصل نیایش در بوستان های شاخص هر منطقه به شکل نمایشگاه، غرفه و فعالیت ها و سخنرانی های اعتقادی و فرهنگی اجتماعی، آثار خوبی همچون تحت پوشش قرار دادن فضاهای عمومی برای توجه دادن شهروندان به مسائل اعتقادی و عبادی بوده است. محوریت مساجد، از دیگر سیاست های شهرداری بوده است که ایجاد آنها با سبکی جدید و جذّاب معمولا در محیط های تفریحی و فرهنگی شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. همچنین اقداماتی در زمینه غبارروبی مساجد در ایام مذهبی و ارائه خدمات مورد نیاز مساجد و ارتباط نواحی شهرداری با بسیج در مساجد و فضا سازی محیطی با موضوعات سبک زندگی قرآنی و طرح غنچه های باغ طوبی برای آموزش قرآنی کودکان ودارالقران های شهرداری با محوریت محله ها و مساجد را می توان از فعالیت های شهرداری برای ترویج مفاهیم قرآنی و اسلامی نام برد.

باغ کتاب، یک نمایشگاه دائمی است که در تپه های عباس آباد شکل گرفته و با اهداف ارتباط حضوری مخاطب با کتاب در محیطی آرام و مفرح، ایفای نقش به عنوان یک هماهنگ کننده در فرایند تولید و نشر، ارتقای استانداردهای تولید و نشر افزایش تعامل تولید کنندگان و مصرف کنندگان نشر، ترویج نوآوری و فناوری های حوزه نشر، دسترسی مخاطبان بین المللی به منابع اسلام و انقلاب اسلامی و حضور موثر در فضای بین المللی کتاب، در حال ارائه خدمات فرهنگی به مراجعه کنندگان است. دائمی بودن و در فضایی مفرح شکل گرفتن این نمایشگاه که با وجود ایجاد دریاچه مصنوعی زیبایی و جذابیت آن را دوچندان کرده است، از ویژگی های منحصر به فرد باغ کتاب است که خود نقش مهمی در رونق دادن به فرهنگ مطالعه و افزایش سواد عمومی جامعه دارد.

هیچ کس نمی تواند انکار کند که موضوعات و سیاست گذاری های فرهنگی اعمال شده در سطح شهر، بر کیفیت زندگی شهروندان بسیار مؤثر است، اما موفقیت در اجرای سیاست های فرهنگی منطبق بر اصول انقلابی، بستگی به حضور مدیران انقلابی در درجه اول و در مراتب بعدی، حضور افراد موثر با همین دیدگاه است تا سلسله اقداماتی که در سطح شهر انجام می شود، پیشرفت اسلامی ایرانی را مورد نظر قرار دهد و دغدغه های فرهنگی را به سمت برطرف شدن پیش ببرد. اقدامات فرهنگی شهرداری تهران با همه اما و اگرها، طی سال های اخیر توانسته است به عنوان یک مؤلفه فرهنگی مهم در شهر تهران خود را نشان دهد و در منظر شهروندان تهرانی به عنوان پدیده ای قابل توجه مطرح شود. طی این سال ها، می توان اقدامات فرهنگی شهرداری تهران را در حوزه ترویج فرهنگ دینی با محوریت دادن به مساجد، ترویج سیره و سنت اهل البیت و مضامین عاشورا و نیز یادآوری فرهنگ مقاومت و تجلیل از ارزش های فرهنگی دفاع مقدس و همچنین تجلیل و بزرگداشت فرهنگ ملی ایران با برگزاری نمایشگاه های متعدد در زمینه هنر و فرهنگ اقوام مختلف کشور، در کنار اهمیت دادن به نشاط و تفریح شهروندان تهرانی و فراهم سازی زمینه رشد علمی مردم شهر تهران، مشاهده کرد و در مجموع شهرداری تهران را در زمینه بزرگداشت فرهنگ دینی و ملی، فعال ارزیابی نمود. امید است این قطب فرهنگی شهر تهران در آینده نیز جهت دفاع از ارزش های فرهنگی جامعه ایران و شهروندان تهرانی، اقدامات لازم و رو به جلویی را بردارد و شهرداری را محمل ترویج ارزش های یک جریان خاص سیاسی قرار ندهد، بلکه ارزش های فرهنگی موجود در جامعه را که ماهیتی اسلامی و ملی دارد، در دستور قرار دهد./