حسین قربانزاده گفت: طبیعتا تعیین خط مشی‌ها اولویت‌ها و سیاست‌ها و طراحی برنامه رقابت با رقبا در هر حوزه‌‌ای را کمپین می‌دانند. اگر مشتری، مخاطب و مزیت رقابتی درست پیمایش بشوند امکانش هست که کمپین موفق بشود.
نشست تحلیل تکنیک‌های کمپین‌های انتخابات ریاست جمهوری، با حضور جهانبخش خانجانی و حسین قربانزاده از چهره‌های موثر کمپین‌های روحانی و قالیباف برگزار شد.
به گزارش انتخاب، در ابتدای این نشست که به همت گروه سیاست نظری انجمن اندیشه و قلم و با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، مجری با اشاره به رایزنی با اعضای ارشد ستاد حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی، تاکید کرد: مطلوب ما این بود که در این جلسه نمایندگان هر سه نامزد حضور یابند و تا دو سه روز قبل، قرار بود عضو ستاد آقای رئیسی هم حاضر شوند که نیامدند.
او هدف از این نشست را واکاوی علمی دستاورد‌ها و هزینه‌های انتخابات برای جامعه دانست.
*کار عملیاتی کمپین روحانی از اسفند ۹۵ شکل گرفت
جهانبخش خانجانی، مدیر ستاد خبری دکتر حسن روحانی در ایام انتخابات، با بیان اینکه این بحث‌ها اکنون نه برای عامه مردم بلکه به صورت تخصصی برای سیاسیون و فعالان رسانه‌‌‌است، گفت: در دنیا تجارت برند‌ها و علم برندینگ تبدیل به حوزه‌‌ای شده که اندیشمندانی و شرکت‌های بزرگی در نظام ارزش‌آفرینی برند فعالیت می‌کنند. برخی می‌گویند صحبت کردن از برند و کمپین سیاسی، تنزل جایگاه سیاست و رقابت سیاسی است، اما تصور من برخلاف این عقیده است، باید از استفاده کنندگان کمپین‌ها سپاس گزاری کرد چرا که امروزه، کمپین در دنیا به موضوع علمی تبدیل‌‌شده‌است.
او افزود: با توجه به رشد فزاینده رسانه‌های مختلف خصوصا در فضای مجازی، این حوزه رشد فزاینده‌ای داشته‌‌‌است و طبیعتا جریان‌های سیاسی کوشیده‌اند که از این علم بهره‌برداری کنند. این مفهوم به توسعه سیاسی در کشور و ابزارهای آن مربوط می‌شود. واقعیت این است که ما از مفاهیم توسعه آگاهی نداریم.
خانجانی در تحلیل ساختار کمپین انتخاباتی دکتر روحانی و نحوه تولید پیام‌ها در ستاد اوگفت: در ستاد دکتر روحانی برخلاف برخی کاندیدا‌ها که از سال‌ها قبل کتابی برای کمپین خود طراحی کردند، یک کمپین منسجم از ماه‌ها قبل شکل نگرفت. کمپین انتخاباتی روحانی، زمان آغاز دقیقی نداشت اما کار عملیاتی را از اسفند۹۵ که ستاد شکل گرفت، آغاز کردیم.
او ادامه داد: هرچند کارستادی صرفا در دو سه ماه پایانی انجام‌شد اما فعالین ستادی به واسطه پیشینه خود توانستند مراحل کمپین انتخاباتی را پس از شکل‌گیری ستاد به سرعت پیاده‌کنند. البته از مدت‌ها قبل، احزاب و جریانات سیاسی اتاق فکرهایی برای انتخابات تشکیل‌داده‌بودند اما نمی‌توان گفت که این حرکات، در خدمت شکل‌گیری یک کمپین بود اما پس از تشکیل ستاد به سرعت تمام مطالعات لازم برای این کمپین اعم از بررسی SWOT شکل‌گرفت و ما در این تحلیل از پژوهش‌های دولت هم‌‌‌استفاده کردیم.
*در ستاد روحانی به دنبال شروع دعوا نبودیم
رئیس ستاد خبری روحانی با اشاره به اینکه معمولا علما از کمپین، انتخابات و آنچه که برایشان تجویز می‌شود چندان تبعیت‌پذیر نیستند و ظاهرا دکتر روحانی هم‌‌‌استثنا نیست، گفت: اما ما کارخود را انجام می‌دادیم. ما اهداف و مخاطبین خود را شناسایی کردیم و استراتژی خودرا بر اساس مواضع انتخاباتی تبیین‌کردیم. اصالتا به دنبال ایجاد چالش نبودیم، به همین دلیل ما شروع کننده دعوا نبودیم یعنی‌‌‌استرانژی ما رفتار ایجابی بود. بر اساس همان مدل طراحی‌شده، پیام، شعار و رنگ انتخاباتی را بر اساس همه آنچه جاذبه تبلیغاتی بود و باعث جلب مخاطب می‌شد، انتخاب کردیم و ابزار‌ها را طراحی کردیم و طبیعی بود که قالیباف و رئیسی از همین مدل‌‌‌استفاده کردند.
سخنگوی وزارت کشور دولت اصلاحات با اشاره به شناخته شده بودن رقبای روحانی گفت: من خودم ۶ماه قبل از انتخابات گفتم طبیعی‌‌‌است که همه افراد برای همگرایی بین جناح مقابل می‌کوشند و مشخص‌‌‌است که رقابت ما با چه جریان فکری‌‌‌است. حتی حدس علمی و مناسبی داشتیم که برخی جریانات مانند جریان احمدی‌نژاد یا حضور نمی‌یابند یا امکان فعالیت ندارند. فشارهای سیاسی رقیب باعث شده بود کمپین‌های فرعی به صورت موردی در پاسخ به فعالیت‌های رقیب شکل دهیم و به نوعی به شناسایی جناح رقیب پرداختیم. مخاطبان ما سه دسته بودند: جریان متوسط رو به بالا جریان متوسط رو به پایین و آرای خاموش.
*عضو ستاد قالیباف: رئیسی و قالیباف عملا علیه هم رقابت می‌کردند/ حضور جهانگیری کار ما را دشوار کرد
در ادامه این نشست، حسین قربانزاده، مدیر مسئول روزنامه همشهری با بیان اینکه کمپین را به کارزار، ترجمه می‌کنند، افزود: طبیعتا تعیین خط مشی‌ها اولویت‌ها و سیاست‌ها و طراحی برنامه رقابت با رقبا در هر حوزه‌‌ای را کمپین می‌دانند. اگر مشتری، مخاطب و مزیت رقابتی درست پیمایش بشوند امکانش هست که کمپین موفق بشود.
او با بیان اینکه طبیعتا ما در هر انتخابات کاندیدا هستیم، ادامه داد: اما صادقانه بگویم قالیباف شخصا تمایلی به کاندیداتوری نداشت و هرچند از ابتدای آذر ۹۵ افکارسنجی داشتیم و اتاق فکری از سال‌ها قبل شکل گرفته بود، اما زمان شکل‌گیری ستاد، دو هفته قبل از ورود بود.
سردبیر همشهری ۵ موضوع که باعث پیشتاز شدن طرف مقابل و افتادن قالیباف می‌شد، را این گونه برشمرد: ۱-رقابت با رئیس‌جمهور مستقر۲- شرکت برای سومین بار در عین شکست‌خوردن در دو انتخابات قبلی ۳- ویژگی رقابت دو قطبی ۴- رقابت همزمان قالیباف با روحانی و جهانگیری، به شدت کار را برای او دشوار کرده بود. کاندیداتوری جهانگیری، یعنی زمان جناح دولت دو برابر شده بود و دو نفر با دو نگاه کاملا مشابه گزارش کار دولت را ارائه می‌کردند و شبهات را پاسخ می‌گفتند. این شبهه برای آقایان رئیسی و قالیباف اصلا شبهه درستی نیست، چراکه آقای رئیسی و قالیباف انصافا عملا علیه هم رقابت می‌کردند اما کمتر کسی بود که نمی‌دانست جهانگیری به نفع روحانی کنار خواهد کشید. در همان مناظره نخست، این ایراد از سوی قالیباف نسبت به اسحاق جهانگیری مطرح شد و معاون اول پاسخ داد: در سال ۸۰ وزرا و معاونین دولت اصلاحات در مقابل رییس جمهور وقت، کاندیدا شدند، کاندیداتوری من هم از این جنس بود. پاسخ ما این‌‌‌است که آن‌ها واقعا با رییس جمهور وقت رقابت کردند، اما شما قصد رقابت نداشتید و از آغاز برای حمایت از روحانی آمده بودید. رقابت رییسی و قالیباف رقابت بسیار تنگاتنگی بود، قالیباف قصد کناره گیری نداشت و صرفا برای وارد آمدن شوک به جامعه انصراف داد. ۵- نفس حضور آقای رئیسی بود.
عضو ارشد کمپین شهردار تهران با اشاره به شعار خبرساز ۴ درصدی‌ها و ۹۶ درصدی‌ها گفت: این شعار ۴ درصد و ۹۶ درصد را با بررسی چند عامل استفاده کردیم: ۱- افرادی که کاملا از وضع موجود راضی هستند ۲- افرادی که دلالی و قاچاق مضر انجام می‌دهند ۳- سود برندگان از سیستم بانکی کشور که نمی‌گذارند سود بانکی ما واقعی شود. اکنون ۲۱بانک از ۲۸بانک ما در آستانه ورشکستگی هستند. منظور ما از ۹۶ و ۴ درصد این بود که اقلیتی از رانت دولتی بهره‌مند می‌شوند و اکثریتی متضرر خواهند شد.
او شعار دیگر کمپین خود را «نمی‌خواهند و نمی‌توانند» بیان کرد و گفت: نمی‌خواهند ناظر به ۴درصدی‌ها و عدم برخورد مناسب با ۴درصدی‌ها بود و نمی‌توانند ناظر به سوءمدیریت دولتی‌ها بود. ما در این باره گفتیم اقتصاد کشور اصلاح شود و باید با آن اقلیت درگیر بشوید. چون این‌ها نمی‌گذارند کد شناسه کالا اجرا شود، این‌ها نمی‌گذارند سود بانکی واقعی شود این‌ها نمی‌گذارند موسسات مالی غیرمجاز پلمپ شوند.
۱۸ عنوان تخریبی در مناظره اول علیه قالیباف مطرح شد
قربانزاده در پاسخ به نقد خانجانی که گفته بود قالیباف تهاجمی برخورد کرد وما نکردیم، اظهار داشت: خیلی‌ها چنین تصوری دارند مثلا آقای محبیان می‌گوید قالیباف انتحاری رفتارکرد. در اولین مناظره، وقتی قالیباف مورد وعده دکتر روحانی صحبت کرد، بلافاصله روحانی حرف قالیباف را قطع می‌کند و به دروغ بودن آن اشاره می‌کند، در عین اینکه آقای روحانی، پیش‌تر البته با ذکر شروطی، از این ۴ میلیون شغل صحبت کرده بود، در پایان روحانی می‌گوید می‌خواستم گناه‌تان بیشتر نشود، جهانگیری بلافاصله بعد از این موضوع در حالی که هنوز هیچ کدام از دو نفر (قالیباف و جهانگیری) پشت تریبون نرفته بودند و هیچ دیالوگی بین این دو شکل نگرفته‌بود، به حمله به سفارت عربستان و دو سه موضوع دیگر می‌پردازد. در نهایت اتفاقی که رخ داد، این بود که بیش از ۱۷، ۱۸ عنوان تخریبی فقط از سوی جهانگیری در همان مناظره اول علیه قالیباف مطرح شد و قالیباف برای پاسخ به این‌ها زمان می‌خواست.
او ادامه داد: کمپین آقای قالیباف طبق مدل سال ۸۴ و ۹۲ عمل نکرد، چون یک قطب رقابت، رییس جمهور مستقر بود پس اینکه علیه رییس جمهور مستقر سخن بگویند، طبیعی بود و براساس برنامه، موضوعات اقتصادی را مطرح کردیم.
خانجانی: کمپین نویسان قالیباف، می‌دانستند او نمی‌برد
در ادامه این نشست، جهانبخش خانجانی در نقد عملکرد کمپین محمدباقر قالیباف گفت: اینکه قالیباف از سال‌ها قبل، به ریاست جمهوری تمایل داشت، اظهر من الشمس بود. اما او به چند دلیل نمی‌توانست رییس جمهور شود اول نظامی بودن او بود و اینکه مردم به نظامی‌ها اعتماد ندارند (این را به خود او هم گفته بودم)، دوم اینکه علیرغم اینکه ایشان باهوشند، انتظار می‌رفت که وقتی به شهرداری برود دیگر از کسوت سرداری بیرون بیاید، اما نه تنها بیرون نیامد بلکه مجموعه شهرداری پر از نظامی‌ها شد و ادبیات آمرانه در آنجا حاکم شد. مشکل سوم شاید افرادی که کمپین قالیباف را طراحی کرده بودند؛ می‌دانستند قالیباف نمی‌برد و تمام تلاششان را برای بازیابی شخصیت قالیباف در جهت کسب بیشترین آرا ممکن کرده بودند دلیل چهارم، جریان سیاسی که قالیباف در آن منظومه است، قالیباف را کاندیدای خود نمی‌دانست و صرفا ایشان را به عنوان یار کمکی و یا از نظر ما به عنوان تخریبگر مدنظر داشتند.
او با بیان اینکه ما از مدت‌ها قبل می‌دانستیم ادبیات قالیباف تخریبی است، افزود: در مناظره اول قالیباف در سخن اولش جهت زیر سوال بردن صریح دولت گام برداشت، معمولا کسی که برای مبارزه می‌آید باید در نخستین گام‌ها آرام قدم بردارد تا رقیب را شناسایی و زورآزمایی بکند اما مشخص بود که قالیباف برای دعوا آمده بود، ما هم براساس این نقطه ضعف المان‌های خود را طراحی کردیم. در همان اولین مناظره، قالیباف به جهانگیری گفت شما یار کمکی هستید اما دیدیم قالیباف زود‌تر از جهانگیری کنار کشانده شد درحالی که قالیباف هم می‌دانست تا آخر نمی‌ماند.
عضو ستاد دکتر روحانی ادامه داد: تفاوت جریان سیاسی ما و طرف مقابل این است که نگاه جریان مقابل تکلیفی، اما نگاه ما توسعه‌‌ای است و ما دنبال جذب بیشترین هستیم. در ۹۲ ما به عارف از جهت سیاسی نزدیک‌تر بودیم اما در یک برهم کنش فکری به این نتیجه رسیدیم که روحانی رای بیشتری کسب می‌کند اما توسعه‌‌ای رفتار کردیم. یک شیوه نظرسنجی بر اساس نفی‌‌‌است. چه کسانی تحت هیچ شرایطی به روحانی رای نمی‌دهند؟ چه کسانی تحت هیچ شرایطی به قالیباف رای نمی‌دهند و ایضا رئیسی. در هر وضعیتی رای نفی ما بیش از ۴۰درصد نبود، ما در میدان جذب آرا در ۶۰درصد قرار داشتیم. در هر حالی که نفی طرف مقابل بسیار بالا بود و به هیچ وجه قالیباف نمی‌توانست برنده انتخابات در دور اول بشود.
نمی توانستیم در حوزه رای رییسی فعالیت بکنیم
او ادامه داد: مخاطبین ما اصلاح طلبان، اصولگرایان معقول و آرای خاموش بودند. آقای قالیباف طبیعتا نمی‌توانست اصلاح‌طلبان را به میدان بیاورد. البته ایشان ظاهر نسبتا لیبرالی دارد حدی از تکنوکراسی در ایشان مشاهده می‌شود در نتیجه عده‌‌ای را جلب می‌کند اما بقیه مخاطبان وی، اصولگرایان و طبقه متوسط رو به پایین بودند.
خانجانی با بیان اینکه آرای آقای رییسی، اصولگرایان، افراد بسیار سنتی و آرای سازمان یافته بود، اظهار کرد: طبیعتا ما نمی‌توانستیم در حوزه رای رییسی فعالیت بکنیم، پس تمام تلاشمان را روی این ۶۰ درصد گذاشتیم. اگر قالیباف می‌ماندند و رییسی می‌رفت، آرای قالیباف ۳درصد بیشتر از رییسی بود؛ اما فراموش نکنیم قشر وسیعی از اصولگرایان تحت هیچ شرایطی حاضر به رای دادن به قالیباف نبودند.
به گفته او، یک تضاد بین کمپین مدرن قالیباف و کمپین سنتی جمنا و رییسی وجود داشت و چه بسا آنان که به رییسی رای دادند، اصلا به کمپین اعتقادی نداشتند. اصولگرایان اساسا دچار فقر تئوریک در حوزه توسعه یافتگی، مخاطب‌شناسی و موضوع‌شناسی هستند و گمان می‌کنند با نگاه آمرانه و تهییج گرایانه می‌توانند با اتکای صرف به حجم رسانه‌‌ای بزرگ خود، مخاطب را اقناع بکنند در حالی که فضای مجازی ما فربه شده است. شاید شما ده سال پیش به راحتی یک موضوعی را مطرح می‌کردید و مردم را اقناع می‌کردید امروز دیگر مرزهای جغرافیایی را نمی‌توانید محدود کنید شاید آن نگاه، با بولد کردن ایرادات، قبلا می‌توانست جواب بدهد اما اکنون مردم به اهداف جریان مقابل که یک جریان اصولگرای تندرو است، کاملا واقف‌اند.
او با انتقاد از قربانزاده که انتخابات را دوقطبی خوانده بود، گفت: افرادی که از شورای نگهبان تایید شده‌اند با نظام مشکل ندارند. اما مردم کار بعضی از کاندیدا‌ها را مشکل آفرین می‌دانند. آن‌ها بر اساس عقبه فکری رای دادند اینکه کدام جریان در پی ایجاد محدودیت‌‌‌است و کدام جریان به دنبال آرامش؟
حضور رئیسی، به روحانی در تغییر زمین بازی کمک کرد
در ادامه این نشست، قربانزاده با اشاره به نظرسنجی‌ها در زمستان۹۵ در مورد رییس جمهور وقت و رضایت از عملکرد او گفت: این نتایج وقتی با همین نتیجه در زمستان ۸۷ و زمستان۷۹ مقایسه می‌شود حاکی از اختلاف بسیار زیاد روحانی و روسای جمهور قبلی در پایان دور اولشان است. به صورت پیش فرض احتمال اینکه کسی روحانی را ببرد نسبت به سال ۸۸ و ۸۰ بسیار بیشتر بود. ما نظرسنجی معیارمان نظرسنجی دانشگاه تهران بود و نظرسنجی شاهد و سایر نظرسنجی‌ها. نظر سنجی معیار ما این را می‌گفت که احتمال پیروزی ما هست؛ البته همانگونه که گفتم روحانی توانست زمین بازی را عوض کند، یعنی بازی را از زمین اقتصاد و اشتغال به سیاست خارجی و سیاست داخلی کشاند و در این مورد حضور آقای رئیسی به آقای روحانی کمک کرد. یعنی همانگونه که دوقطبی سازش و مقاومت سال۹۲ جلیلی به روحانی برای کنارزدن قالیباف کمک کرد، این بار عقبه رییسی به روحانی کمک کرد. هفته پایانی اوج جذب رای آقای روحانی از جهت ایجاد دوگانه بین خود و رئیسی بود. در همان روزهای ابتدایی هراس از رییسی از سوی حامیان روحانی مطرح می‌شد تا این هراس در هفته آخر نتیجه را برگرداند.
خوشحال‌ترین فرد بعد از کنار کشیدن قالیباف، روحانی بود
او ادامه داد: اگر آقای رئیسی نبود، قطعا برد آقای روحانی با ۲۴میلیون در دور اول رخ نمی‌داد. من ۳ درصد را قبول ندارم بسیار متفاوت بود. هر اصولگرایی با قالیباف مشکل داشت بین قالیباف و روحانی به روحانی رای نمی‌داد مگر اقلیت ناچیز. خوشحال‌ترین فرد بعد از کنار کشیدن قالیباف، روحانی بود. چون آرای خاموش تکلیفشان مشخص شد.
عضو کمپین دکتر قالیباف ادامه داد: ما معتقدیم که در کشتی نشستیم و تنها از یک سوم ظرفیت کشور ما‌‌‌استفاده می‌شود و دو سوم لم یزرع هست هر انسانی به این نتیجه می‌رسد که این کشور بایستی اصلاح شد. یک درصد جمعیت، یک درصد وسعت، ۳درصد منابع و ۵درصد معادن کل دنیا در کشور ماست. می‌توانیم به راحتی از این استعداد‌‌‌استفاده کنیم. چرا وضع کشور چنین است؟ رتبه کسب و کار ۱۲۰ باشد رتبه تجارت الکترونیک ۱۰۰ باشد و رتبه‌های اقتصادی‌اش همه‌اش بالای ۸۰ ۹۰ باشد.
او ادامه داد: آنچه که ما در مورد کارورزی، تغییر ساختار وزارت خارجه و... داشتیم از عرش اعلی نرسیده و ما آن را معجزه هزاره سوم نمی‌دانیم، اما می‌گوییم قالیباف ۳۵ساله در نیروی انتظامی و شهرداری کار کرده است و مدیرکارامدی بوده و می‌تواند به رییس جمهور کارامدی تبدیل شود. شکست را کاندیداهای شکست خورده قطعا پذیرفته‌اند. مردم ما سیاسی نیستند که اصلاح طلب و اصولگرا داشته باشند، دنبال تغییرند. من دلم برای کشور می‌سوزد و معتقدم این موارد باید در دولت دوازدهم اصلاح شود، اگر کشتی دولت دوازدهم به گل بنشیند یعنی کشتی نظام به گل نشسته. حتما در صورت امتداد وضع موجود، باز هم برای تغییر کارمیکنم.
*جناح مقابل از هر چه در منظومه فحاشی‌های سیاسی است، استفاده کرد
در ادامه مباحث خانجانی با بیان اینکه ارزیابی عملکرد دولت و شهرداری وقت دیگری می‌طلبد، گفت: اگر آقای قالیباف کمپین داشت، پس چرا وقتی می‌دانست آرای بالاتری دارد، کنار رفت؟ ما معتقدیم طراحان کمپین باهوش و باسوادند. کسانی که در کمپین ما کار می‌کردند، بدون درخواست مزد و مواجب کار می‌کردند، اما افراد کمپین‌های دیگر چنین نبودند. وقتی کسی با دل کار می‌کند میل به بردش بیشتر است. وقتی در سال ۷۶ مسئولیت ستاد دانش آموزان و جوانان خاتمی با من بود، افرادی با پای برهنه می‌رفتند و پوستر می‌چسباندند. حتی بعضا پوستر‌ها را با دست طراحی می‌کردند، این یعنی کار را از روی علاقه انجام دادن.
رئیس ستاد خبری روحانی با بیان اینکه فهم ما از‌‌‌استراتژی رقیب، تخریب ما به هر شکل ممکن بود، گفت: جناح مقابل از انگلیسی و آمریکایی و بی‌دین گفتن و هر چه که در منظومه فحاشی‌های سیاسی هست، استفاده کرد. خود آقای جهانگیری را در مقابل روحانی قرار دادن، انشقاق در بین اصلاح طلبان و اعتدالگرایان انداختن، برخی از اصلاح طلبان ضعیف را ترغیب به تزاحم کردن، رقیب هراسی در بین مردم با اغراق در شکست برجام، بیکاری و رکود، تنها بخشی از پروژه تخریب بود که به زعم من مخاطب رهبری معظم در مورد تخریب‌ها، همین حامیان این دو نفر بودند. وقتی ۹۶ درصد مردم را در فقر مطلق نشان می‌دهید حرف مجاهدین خلق را می‌زنید و دارید در مورد کارنامه ۴۰ساله انقلاب سیاه نمایی می‌کنید که با دفاع از ولایت در تناقض آشکار است. مردم می‌گویند: اگر این جمهوری اسلامی این قدر بد است، چرا ما باید از این نظام دفاع کنیم؟
خانجانی بحث بعدی را استفاده از معنویات و دادن هاله تقدس به کاندیدا‌ها حتی در شکل ظاهر برشمرد و گفت: مردم به این‌‌‌استراتژی‌ها جواب ندادند. استفاده از شعار پوپولیستی بخشی از کار است. عموم مردم و علمای اقتصاد می‌دانند ۳برابر کردن یارانه‌ها شدنی نیست. دو دولت اخیر در دادن همین یارانه‌ها ناتوان بودند. نمایش چهره مردمی از کاندیداهای خودتان و نمایش چهره اشرافی از کاندیدای رقیب، مصداقی دیگر از بی‌اخلاقی سیاسی است، همه این‌ها نشان می‌دهد شناخت موضوع و مخاطب خوب صورت نگرفته است، کمپین نویسان قالیباف و رئیسی اساسا به فضای عمومی توجه نمی‌کردند و صرفا دنبال پیاده کردن خواست خود بودند.
او عوامل شکست کاندیداهای رقیب روحانی را این گونه برشمرد: ۱- عدم اتحاد بین آن‌ها که رقیب دیگر ما به خوبی به آن اشاره کرد ۲-عدم شناخت مناسب از مطالبات جامعه (گرچه مردم به اشتغال نیاز دارند و درد اقتصادی دارند، اما بد‌تر از همه این‌ها از محدودیت می‌ترسند از فرهنگ غلط محدودیتگرا و مردم را در‌‌‌استضعاف فکری گذاشتن می‌ترسیدند. می‌دانستند بیکاری بد هست اما بد‌تر از آن از اینکه ارزش‌های فکریشان مورد هجمه قرار بگیرد می‌ترسیدند) ۳-عدم هماهنگی در کمپین‌ها و سخنرانی‌ها (در سخنرانی‌هایشان برجام را حاصل کار نظام می‌دانستند و با این حال آن را مورد هجمه قرار می‌دادند از این طرف خود را مدافع رهبری می‌دانستند و از سوی دیگر تصمیمی که ناشی از برهم کنش اندیشه‌های دولت، رهبری و مردم بوده را خسارت محض می‌دانستند ۴- آن‌ها سراغ وزرای دولت احمدی‌نژاد رفتند. حتی آقای قالیباف در مناظرات سعی کرد حامیان احمدی‌نژاد را جذب کند و این برایشان دستاوردی نداشت، هرچند وزرای احمدی‌نژاد را جذب کرده بودند. ۵- تناقض رفتاری با جوانان، شما از سویی یک هنر برجسته فاخر را نقد می‌کنید و از سوی دیگر فردی را که همین الان نیروی انتظامی او را ببیند دستگیر می‌کند را تکریم کردید. چه طور در کنار این شخص می‌نشینید بعد آن را تکذیب می‌کنید؟ در فرایند انتخابات باید از تاکتیک و تکنیک‌ها استفاده کنیم. شما از مقدسات سوء استفاده می‌کنید ما از افکار عمومی استفاده کردیم.
