انتخاب کرباسیان به عنوان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم با توجه به نظرات کارشناسان اقتصادی، تصمیمی چالشی و ترکیبی از بیم‌ها و امیدهاست که حاصل آن با گذشت زمان و مشخص شدن چگونگی عملکرد وی، نمایان خواهد شد.
انتخاب مسعود کرباسیان به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد و همچنین رأی اعتماد بالای مجلس به وی، برای مدتی به عنوان یکی از چالشی‌ترین مباحث روز، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
کرباسیان که پیش از این ۲۸ سال از عمر خویش را در جایگاه معاونت وزارتخانه‌های مختلف گذرانده بود، سرانجام در سن 61 سالگی با کسب 240 رأی موافق از سوی نمایندگان مجلس بر کرسی وزارت امور اقتصاد و دارایی تکیه زد.
اقتصاد کلان، پاشنه آشیل کرباسیان
منتقدان کرباسیان از ابتدای امر، عدم برخورداری از دانش اقتصاد و سواد کلاسیک را به عنوان پاشنه آشیل وی مورد حمله قرار دادند؛ چرا که مدرک دکترای وی مربوط به مدیریت بازرگانی و برنامه‌ریزی است. این مسئله سبب شد تا در ایام معرفی کابینه دولت دوازدهم توسط رئیس‌جمهور، شاهد عناوین و تیترهایی همچون «روحانی با معرفی کرباسیان به دانش اقتصاد بی‌احترامی کرد!» و «نوآوري در دولت بدون اقتصاددان» در رسانه‌های مختلف باشیم.
به عنوان نمونه روزنامه اصلاح طلب جهان صنعت در یادداشتی به انتقاد از معرفی کرباسیان به عنوان وزیر اقتصاد پرداخت و نوشت: «مسعود کرباسیان، مدیری توانمند در امور اجرایی است، اما واقعیت‌ها را باید پذیرفت و تاکید کرد کابینه بدون اقتصاددان در چهار سال آینده به گرفتاری‌های تازه منجر خواهد شد. مسعود کرباسیان، مدیری توانمند در امور اجرایی است، اما فقدان دانش اقتصاد نزد وی کار را دشوار خواهد کرد.»
این انتقادات تا جایی پیش رفت که کرباسیان را در این خصوص به اظهارنظر واداشت و گفت: «اگر بگویید مسعود کرباسیان متخصص اقتصاد کلان نیست، درست گفته‌اید، اما اگر بگویید کرباسیان اقتصاد نمی‌فهمد حتماً ارزیابی درستی از من نداشته‌اید.»
البته این نکته را نباید از خاطر برد که حضور بلندمدت در گمرک و سایر وزارتخانه‌ها و همچنین آشنایی با مباحثی همچون امور بازرگانی و مالیات از مهمترین نقاط قوت کرباسیان برای تصدی وزارتخانه اقتصاد به شمار می‌رود.
کرباسیان، مرد تعامل یا مسبب موازیکاریها
ویژگی دیگر کرباسیان که موافقان او در چند روز گذشته به آن پرداخته‌اند، آلوده نبودن به خط و خطوط سیاسی، برخورداری از روحیه تعاملی و عملکرد فراجناحی وی در قامت یک مدیر اجرایی معتدل است.
همکاری چندساله کرباسیان با قالیباف در شهرداری تهران، برخورداری از حمایت چهره‌های شاخص اصولگرا همچون احمد توکلی و فرهاد رهبر و همچنین داشتن مسئولیت در دولت‌های مختلف را می‌توان به عنوان گواهی بر این ادعا دانست.
البته برخی صاحب‌نظران معتقدند که گمرک تحت مدیریت کرباسیان در چند سال گذشته به عنوان یک گلوگاه مهم در راستای مبارزه با قاچاق و فساد مالی، همکاری‌های لازم با سایر دستگاه‌های اجرایی را نداشته است.
منتقدان به عملکرد کرباسیان دلیل اصلی وجود فساد در گمرکات را، نبود نظارت و عدم شفافیت می‌دانند و دلیل اصلی آن را عدم پیوستن گمرک به سامانه جامع تجارت ذکر می‌کنند. این دسته از منتقدان بر این باورند که نقش تصمیمات کرباسیان در بروز و تداوم اختلافات ما بین گمرک و وزارت صنعت، کلیدی است.
این اختلافات که ریشه در موازی‌های صورت گرفته توسط سامانه جامع گمرکی و سامانه جامع تجارت دارد در سال گذشته تا جایی پیش رفت که حتی کار را به انتشار نامه گلایه آمیز از سوی نعمت زاده، وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت خطاب به طیب‌نیا، وزیر وقت اقتصاد کشید.
در شرایط فعلی و با توجه به رابطه مطلوب کرباسیان با شریعتمداری باید منتظر ماند و دید آیا این اختلافات وزاتخانه‌های اقتصاد و صنعت در این دوره نیز پابرجا خواهد ماند و یا با تعامل و همکاری، این ایراد مهم دولت یازدهم نیز رفع می‌شود.
کرباسیان مرد مبارزه با فساد، از ادعا تا عمل
یکی از مواردی که به عنوان موفقیت‌های مدیریتی کرباسیان از سوی موافقان وی قلمداد می‌شود، مربوط به عملکرد او در مدیریت گمرک جمهوری اسلامی در دولت یازدهم است.
راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی و مکانیزه کردن امور تجارت فرامرزی که موجب الکترونیکی شدن اسناد و پروانه‌های گمرکی و به تبع آن کاهش احتمال تبانی و فساد و همچنین کاهش زمان تشریفات واردات و صادرات شده، از جمله اقدامات مهم کرباسیان در گمرک بوده است.
به عقیده برخی کارشناسان اقتصادی، کاهش هزینهها در چرخه تجارت خارجی، به صفر رساندن جعل فیش‌های بانکی، افزایش تقریبا 2.5 برابر درآمدهای گمرکی با وجود کاهش ۱۱ میلیارد دلاری میزان واردات، افزایش بیش از ۵۰ درصدی کشف قاچاق در سال گذشته و نهایتا بهبود ۱۸ رتبه‌ای ایران در شاخص لجستیک گمرکی از جمله دستاوردهای مهم راه اندازی سامانه جامع گمرکی و مکانیزه کردن امور تجارت فرامرزی توسط کرباسیان بوده است.
حسن روحانی نیز در دفاع از کرباسیان به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد در صحن علنی مجلس از اقدامات وی در خصوص ساماندهی گمرک تمجید کرد و گفت: گمرک ما خیلی مشکل داشت، اما با تلاش‌های کرباسیان سامانه الکترونیکی در گمرک فعال شد، درآمد گمرک افزایش یافت و با فساد مبارزه شد.
البته مخالفان کرباسیان هم با استناد به نقش وی در حذف سامانه شفافیت‌زای شبنم، وی را فردی دانستند که در مبارزه با فساد جدی نیست، این دسته از مخالفان به صحبت‌های وی در روز شنبه 21 مرداد 96 در نشست هم‌اندیشی هیات رئیسه، رؤسای اتاق‌های سراسر کشور و رؤسای کمیسیون‌های اتاق ایران با وزرای پیشنهادی اقتصاد و صنعت در دولت دوازدهم استناد می‌کنند که در آن نشست اعلام کرد: «روز اول حضور در گمرک خدمت مهندس نعمت‌زاده رفتم و وی هم کد شبنم را حذف کرد و چهار سال هم دعواها را تحمل کرد.»
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی یکی از راه‌های مهم جلوگیری از قاچاق کالا، شناسه‌دارکردن کالا، رهگیری آن و سیستمی کردن مدیریت اقتصادی کشور است. سامانه کد شبنم نیز امکان اصلاح به اضافه شدن سامانه پیامکی را داشت و این حذف بر خلاف قانون مصوب مجلس شورای اسلامی بوده است.
با تمام این اوصاف، اکنون سکان هدایت اقتصاد کشور در دستان کرباسیان است و او در برنامه خود از جذب سرمایه‌گذاری خارجی، مقابله با فرارهای مالیاتی، اصلاح نظام بانکی و تغییر رویکرد خصوصی‌سازی به مردمی ساختن اقتصاد، به عنوان مهمترین دغدغه‌های خود در جهت مدیریت اقتصاد ایران یاد کرده است.
به نظر می‌رسد انتخاب کرباسیان به عنوان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم با توجه به نظرات کارشناسان اقتصادی، تصمیمی چالشی و ترکیبی از بیم‌ها و امیدهاست که حاصل آن با گذشت زمان و مشخص شدن چگونگی عملکرد وی، نمایان خواهد شد./
