مسلمانان میانمار از قرن های اول هجری در این کشور زندگی کرده اند/دولت میانمار مسلمانان کشورش را غیربومی می داند!

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل

بصیرت: سابقه و تاریخچه مسلمانان میانمار را لطفا شرح دهید؟
آنچه مسلم است تاریخ گسترش اسلام در میانمار به قرن اول هجرى برمى‏ گردد. بعد از ظهور اسلام و گرایش اعراب و ایرانیان به اسلام، دریانوردان عرب و ایرانى مسافرت‏ هاى دریایى خود را انجام مى‏ دادند و در مسیر خود همچنین ‏به تبلیغ و دعوت مردم‏ به اسلام می پرداختند. بعد‌ها بازرگانان مسلمان از مسیرهاى زمینى که از منطقه غربى ‏میانمار و ایالت آراکان این کشور مى‏ گذشت ‏به مناطق غربى چین سفر مى‏ کردند. بسیارى از این افراد در منطقه حاصل خیز و مستعد ساحلى‏ آراکان، اقامت کردند و اولین مناطق مسلمان نشین را ایجاد کردند. تاجران چینى در نوشته ‏هاى خود از مناطق ایرانى‏ نشین‏ در مرزهاى بین میانمار و یونن (ایالتى در جنوب غربى چین) در قرن‏سوم میلادى یاد کرده ‏اند.
در حال حاضر آمارهای مختلفی از تعداد جمعیت مسلمانان در میانمار بیان می شود، اما قدر مسلم جمعیت مسلمانان از ۸ میلیون کمتر نیست. مسلمانان میانمار یک زبان محلی به نام "روهینگیا" دارند که در واقع مسلمانان میانمار را با این  نام شناخته می شود. (این زبان ترکیبی از عربی، فارسی و ترکی است که نشان دهندۀ این است که اسلام از منطقۀ آسیای غربی به آن منطقه رفته است.)

بصیرت: چرا دولت میانمار با مسلمانان این کشور تا این اندازه شدید برخورد می کند؟ مگر مسلمانان میانمار جزء مردمان این کشور نیستند؟
قبل از پاسخ به این سوال شما این نکته را خاطر نشان کنم که مسلمان میانمار در مناطق مختلف این کشور زندگی می کنند، اما تعداد زیادی از مسلمانان این کشور در" ایالت راخین"- منطقه «آراکان» - در جنوب غربی میانمار زندگی می کنند و خبرهایی که از آزار و اذیت مسلمانان توسط نظامیان و بودائیان افراطی شنیده می شود، در این منطقه صورت می گیرد. اما در پاسخ به سوال شما، برخورد دولت میانمار  با مسلمانان در سال های اخیر دلایل مختلفی دارد. به نظرم ریشه اصلی این مشکلات به دوران استعمار انگلیس بر هند و مرزبندی های مصنوعی انگلیس ها بر می گردد که مناطق مختلف قومی را به دیگر مناطق ملحق می کردند. حدود سال ۱۹۲۶، انگلیس ها یک منطقه مسلمان نشین را که امروز "کارن" شناخته می شود، از هند جدا کردند و به میانمار افزودند که امروز محل مناقشه مسلمانان و بودایی هاست.
 میانماری ها معتقدند که این منطقه مسلمان نشین نبوده بلکه بودایی نشین بوده و در دوران استعمار، انگلیس ها مسلمانان را از شبه قاره هند که بنگال یا بنگلادش کنونی باشد به این منطقه منتقل کردند، ولی طبق شواهد تاریخی، خود مسلمانان معتقدند که هزاران سال است در این منطقه زندگی می کنند. البته میانماری ها نمی گویند این منطقه جغرافیایی هم متعلق به بنگال بوده، بلکه فقط ساکنان این منطقه را بنگالی می نامند و خود را مالک آن خاک می دانند. البته، در زمان استقلال پاکستان قرار بود منطقه آراکان به پاکستان (پاکستان شرقی که بنگلادش امروزی است) الحاق شود، اما چنین حالتی اتفاق نیفتاد و از همان موقع بین بودائیان برمه و مسلمانان آراکان اختلاف‌هایی به وجود آمد.
صرف نظر از این موضوع، شاید دلیل اقتصادی و کشاورزی را بتوان دلیل دیگری از شعله ور شدن اختلافات ذکر کرد. در واقع بودایی ها با چراغ سبز دولت میانمار با اخراج مسلمانان از ایالت راخین، در تلاش هستند تا زمین های مستعد کشاورزی به دست آنها بیفتد تا شرایط زندگی‌شان نسبت به مسلمانان روهینگیا بهتر شود. این زمین‌های کشاورزی دارای خاک بسیار حاصل‌خیز هستند. البته در این میان سکوت کشورهای غربی در این باره باعث شده تا نظامیان میانمار با حمایت از افراطیون بودایی یک نوع نسل کشی در راخین میانمار را به راه بیندازند؛ موضوعی که این روزها بعد از مدت ها سکوت خبری به کانون توجه مسلمانان بدل شود.

بصیرت: هدف اصلی میانمار از کشتار مسلمانان چیست؟
صرف نظر از دلایلی که ذکر شد  به نظرم اصلی ترین دلیل کشتار و آزار و اذیت مسلمانان در میانمار به نوع نگاه دولتمردان این کشور بر می گردد. در سال ۱۹۸۲ قانون حقوق شهروندی به تصویب رسید که به واسطه این قانون از میان ۱۴۴ اقلیت موجود در میانمار ۱۳۵ اقلیت حق شهروندی دریافت کردند و ۹ دسته از اقوام اقلیت از حق شهروندی محروم شدند که بزرگ‌ترین این اقلیت‌ها، قوم روهینگیا است. مسلمانان روهینگیایی 4 درصد جمعیت میانمار را تشکیل می‌دهند و بیشتر در ایالت راخین در سواحل غربی میانمار ساکن هستند. بر اساس این قانون، مسلمانان را غیربومی و بدون تابعیت میانماری محسوب کردند و خود این مسئله بحران ساز شد. چرا که به گفته مقامات میانمار، مسلمانان این منطقه اهالی بنگال هستند و باید به کشورشان برگردند. به همین دلیل نظامیان که حاکم در میانمار بودند به بودایی ها امتیازاتی دادند تا به مناطق مسلمان نشین مهاجرت کرده و مسلمانان را به طرف بنگلادش اخراج کنند و سرزمین های آنها را به بودایی ها بدهند. در واقع  به نوعی یک نوع کوچ اجباری مسلمانان در دستور کار دولت میانمار قرار گرفت. در همین چارچوب «تین سین»، رئیس‌جمهور فعلی میانمار جمعیت ۸۰۰ هزار نفری مسلمان روهینگیا در این کشور را قومیتی خارجی دانسته و گفته: مسلمانان شهروند میانمار نیستند یا باید در اردوگاه‌های آوارگان متمرکز یا اخراج شوند.
البته  مسلمانان تاکنون مقاومت کرده اند، اما در مقابل بودایی های افراطی با حمایت دولت مرکزی میانمار به خشونت ها و نسل کشی مسلمانان ادامه می دهند. همان طور که در گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور حقوق بشر اشاره شده است که «نیروهای دولتی میانمار به کشتار نوزادان، کودکان، زنان، افراد کهنسال و... تجاوزهای جنسی سازمان یافته و گسترده پرداخته اند و همچنین نظامیان به سوی مردم در حال فرار تیراندازی کرده و برخی روستاها را کاملا به آتش کشیده‌اند». آنچه مسلم است این که در هفته های اخیر تعداد زیادی از مسلمانان  میانمار با اشکال مختلف کشته شدند  و گفته می شود  بیش از 120 هزار از مسلمانان به بنگلادش به اجبار فرارکردند. البته در این باره موانع زیادی هم متوجه آنها است.

بصیرت: دبیرکل سازمان ملل نسبت به خطر پاکسازی قومی در میانمار هشدار داده که این وضع باعث بی ثباتی در منطقه می شود. موضع سازمان ملل و کشورهای غربی را در این زمینه چگونه می بینید؟
در هفته های اخیر مقامات غربی مثل وزیر خارجه انگلیس و دیگر مقامات غربی به تحولات میانمار واکنش نشان دادند. البته این واکنش به معنی ورود کشورهای غربی به موضوع میانمار نیست. چرا که اگر قصدشان این بود، تاکنون نسل کشی در میانمار را به شورای امنیت و صدور قطعنامه های الزام آور می کشاندند. اما همان طور که شاهدیم به جز محکومیت کشتار میانمار از سوی برخی ملت های کشورهای مسلمان، تحرک سیاسی و دیپلماتیک در اردوگاه غرب شاهد نیستیم. به همین دلیل، این واکنش ها جنبه صوری دارد و منجر به حرکت جدی نخواهد بود.
سخنان دبیرکل سازمان ملل نسبت به خطر پاکسازی قومی در میانمار هم  تا حدودی در همین راستا است، چرا که گزارش های متعددی از نسل کشی در میانمار حکایت دارد و  این واکنش گوترش شاید با ملاحظه این گزارش ها باشد. البته برخی خبرهای تایید نشده حکایت از آن دارد  که نیروهای افراطی با مدیریت هدایت شده بازیگران غربی، در پی فراهم سازی زمینه حضورشان در مناطق مسلمان نشین راخین هستند تا به نوعی دولت میانمار با مستمسک قراردادن آن  و به بهانه مبارزه با تروریسم، به قتل و عام مسلمانان بومی منطقه مبادرت ورزد. شاید اظهارات دبیر کل سازمان ملل درباره بی ثباتی در منطقه گویای این نکته باشد.

بصیرت: کشورهای اسلامی از جمله همسایه های میانمار شامل مالزی و اندونزی چه اقداماتی را باید انجام دهند؟
آنچه مسلم است ادامه خشونت ها و قتل و عام مسلمانان در میانمار باعث شده تا مسلمانان میانمار بالاجبار خانه و کاشانه خود را ترک کنند و به کشورهای همسایه  مهاجرت کنند. همان طور که می دانید میانمار کشوری است در آسیای جنوب شرقی از شمال شرقی با چین، از شرق با لائوس، از جنوب شرقی با تایلند، از غرب با بنگلادش و از شمال غربی با هند مرز مشترک دارد و از جنوب غربی با خلیج بنگال و از جنوب با دریای آندامان محصور است. گفته می شود  به واسطه این سیاست اتخاذ شده از جانب دولت، قریب به ۱۵۰ هزار نفر از مسلمانان آرکان به بنگلادش، ۵۰ هزار نفر به تایلند و ۴۰ هزار نفر به مالزی و تعداد قابل توجهی به دیگر کشورهای آسیایی مهاجرت کردند. البته دولت بنگلادش به دلیل عدم برخورداری از امکانات لازم، مرزهای خود را به مهاجران میانماری بسته است و مسلمانان گرفتار این کشور یا توسط بودائیان کشته می شوند یا در دریا غرق می شوند یا با وضعیت اسفناکی در ساحل دریا زندگی می کنند. تا آنجا که بسیاری از گزارشگران سازمان ملل کمک رسانی به آوارگان میانماری را اولویت اول در حمایت از مسلمانان ذکر می کنند.
 البته در چند روز اخیر موج حمایت از مظلومان مسلمان میانمار به یک مطالبه عمومی در کشورهای اسلامی بدل شده و به همین دلیل، همسایگان این کشور مثل اندونزی و مالزی تحرکات دیپلماتیک خود را برای بحران نسل کشی مسلمانان میانمار آغاز کرده اند. البته شاید جلوگیری از گسیل مهاجران  میانماری به این کشورها در کنار مطالبه افکار عمومی مسلمان اندونزی و مالزی و جهان اسلام باعث شده  این دولت ها یک گام جلوتر از دیگر کشورهای جهان اسلام در این زمینه تحرکی از خود نشان دهند. با این حال این انتقاد نسبت به نهادهای اسلامی از جمله کنفرانس اسلامی  وجود دارد که در غیاب و سکوت مجامع بین المللی در کشتار مسلمانان میانمار،  تاکنون نتوانستند به فاجعه انسانی این کشور ورود کنند. در مجموع به نظرم کمک های  فوری اولیه به مسلمانان میانمار دراردوگاه ها، حمایت از حقوق شهروندی بیش 8 میلیون مسلمان میانماری، فشار دیپلماتیک به بازیگران موثر در میانمار و احقاق حقوق مدنی مسلمانان در میانمار از ضرورت هایی است که کشورهای اسلامی می توانند با استفاده از ظرفیت های خود، از ادامه نسل کشی در میانمار جلوگیری کنند./

با تشکر از جناب آقای فرهاد همتی که به سؤالات بصیرت پاسخ دادند.
مصاحبه از: وحید قاسمی