دو زلزله در یک ماه گذشته و خسارت‌های بسیار زیاد بار دیگر زنگ خطر ایمن نبودن ساختمان‌ها و بافت فرسوده را به صدا درآورده است؛ ورای این موضوع، ابهامی که وجود دارد اینجاست که چرا ساختمان‌های نوساز فرو می‌ریزند؟
ساختمان‌هایی که با مصالح نامرغوب و نظارتی حداقلی ساخته شده‌اند و حالا با یک زلزله تبدیل به مقتل هم میهنان عزیزمان می‌شوند؛ نکته ناراحت کننده اینکه در زلزلههای اخیر، ساختمان‌های نوساز هم آسیب دیده‌اند و چه بسا در بعضی مناطق ساختمان‌های نوساز از ساختمان‌های قدیمی‌تر تخریب بیشتری نیز داشته‌اند.
خبرنگار گروه اقتصادی «بصیرت» با در نظر گرفتن اهمیت موضوع استحکام ساختمان‌های نوساز به سراغ کارشناسان در این حوزه رفته است؛ کمال اطهاری کارشناس حوزه مسکن و شهرسازی و استاد دانشگاه و در کنار او حسین شیری کارشناس معماری و یکی از پیمانکاران مسکن مهر پرند که با جزئیات ساخت مسکن در ایران آشنا است مورد پرسش بصیرت قرار گرفته‌اند.
کمال اطهاری با برشمردن علل عدم استحکام کافی بعضی ساختمان‌های نوساز، گفت: در چرایی عدم استحکام ساختمان‌های نوساز عوامل مختلفی دخالت دارند از جمله کیفیت مصالح که شامل کیفیت شن و ماسه، کیفیت بتن کارخانه و کیفیت اجرا و نگه داری می‌شود.
این کارشناس حوزه مسکن، تصریح کرد: ارزیابی کیفیت مصالح شامل مراحل تهیه و تدارک تا اجرا را می‌شود در کنار این موضوع نظام کنترل و نظارت هم مطرح است که آیین نامه فعلی کنترل ساختمان انتظارات را برآورده نمی‌کند.
اطهاری افزود: علت اصلی ضعف‌های موجود در قانونی است که نحوه نظارت را مشخص می‌کند، چرا که وظایف به طور دقیق مشخص نیست که هر سازمانی چه تکالیفی دارد؛ برای مثال سازمان نظام مهندسی نتوانسته است در سال‌های اخیر نقش خود را ایفا کند و بیشتر گرفتار توزیع سهمیه‌ها است تا این که به کیفیت کار توجه کند و یا مهندسین مسوولیتی را ظاهرا قبول می‌کند، اما به دلیل ضعف آیین نامه جنبه صوری دارد و همه این ضعف‌ها باید در آیین نامه کنترل ساختمان اصلاح شود.
این کارشناس اقتصاد شهری در رابطه با اصلاح آیین نامه فعلی کنترل ساختمان، اظهار داشت: چند سال است که وزارت مسکن در حال پیگیری اصلاح قانون است و پیش نویس‌های مختلفی هم ارایه شده است که به نظر من بهبود خوبی در کار ایجاد می‌کند، اما نظام مهندسی مقاومت می‌کند و این کار مجلس شورای اسلامی را سخت کرده است، اما تا جایی که اطلاع دارم مجلس با وجود اختلاف نظرهای گوناگون در حال پیگیری است.
اطهاری در رابطه با وضعیت استحکام مسکن مهرهای موجود در کشور گفت: به دلیل تاکیدی که بر ارزان بودن مسکن مهر وجود داشته و همچنین بی‌دقتی‌های رایج در ساخت وسازهای دولتی، ضعف‌هایی در مسکن مهر است، اما واقعیت این است که مسکن‌های مهر تحت یک سیستم واحد طراحی، نظارت و اجرا ساخته نشده‌اند و هر یک از پروژه‌ها در شهرستان‌ها متولی مخصوص به خود را دارد و نمی‌توان حکم کلی داد.
وی در رابطه با نگرانی‌های مردم ساکن در مسکن‌های مهر سراسر کشور، گفت: بعضی از مسکن‌های مهر کیفیت خیلی خوبی دارند و بعضی هم ضعف‌هایی دارند، در زلزله کرمانشاه هم این تفاوت‌ها را دیدیم که همه ساختمان‌های مسکن مهر به زلزله واکنش یکسانی نشان نداده بودند؛ بنابراین بقیه مسکن مهرها هم به همین صورت است.
وزارت مسکن، شهرداری یا سازمان نظام مهندسی کدام مسئولند؟
حسین شیری کارشناس معماری هم نظراتی نزدیک به اطهاری داشت و سخنان خود را درباره زلزلههای اخیر با مسکن مهر شروع کرد و گفت:
در رابطه با ساختمان‌های مسکن مهر تخلفاتی وجود داشته اما این تخلفات باعث نمی‌شود مردم احساس نگرانی کنند زیرا حداقل‌ها مسلما رعایت شده است اما تا ایده آل فاصله فراوانی دارد.
وی افزود: از بحث مسکن مهر که بگذریم در حال حاضر خیلی از مقررات به صورت ظاهری اعمال می‌شود، برای مثال اشخاصی هستند که فقط امضا می‌کنند و دقت لازم را ندارند، در این موضوع سازمان نظام مهندسی وظیفه اصلی را دارد، چرا که اگر تمام نهادهای مسوول شامل شهرداری و وزارت مسکن راه و شهرسازی مجوز بدهند، اما سازمان نظام مهندسی مجوز ندهد، باز نظر نظام مهندسی تامین می‌شود و اجازه ساخت و یا پایان کار داده نمی‌شود.
این کارشناس معماری در رابطه با استحکام ساختمان‌های تهران گفت: وضعیت استحکام در تهران ارتباط نزدیکی با بضاعت مالی افراد دارد در شمال و غرب ساختمان‌هایی محکم‌تر با مصالح بهتر ساخته می‌شود در حالی که در جنوب و شرق بدین صورت نیست، چرا که مردم سرمایه کمتری دارند که بخواهند با آن ساختمان‌هایی با کیفیت بالاتر خریداری نمایند.
شیری در رابطه با نوسازی بافت فرسوده اظهار داشت: برای این که بتوان به خوبی ساختمان‌های یک محله را نوسازی کرد باید کل محله را با توجه به استاندارد‌های شهرسازی طراحی نمود و همه را به همراه هم ساخت در غیر اینصورت نوسازی کردن تک تک ساختمان‌ها نتیجه مورد انتظار را نمی‌دهد آنچه در یک دهه گذشته در جنوب شهر تهران می‌بینیم نوسازی به این سبک است.
حسین شیری پیمانکار بخشی از مسکن مهرهای پرند درباره پدیده‌ای به نام مسکن مهرهای شخصی‌ساز گفت: بعضی اوقات باید کمی منصف باشیم و همه چیز را گردن دولت و چه و چه نندازیم؛ مسکن مهرها را پیمانکاران ساخته‌اند در این بین در زمان ساخت مجتمع‌ها عده‌ای از صاحبان املاک می‌آمدند و تقاضا می‌کردند در قبال مبلغی پیمانکاران برای آنها شخصی سازی کنند؛ طبق تصاویری از کرمانشاه دیدم این خانه‌ها تخریب شدند، اما چه ربطی به اصل موضوع مسکن مهر داشت، پیمانکاری کسی است مانند من و شما نه دولت است و نه می‌تواند از جیبش برای استحکام بیشتر هزینه کند.
وی تصریح کرد: در بعضی از مناطق مردم از پیمانکاران می‌خواستند به جای مجتمع ملک بسازد و هزینه آن را هم پرداخت می‌کردند. همین امر باعث می‌شد پروژه مسکن مهر روزهای به تعویق بیافتد، اما مسکن‌های شخصی‌ساز در آن منطقه بیشتر و بیشتر شود.
بر این اساس لزوم نظارت بیشتر دستگاه‌های متولی اعم وزارت مسکن، شهرداری‌ها و نظام مهندسی درباره ساخت ساز دیده می‌شود.
با تشکر از آقایان اطهاری و شیری که وقت خود را در اختیار بصیرت قرار دادند.
مصاحبه از: محمد صادق امانی
