«فریدمن»: چه کسی تحولات عربستان را هدایت می‌کند؟

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1396/08/20 – شماره 11016 – صفحه 12)

"توماس فریدمن" در نیویورک تایمز نوشت: بن‌سلمان جویای نام بیش از آنکه یک «وهابی» یا قاری قرآن باشد یک «مک‌اینزی» است که بزودی عربستان و کل منطقه را در وضعیتی غیرقابل کنترل فرو خواهد برد.

به نوشته نیویورک تایمز حکومتی نو که "محمد بن سلمان" می‌خواهد بسازد؛ "عربستان سلمان" است نه 'عربستان سعودی' و در آینده نزدیک نه تنها خودش را، که کل منطقه را در شرایطی غیرقابل کنترل فرو خواهد برد.

"توماس فریدمن" کارشناس مسائل خاورمیانه و دیدگاه نویس روزنامه نیویورک تایمز در این نوشتار آورده است: این روزها کشور عربستان شاهد تحولی انقلاب گونه است.برای آنکه درکی عمیقتر از این رویداد فوق‌العاده مهم داشته باشیم ابتدا باید چشمانمان را به روی یک حقیقت سیاسی در مورد این پادشاهی باز کنیم.

عربستان چهار دهه است که در جریان یک تغییر فاحش سیاسی قرار گرفته است اما نیروی سیاسی مسلطی که موتور محرک این تغییرات بوده، نه اسلام گرایی بوده نه بنیادگرایی؛ نه لیبرالیسیم نه کاپیتالیسیم و نه حتی "داعشیسم". بلکه این نیرو، "آلزایمر" است.

نویسنده ادامه می‌دهد: خوب حالا قضیه را بطور مبسوط بازمی کنیم. موضوع این است که پادشاه کنونی عربستان 81ساله است. او جانشین پادشاهی شد که در 90 سالگی از دنیا رفت که او هم خودش جانشین پادشاهی شده بود که در 84 سالگی درگذشته بود. هیچ کدام از این پادشاهان بانی اصلاحات در کشور نبوده‌اند.

در جهانی که شتاب تغییر و تحولات در آن در تمامی ابعاد و حوزه‌ها از تکنولوژی گرفته تا آموزش و جهانی سازی به سرعت برق است؛ حالا در چنین دنیایی این پادشاهان سعودی که پشت سر هم می‌آیند و می‌روند؛ تفکرشان این بوده است که همین اصلاحات انجام گرفته در کشور که سرعتش حتی به زحمت به 10 مایل در ساعت می‌رسد؛ برای کشور کافی است. تازه همین شتاب کند هم پولش را نفت تامین کرده است اما این سیاست دیگر کار نمی‌کند.

حدود 70 درصد جمعیت عربستان را جوانان زیر 30 سال تشکیل می‌دهند و 25 درصد آنها بیکارند. 200 هزار جوان سعودی هم در خارج از کشور مشغول تحصیل‌اند که حدود 35 درصد آنها اعم از مرد و زن همه ساله به خانه باز می‌گردند البته با دستانی پر و کاملا مجرب و آموزش دیده و دارای مدارج عالی دانشگاهی که به دنبال یک کار مناسب می‌گردند. اینها غیر از مسجد و فروشگاه به دنبال سرگرمی دیگری نیستند.

این نظام البته نومیدانه نیازمند آن است که مشاغلی خارج از حوزه نفت ایجاد کند یعنی اینکه منبع درآمد کشور را از اتکاء به نفت خارج سازد. حکومت سعودی دیگر نمی‌تواند هرچه پس انداز دارد بخورد و مابقی را هم بدهد و ثبات برای کشورش بخرد.

همه اینها را تک تک برشمردیم تا به تحولات شجاعانه اما غیرمدبرانه‌ای که در این ایام در عربستان در حال وقوع است برسیم. این رویداد بزرگ، بازی قدرت ولیعهد جوان 32 ساله عربستان 'محمد بن سلمان' پسر 'ملک سلمان' پادشاه عربستان است.

"فرید من" می‌افزاید: محمد که من (نگارنده مطلب) تاکنون دو بار با او مصاحبه داشته ام، یک جوان جویای نام و بسیار عجول است.من اشتیاق وصف ناپذیر او برای ایجاد اصلاحات در کشور را کاملا به جا و منطقی می‌دانم و آگاهم که او از حمایت چشمگیر جوانان کشورش برخوردار است و اراده او برای ایجاد تغییرات رادیکال (بنیادین) در عربستان را هم قانع‌کننده می‌دانم.

یک نگرش در مورد او مشخص است: محمد بیش از آنکه یک 'وهابی ' باشد یک ' مک اینزی' McKinseyاست. او بیش از آنکه یک قاری قرآن با صدای بلند باشد؛ کورنر شمار اعداد است. (مک اینزی؛ یک شرکت مشاوره مدیریت جهانی است).

محمد اگر نباشد، نظام پادشاهی سعودی مجبور خواهد بود او را بیافریند. بالاخره کسی باید باشد تا این خانه را بتکاند. اما یک چیز هنوز روشن نیست، اینکه غرائز آنی این شاهزاده برای ایجاد اصلاحات در چه نقطه‌ای ختم می‌شود و این غریزه مستبدانه او برای قبضه کردن قدرت از کجا شروع شد؟

رئیس جمهور 'ترامپ ' از این موج دستگیریهای شاهزادگان و سرمایه‌داران و میلیاردرهای صاحب تجارت و صاحبان رسانه‌های عربستان که به اتهام فساد بازداشت شده‌اند استقبال کرده و در توئیتش نوشته است: ' تمامی این اشخاص سالها بود که کشور را می‌دوشیدند'.

من واقعا به صحبتهای ترامپ خنده‌ام گرفت. ماجرای بازداشت شاهزادگان سعودی به جرم فساد، مانند این است که ما روزی بشنویم دونالد ترامپ هفت تن از وزرای کابینه را به جرم 'دروغگویی' اخراج کرده است.البته مشخص است که این دو هیچ ربطی به هم ندارند.

ترامپ وقتی این توئیت را می‌نوشته کاملا این داستان را فراموش کرده است که 'محمد' وقتی سال گذشته در تعطیلات در جنوب فرانسه بسر می‌برد، یک فروند قایق فوق االعاده شیک و رویایی به قیمت550 میلیون دلار از یک روسی خریداری کرد. آیا محمد پول این قایق را از قلک خودش پرداخت کرده بود؟ و یا پس اندازش بود که از دکه لیموناد فروشی‌اش در ریاض بدست آورده بود؟ و یا آن را از دولت سعودی گرفته بود؟

وقتی فردی در آن واحد دست به اصلاحاتی بنیادین در کشور می‌زند و با این کارش دشمنان زیادی برای خودش می‌خرد، باید در وهله اول دستان خودش از هر آلودگی‌ای کاملا پاک و مبرا باشد.

فرد باید آنقدر پاک و سالم باشد وقتی حرفی را می‌زند مردم آن را باور کنند و نگویند که حتما ریگی به کفش‌داری که‌داری این صحبت را می‌کنی.

تغییر ایجاد کردن مطلقا کار ساده‌ای نیست، یقینا دردآور است.

محمد برای آنکه سرعت تصمیم گیری در کشور را بالا ببرد، دارد قالب یک نظام حکومتی را به کلی زیر و رو می‌کند.او دارد ترکیب خاندان آل سعود را از نو شکل می‌دهد و آن را از قالب یک ائتلاف خاندانی که تمام اعضاء آن در قدرت سهیم هستند و قدرت بطور سنتی میان هفت خانواده اصلی بطور منظم جابجا می‌شود و تصمیم گیریها هم در این خاندان به صورت اجماع است، خارج می‌سازد و آن را به حکومتی که فقط یک خانواده در راس آن قرار دارد، مبدل می‌سازد.

به همین دلیل این دیگر'عربستان سعودی' نیست. این، 'عربستان سلمان' است.

در آخرین حلقه از زنجیره بگیر وببندها، محمد بن سلمان اساسا ' گارد جوان پیر' را که ' گارد ملی عربستان ' است و فرزندان سایر خانواده‌های کلیدی خاندان سلطنتی هستند و رقبای اصلی محمد برای سلطنت و جانشینی پدرش هستند را هم دستگیر و آنها را هم از میدان به در کرد.او ضمنا تمام صاحبان سه شبکه تلویزیون خصوصی نیمه مستقل عربستان شامل MBC , ART و Rotana را هم بازداشت کرد.

محمد با این اعمال مشروعیت رژیم سعودی را هم تغییر می‌دهد. او دارد به دوران 'پسا 1979' نظام سیاسی عربستان خاتمه می‌دهد.

در سال 1979، حادثه تصرف شهر مقدس 'مکه ' بدست یک واعظ فوق بنیادگرای سعودی اتفاق افتاد که مدعی بود خاندان 'آل سعود' مسلمان واقعی نیستند.به دنبال این حادثه خاندان حاکم سعودی هم برای آنکه مشروعیت خود را تثبیت کند، سیاست دینی بشدت سختی را بر کشور حاکم کرد و از همان هنگام اقدام به صدور قرائت اسلام ناب خود یعنی 'وهابیت' به بیرون از مرزهایش کرد. دولت سعودی شروع کرد در اقصی نقاط جهان از لندن گرفته تا اندونزی مسجد و مدرسه علوم دینی ساخت.این رویکرد عربستان برای جهان عرب و جهان اسلام یک فاجعه بود.

صدور تفکر وهابیت به سرتاسر جهان، مقدمه ظهور جنبش‌های جهادی نظیر'القاعده' و' داعش' بود. این گروهها نضج گرفتند و در مقابل، توسعه و آموزش و به موازات آن ترقی و پیشرفت زنان در جهان عرب و اسلام بشدت تنزل کرد.

اینک شاهزاده‌ای درعربستان ظاهرشده و می‌گوید که قسم خورده است یک اسلام سعودی میانه رو را به جهانیان معرفی کند.او گام نخست را در این آرمان والا، با محدود کردن اختیارات پلیس دینی و اعطای اجازه رانندگی به زنان برداشت. این حرکتی بسیار مهم بود.

اما به هر حال، کاری که محمد انجام می‌هد، واجد این ارزش بزرگ است که او به مردمش این فرصت را داد تا از این پس آنچه که از حکومت مطالبه می‌کنند دینداری‌اش نباشد بلکه مملکت داری‌اش باشد، چگونگی پاسداری‌اش از 'قرآن' نباشد بلکه عملکردش در راه رفع بیکاری؛ رشد اقتصادی؛ بهبود مسکن و بهداشت جامعه باشد.

محمد بن سلمان دارد وهابیت را از نظام دین حاکمیتی خارج می‌سازد و تلفیقی از ملی گرایی سکولار به شیوه سعودی را جایگزین آن می‌سازد. این تفکر سیاسی بشدت با هرآنچه که ایرانی و پارس و شیعه است؛ ضدیت دارد. محمد با یک چنین رویکردی دارد به نقطه‌ای خطرناک پیش می‌رود.

محمد بن سلمان؛ نخست‌وزیر سنی مذهب لبنان ' سعد حریری' را روز شنبه به ریاض فراخواند و از او خواست فورا استعفا بدهد.حکومت لبنان که یک موازنه قدرت نسبتا با ثبات است که میان سنی‌ها، مسیحی‌ها و شیعیان به طور مساوی تقسیم شده است؛ حالا با این تحولات اخیر بشدت به لرزه افتاده است.

محمد بن سلمان در حاشیه 'خلیج (فارس)' هم دست به تحرکاتی زد و کشورهای عرب این حوزه را وادار کرد که 'قطر' را طرد کنند به جرم اینکه بیش از حد به تهران نزدیک شده است.

محمد بن سلمان در همسایگی‌اش هم یمن را بشدت در هم کوبید. محمد بن سلمان دارد زیاده خواهی می‌کند و ظاهرا هیچ کس هم جلودارش نیست.

یکی از روزنامه نگاران قدیمی و کهنه کار عربستانی می‌گوید:' این یارو، عربستان را از مرگ تدریجی نجات داد. اما در این مجاهدتش نیاز به آن دارد که پایگاه قدرتش را از اینکه هست پهناورتر کند. این بسیار ارزشمند است که او دارد خاندان آل سعود را پاکسازی می‌کند اما مشکل اینجاست که او در این تصمیم گیریهای سیاسی و اقتصادی‌اش هیچ کس دیگر را دخالت نمی‌دهد و مشورت نمی‌گیرد'.

به هرتقدیر، بجاست که نگران باشیم.در این میان، بازیگرانی هم هستند از جمله امارات، ترامپ، "جرد کوشنر" و "بنیامین نتانیاهو" که دارند از پشت صحنه به ولیعهد عربستان فشار می‌آورند و او را تحریک می‌کنند به جنگی همزمان هم در داخل و هم در خارج از مرزهای کشور برود.

بزودی شاهد آن خواهیم بود که نه تنها عربستان بلکه کل منطقه در وضعیتی گرفتارشود که دیگر قابل کنترل نیست.من به سهم خود واقعا نگرانم.

http://jomhourieslami.net/?newsid=153645

ش.د9603921