جالی خالی بخش خصوصی در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی

(روزنامه ايران ـ 1396/05/31 ـ شماره 6575 ـ صفحه 22)

اما عباس صالحی در این زمینه با چه چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌روست؟ چه اهدافی را دنبال می‌کند و قرار است برای از بین بردن موانع و اجرایی کردن اهداف خود چه برنامه‌هایی را پیاده کند؟ نگاهی به برنامه‌های پیشنهادی صالحی در این زمینه شاید حالا پربیراه نباشد. بررسی اینکه او چه اهدافی را دنبال می‌کند و به خاطر رسیدن به آن اهداف، می‌خواهد چه راهکارهایی را در وزارتخانه متبوعش پیدا کند، لااقل این فرصت را در اختیار ما قرار می‌دهد که بدانیم وزیر فعلی وزارت ارشاد در چهار سال آینده چه کار خواهد کرد؟ چه وعده‌هایی داده است و قرار است این وعده‌ها را چطور محقق کند.

تعالی سبک زندگی اسلامی - ایرانی

یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی عنوان شده است. اما در این زمینه مشکلی چون ضعف الگوسازی تولید و عرضه محصولات فرهنگی و هنری مطابق با سبک زندگی اسلامی - ایرانی وجود دارد. مشکلی که صالحی برای رفع آن سه راهکار اندیشیده است: نخست: حمایت از آموزش‌ها و پژوهش‌های ناظر به الگوسازی سبک زندگی اسلامی - ایرانی، دوم، حمایت از نهادها و تشکل‌های مردمی فعال در سبک زندگی اسلامی ــ ایرانی و سوم حمایت از تولید و ترویج آثار و محصولات فرهنگی، هنری و بومی.

در عرصه هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی اما تکلیف صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی- ایرانی چیست؟ آن هم زمانی که ابهام و عدم شفافیت در حقوق حرفه‌ای و امنیت شغلی اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه وجود دارد؟ پیشنهاد وزیر ارشاد دولت دوازدهم، رفع موانع سیاسی، حقوقی از فعلیت‌یابی خلاقیت‌های نخبگان فرهنگی - هنری، استقرار حرفه‌ای نظام مالکیت فکری، معنوی و بهره‌مندی مناسب اصحاب فرهنگ و هنر از خدمات مالی، بیمه‌ای و حقوقی است. پیشنهادی که اگر عملی شود بخش عمده‌ای از مشکلات معیشتی هنرمندان عرصه‌های مختلف هنر و فعالان حوزه‌های مختلف فرهنگی حل خواهد شد. اما برای ضعف منابع مالی تولید آثار، محصولات و خدمات فرهنگی وزارت ارشاد چه خواهد کرد؟ پیشنهاد وزیر گسترش و ترویج سنت وقف، نذورات و خیرات در تمامی حوزه‌های فرهنگ وهنر، زمینه‌سازی برای ایجاد و تقویت بنگاه‌های مالی و اعتباری مورد نیاز بخش فرهنگ، ایجاد زیرساخت‌های مالی و پولی لازم برای حضور در بازارهای جهانی، افزایش سهم فرهنگ از تسهیلات مالی - اعتباری و افزایش سهم فرهنگ و هنر از معافیت‌های مالیاتی، گمرکی، بیمه‌ها، انرژی و... است. اگرچه در این زمینه تلاش‌هایی نیز تا پیش از این مانند معافیت کتابفروشان و ناشران از مالیات و... شده بود اما این زمینه نیازمند کارهای بسیار بیشتری است که باید انجام شود.

رفع موانع قانونی، اجرایی و سلیقه‌ای

مسأله موانع اجرایی و سلیقه‌ای در تولید آثار و محصولات فرهنگی و هنری، دیگر مشکلی است که ارشاد با آن روبه‌روست. مشکلی که برای آن راهکارهایی چون تسهیل قانونی و ساختاری تولید و عرضه خلاقیت‌ها و آفرینش‌های فرهنگی - هنری، تمرکززدایی از برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و هنری و اتخاذ تدابیر حقوقی - تقنینی برای کاهش رفتارهای سلیقه‌ای و اقدامات فراقانونی در نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای پیشنهاد شده است.

اما در این زمینه یک مشکل دیگر هم وجود دارد، ضعف تولید محتوا در محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای که سید عباس صالحی در برنامه خود برای رفع آن چند راهکار پیشنهاد داده است: تقویت پژوهش و مطالعات در حوزه‌های گوناگون تولید، مصرف فرهنگی با تأکید بر نگرش آینده پژوهی، حمایت از آثار فرهنگی و هنری ناظر به ترویج امید، نشاط و شادابی در جامعه، حمایت از آثار و محصولات ناظر به ارزش‌های انسانی از قبیل قانون گرایی، راستگویی، نظم اجتماعی، تحمل، مدارا و...

تطبیق تولید و مصرف فرهنگی

سرعت و تنوع تحولات فناورانه و عدم تطابق تولید و مصرف فرهنگی در ایران با آن یکی دیگر از مشکلاتی است که عرصه فرهنگی کشور را با مشکل روبه‌رو کرده است، آن هم در دنیایی که در عرصه فناوری هر روز فاصله‌ای نجومی با روزهای گذشته خود دارد. برای پر کردن این جای خالی و این فاصله عمیق وزیر ارشاد دولت دوازدهم چند پیشنهاد ارائه داده است : از جمله حمایت از آموزش و پژوهش‌های روزآمد مرتبط و تقویت زیرساخت‌های سخت افزاری فناورانه عرصه فرهنگ و هنر. در عرصه هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی مشکلات بسیاری وجود دارد. مثلاً عدم شفافیت کافی در نظام حمایت از تولید و (مصرف) فرهنگی و هنری که باعث می‌شود این عرصه دچار آشفتگی باشد. در برنامه‌های پیشنهادی صالحی برای فائق آمدن بر چنین مشکلی چند راهکار ارائه شده است. مثلاً، انتشار حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ وهنر و ارزیابی و نظارت بر اثربخشی حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ و هنر. همچنین این عرصه از فقدان گفت‌و‌گوی همگانی، مستمر و سازنده میان کنشگران عرصه‌های اندیشه، فرهنگ و هنر رنج می‌برد. بخش‌های مختلف فرهنگی و هنری هر کدام به‌عنوان جزیره‌ای جداگانه از هم فعالیت می‌کنند و در روند فراز و فرودهای زمینه‌های مختلف این عرصه قرار نمی‌گیرند. بدین ترتیب اگر وزارت ارشاد بستری برای تعامل و ایجاد گفت‌و‌گوی سازنده میان اهالی زمینه‌های مختلف فرهنگ و هنر ایجاد کند بی‌شک بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.

حضور فعال بخش خصوصی

از سوی دیگر در زمینه فرهنگی همیشه جای خالی مشارکت بخش خصوصی و نهادهای مردمی در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری دیده می‌شود. دولت یازدهم تلاش کرد بخصوص در حوزه فرهنگ کار را به نهادهای خصوصی و صنفی واگذار کند. به همین خاطر در برنامه‌های پیشنهادی وزیر ارشاد دولت دوازدهم نیز این سیاست پی گرفته شده است آن هم با راهکارهایی چون توسعه کمی - کیفی نهادها و مؤسسات فرهنگی غیردولتی با حفظ هویت مستقل و مردم نهاد آنها، کمک به ایجاد و توانمندسازی نظام‌های صنفی و تولیدی بخش فرهنگ و هنر، استفاده از نظام‌ها و تشکل‌های صنفی درسیاستگذاری و برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی وهنری و حضور نمایندگان جریان‌های فکری مختلف در شوراهای فکری و تصمیم‌سازی حوزه فرهنگ و هنر.

افزایش سرانه فضاهای فرهنگی

بخش دیگری که باید وزارت ارشاد به طور جدی در آن ورود کند بحث مصرف کالای فرهنگی و هنری است. پایین بودن تقاضای فرهنگی و سهم اندک و نابرابر سرانه مصرف فرهنگی یکی از مشکلات جدی فرهنگ و هنر است. صالحی برای رفع این مشکل پیشنهاد افزایش سرانه فضاها و امکانات فرهنگی - هنری با نگرش عدالت فرهنگی داده است و همچنین تقویت و حمایت از اصلاح نظام توزیع محصولات فرهنگی - هنری را همراه با توسعه زیرساخت‌های توزیع و فروش محصولات فرهنگی و هنری در دستور کار دارد. علاوه بر این حمایت از دسترسی همگانی به آثار، کالاها و خدمات فرهنگی، هنری رسانه‌ای بخصوص در مناطق روستایی و محروم دیگر راهکاری است که در این زمینه ارائه شده است. نشان دادن چهره فرهنگی ایران به منطقه و جهان از دیگر زمینه‌های کاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شمار می‌رود اما این کار با وجود جریان‌های ایران هراسی و شیعه هراسی در منطقه و جهان کار دشواری است. وزارت ارشاد دولت دوازدهم برای مقابله با این جریان‌ها برنامه‌هایی چون تقویت فعالیت‌های فرهنگی بر محور قرآن، مودت، حضرت رسول(ص) و اهل بیت(ع) در جهان اسلام، تقویت گفت‌و‌گوهای فرهنگی و دینی ایران با جهان بویژه جهان اسلام و منطقه، توسعه کمی و کیفی گردشگری مذهبی (حج، زیارت...) را دارد.

از سوی دیگر برای حضور کمرنگ ایران در مجامع و رویدادهای فرهنگی و دینی منطقه‌ای و جهان، سیدعباس صالحی بهره‌گیری از ظرفیت اصحاب فرهنگ و هنر در تعاملات فرهنگی ایران با جهان، بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها وحوزه‌های علمیه برای حضور فعال و مؤثر در سازمان‌ها و مجامع فرهنگی جهان، فعال‌سازی نقش و جایگاه تشکل‌های غیردولتی در مبادلات فرهنگی، هنری و ارتقای سطح مشارکت ایرانیان خارج از کشور در تعاملات فرهنگی با جهان را در برنامه‌های خود پیشنهاد داده است. آخرین چالش وزارت ارشاد نیز سهم ناچیز ایران از بازار محصولات و آثار فرهنگی و هنری منطقه وجهان است. مشکلی که وزیر ارشاد دولت دوازدهم می‌خواهد آن را با پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط، موانع‌زدایی و حمایت از حضور و فعالیت بخش خصوصی در بازارهای جهانی محصولات و آثار فرهنگی و هنری و حمایت از آموزش و توانمندسازی فعالان فرهنگی و هنری کشور برای حضور در بازارهای جهانی حل کند.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/196676

ش.د9604288