ورشكستگي استراتژيك ايالات متحده در سوريه

(روزنامه اعتماد – 1396/11/02 – شماره 4008 – صفحه 5)

تلاش قيم‌مآبانه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده در الصاق و پياده‌سازي استراتژي ايالات متحده در سوريه نشان از فقدان بصيرت ايدئولوژيك دارد. كنگره امريكا [در اين زمينه] خواهان شفاف‌سازي بود. در عوض سخنراني هفدهم ژانويه وزير امور خارجه، ركس تيلرسون در موسسه هووِر، حائز هيچ طرح نويي نيست كه از چرخش در سياست ايالات متحده حكايت داشته باشد. سخنراني تيلرسون پنج دعوي و برداشت ناقص براي مشاركت بي‌حد ايالات متحده در بازپس‌گيري سوريه را عيان مي‌كند.

در وهله نخست تيلرسون ادعا كرده كه يگان‌هاي امريكايي با تروريست‌ها در خاك سوريه مي‌جنگند تا مانع از مواجهه با اين نيروها در خاك وطن شوند اما حادثه يازدهم سپتامبر نادرستي اين رويكرد را به اثبات رسانده است. حمله افغانستان در سال ٢٠٠١ ساختار محوري القاعده را درهم شكست ولي حمله به عراق در سال ٢٠٠٣ به موج نويي از مهاجمان و تروريست‌هاي عراقي براي به چالش كشيدن رهبري ناتوان القاعده مجال بروز داد و در نهايت برآمدن گروه تروريستي داعش موسوم به دولت اسلامي را تسهيل كرد.

درحالي كه عموما اعزام گسترده نيروهاي ايالات متحده به عراق تا سال ٢٠١٠ نيروهاي امريكايي را به اهدافي قابل حصول مبدل ساخته است، آنچه به اصطلاح بهار عربي ناميده مي‌شود تمركز اين گروه‌هاي تروريستي را به كنترل فضاهاي آشفته در سراسر منطقه معطوف ساخته است. اين هدف حياتي همان اجتناب از تهديد تروريست‌ها از سوي ايالات متحده است و وابسته به مداخله ايالات متحده در سوريه نيست.

ادعاي دوم تيلرسون براي حفظ نقش ايالات متحده در سوريه، تلاش براي ممانعت از تهديد اسراييل توسط ايران است. حقيقت آن است كه منافع ايالات متحده و اسراييل در قبال سوريه همسو نيست و دولت اسراييل توافقنامه جولاي گذشته امريكا- روسيه مبني بر حمايت از اردن را تاييد نكرده است. ضمن آنكه اسراييل حملات هوايي خود به حزب‌الله سوريه را با روسيه هماهنگ مي‌كند و هيچ رويدادي در سوريه مبني بر تلاش‌هاي نظامي ايالات متحده براي حفاظت از اسراييل رخ نداده است.

تيلرسون در سومين ادعا اظهار كرده كه نوعي از دولت مركزي سوري «كه تحت كنترل بشار (اسد) نباشد، مشروعيت جديدي در تسلط بر كشور خواهد داشت» و به اين معني است كه ايالات متحده كنترل شمال سوريه را از دست نخواهد داد. شايد سياستگذاران دولت ترامپ دچار اين توهم شده‌اند كه در آينده قابل پيش‌بيني تاسيس دولت بي‌طرف در سوريه امكان‌پذير است. شايد به عراق و لبنان مي‌نگرند اما حتي در اين كشورها مقامات مركزي سست عنصر با مساله كنترل سرزمين‌شان مواجهند.

تيلرسون به صراحت نمي‌گويد كه اسد چه وقت بايد برود. او از مخالفان سوريه خواسته كه صبور باشند و اظهار كرده كه تغيير «از طريق روند اصلاح فزاينده قانون اساسي» رخ خواهد داد. طرح ايالات متحده طرحي براي نيل به اين هدف است كه با وجود توقف همكاري بين‌المللي در فرآيند بازسازي همه مناطق تحت سيطره رژيم اسد، روسيه را به مذاكرات جدي با اسد سوق دهد؛ طرحي كه احتمالاً پس از آنچه اسد آن را نوعي توفيق نظامي درنظر گرفته، قانع‌كننده نباشد.

چهارم آنكه بنا به استدلال تيلرسون «كاهش و حذف نفوذ شتابان ايرانيان در گروي ايجاد سوريه‌اي دموكراتيك است» كه نه فقط حاكي از اين است كه واشنگتن تهران را در مضايقه قرار نخواهد داد بلكه نشان مي‌دهد كه سياست ايالات متحده در خاورميانه چه ميزان كوته‌نگرانه است. البته احتمال منطقي‌تر براي حفظ حضور نظامي در سوريه بدون تعيين زمان مشخص، حفظ نفوذ در نواحي شرقي مديترانه و عراق است؛ يعني حفظ نفوذ در روسيه و ايران.

ايالات متحده كنترل بزرگراه عمان- بغداد و همچنين منطقه سني‌نشين بافر واقع در دير الزور در مجاورت مناطق كردنشين شمال و مرز عراق را در اختيار گرفته و از منافع ايالات متحده در تعامل با نيروهاي تحت‌الحمايه ايراني محافظت مي‌كند.

پنجم آنكه تيلرسون پس از سخنراني به خبرنگاران گفته كه طرح ايالات متحده براي ايجاد نيرويي مرزي در شمال سوريه، طرحي تحريف‌شده است. او گفت كه برخي مقامات ايالات متحده طرحي تحريف‌شده برخوردار از بودجه، پرسنل و جزييات مندرج در برنامه تدويني پنتاگون ارايه كرده بودند. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه اظهار داشت كه اين نيرو در نطفه، «پيش از آنكه برآيد» از بين رفته است. ٤٨ ساعت طول كشيد تا مقامات امريكايي به طور علني اين طرح را رد كنند و اكنون نيروهاي تركيه ممكن است كنترل منطقه عفرين و نوار مرزي تا جرابلس را براي تاسيس منطقه مرزي محافظت‌شده در دست داشته باشند.

تيلرسون در اين سخنراني شعار «سوريه پايدار، متحد و مستقل» را تكرار كرد اما از اشاره اجمالي به «تماميت ارضي سوريه» اجتناب ورزيد. اين ركني جديد در استراتژي ايالات متحده است كه سعي دارد نيروهاي دموكراتيك سوريه را در فرآيند ژنو دخالت دهد؛ امري كه ممكن است به ايجاد تنش با تركيه و مخالفان سوريه منجر شود. در جريان محدود ساختن مداخله ايالات متحده در مناطق كردنشين در امتداد مرز با تركيه و عراق، ايالات متحده از بقيه مناطق سوريه دست كشيد و در اين شبكه جنگي از هر نوع متحد قابل اعتماد بي‌بهره است.

دولت ترامپ اميدوار است كه روسيه را درگير كند و به اين طريق ايران را در اختيار بگيرد تا به موازات اين امر، نفوذ مسكو را در سوريه از بين ببرد. دولت براي دستيابي به ليست طويل پيش‌نيازهاي امريكايي در عقب‌نشيني تمهيد سنگيني دارد و بر آن است كه بدون تعيين زمان مشخص براي اختتام بازي به همين روال ادامه دهد.

http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=95610

ش.د9604516