آیا ایران و قطر بر سر میدان گازی مشترک با هم تفاهم کرده‌اند؟

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1396/05/07 – شماره 10930 – صفحه 7)

ایران به چه تفاهمی با قطر بر سرتوسعه میدان مشترک پارس جنوبی دست یافته بود؟ اگر قطر در سال 2005 اکتشافات جدید را به دلیل هشدارهای ایران متوقف کرده بود، اکنون که تولید ایران درحال برابری با قطر است،این هشدار دیگر نمی‌تواند تداوم یابد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از بلومبرگ، با توجه به اینکه بزرگترین میدان گازی جهان در آبهای میان ایران و قطر واقع شده، تلاش‌های گاه رقابتی و گاه دوستانه دو کشور برای استخراج منابع این میدان عظیم وارد مرحله جدیدی شده است. برای هر دو کشور، این منبع عظیم انرژی، یک منبع قدرت سیاسی نیز به شمار می‌آید. اکنون که روابط قطر با عربستان، دشمن شماره یک ایران در منطقه دچار مشکل شده، روابط دوجه با تهران در حال گرم‌تر شدن است، اما دو کشور در بازارهای گاز خود را برای رقابتی سرسختانه‌تر آماده می‌کنند.

در سال 1971 میلادی، شرکت شل برای اولین بار در میدانی که بعدا به میدان شمال قطر معروف شد اقدام به حفاری نمود و نتوانست هیچ نفتی در این میدان بیابد، اما مشخص شد که میدان مذکور دارای ذخایر عظیم گازی است. قطر در آن موقع یک تولیدکننده کوچک نفت با یک بازار کوچک انرژی در سطح داخلی و منطقه‌ای بود. اما این کشور در طی دهه‌های 1980 و 1990 میلادی اقدام به توسعه یک پروژه تولید ال ان جی برای صدور آن به بازارهای خارجی نمود. با افزایش قیمت نفت در سال‌های بعد این روند سرعت گرفت و شرکت‌های توتال، کونوکو فیلیپس و شل اقدام به ساخت مجتمع‌های ال ان جی در قطر کردند. شرکت اماراتی مبادله نیز با همکاری شرکت‌های توتال و اوکسیدنتال خط لوله انتقال گاز دلفین را از قطر به امارات کشید.

زمانی که به دلیل افزایش تولید گاز شیل، آمریکا از واردات گاز بی‌نیاز شد، قطر روی اروپا و آسیا متمرکز شد و در طی کمتر الز دو دهه این کشور به ثروتمندترین کشور جهان از نظر درآمد سرانه، یک سرمایه‌گذاری مهم جهانی و یک بازیگر مهم در خاورمیانه تبدیل گشت.

در همین حال، به رغم اینکه نقشه‌های قطر نشان می‌داد که این میدان در مرزهای قطر تمام می‌شود، ایران در سال 1991 اقدام به حفاری در آبهای جنوبی خود کرد و به تدریج مشخص شد که این کشور حدود یک سوم از کل ذخایر را در میدان پارس جنوبی دارد. اما کار بر روی این میدان با افزایش تحریم‌ها، سوء مدیریت، و اختلاف نظر بر سر اینکه آیا گاز این میدان باید برای افزایش تولید به میادین قدیمی نفت تزریق شود، به صنایع پتروشیمی فروخته شود، صرف تولید برق یا گرمایش خانه‌ها شود یا به کشورهای دیگر صادر گردد، کند شد.

در سال 2005 میلادی، قطر به بهانه اینکه ذخایر این میدان به مطالعه نیاز دارد، توسعه بیشتر این میدان را متوقف کرد. اما این احتمال نیز داده می‌شد که ایرانی‌ها به دوحه هشدار داده‌اند که پروژه‌های جدید را که می‌توانست موجب کاهش منابع گازی بخش شمالی میدان شود را متوقف کنند. از سال 2014 به این طرف، تولید ایران به سرعت در حال رشد است و فازهای معطل مانده پارس جنوبی که به پیمانکاران داخلی سپرده شده بود، در نهایت تکمیل شده است. تا سال 2020 تولید گاز ایران از این میدان مشترک از میزان تولید قطر فراتر خواهد رفت. ایران اخیرا قراردادی را با کنسرسیومی به رهبری شکرت توتال برای توسعه فاز 11 میدان پارس جنوبی منعقد کرده است. این فاز که در مرز با قطر قرار گرفته، برای جلوگیری از رفتن گاز از سمت ایران به سمت قطر دارای اولویت است.

این قرارداد تنها 2 ماه پس از آن منعقد شده که قطر پایان دوره مطالعات خود بر روی منابع میدان مشترک را اعلام کرده و گفته که در حال آغاز پروژه تولید گاز جدید است. تنها یک روز بعد از امضای قرارداد فاز 11 پارس جنوبی، شرکت قطر پترولیوم اعلام کرد، این شرکت قصد دارد حجم کل ظرفیت صادرات گاز قطر را تا حدود سال 2023 میلادی 30 درصد افزایش دهد و به 100 میلیون تن برساند. بدین ترتیب قطر می‌تواند با پیشی گرفتن از استرالیا و آمریکا همچنان جایگاه خود به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز جهان را حفظ کند.

این اقدام سیگنالی برای رقبای پرهزینه قطر در بازار ال ان جی و همچنین پیامی برای ائتلاف به رهبری عربستان بوده است. مدیران ارشد شرکت‌های اکسون موبیل، توتال و شهر اخیرا به دوحه سفرهایی داشته‌اند.

حال سئوال مهم این است که ایران به چه توافق یا تفاهمی با قطر بر سر توسعه این میدان مشترک دست یافته است؟ اگر قطر در سال 2005 اکتشافات جدید از میدان مشترک را به دلیل هشدارهای ایران متوقف کرده بود، اکنون که تولید گاز ایران از یک سوم کل ذخایر میدان مشترک در حال برابر شدن با تولید قطر است، این هشدار دیگر نمی‌تواند تداوم داشته باشد

http://jomhourieslami.net/?newsid=142384

ش.د9604721