تانگوی راست‌گرایان افراطی

(روزنامه آسمان آبي – 1396/10/28 – شماره 163 – صفحه 12)

«دوران تازه‌ای از روابط دهلی و تل‌آویو آغاز شده است.» ناریندرا مودی و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیران هند و رژیم صهیونیستی پس از امضای توافقنامه‌هایی در زمینه همکاری‌های دفاعی امنیتی، فناوریک و کشاورزی از آغاز فصل تازه در روابط دو طرف سخن گفتند و وعده دادند که با سفر تاریخی نتانیاهو به هند، این رابطه گسترده‌تر از قبل خواهد شد. سفر 6 روزه نتانیاهو به هند که از دوشنبه آغاز شده در شرایطی صورت گرفت که به‌تازگی هند در رأی‌گیری سازمان ملل درباره به رسمیت شناخته شدن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت سرزمین‌های اشغالی، مانند اکثریت اعضای این سازمان رأی منفی به صندوق انداخت و پس از آن هم قرارداد خرید موشک‌های ضدتانک از رژیم صهیونیستی به ارزش 500 میلیون دلار را لغو کرد.

با وجود این، مودی و نتانیاهو ترجیح دادند درباره موارد اختلافی سکوت کنند. تا قبل از پایان جنگ سرد، هند رابطه‌ای با تل‌آویو نداشت و در رأی‌گیری‌ها نیز علیه رژیم صهیونیستی رأی می‌داد، اما پایان جنگ سرد تغییری اساسی در سیاست خارجی دهلی ایجاد کرد. هند در سال 1988، فلسطین را به رسمیت شناخت، اما چهار سال بعد رابطه دیپلماتیک خود با رژیم صهیونستی را نیز آغاز کرد. رابطه دو طرف بعد از روی کار آمدن ناریندرا مودی و حزب ملی‌گرای بهاراتیا جاناتا در سال 2014 بسیار نزدیک‌تر شد. در سال 1992 و در ابتدای شکل‌گیری رابطه سیاسی میان دو طرف، حجم تبادلات تجاری هند و رژیم صهیونیستی حدود 200 میلیون دلار بود و در پایان سال 2016 این رقم به 4.16 میلیارد دلار رسید که ترازوی این مبادلات بیشتر به سود تل‌آویو سنگینی می‌کند.

صادرات نظامی رژیم تل‌آویو به هند بیش از یک میلیارد دلار است و این رژیم در کنار ایالات متحده و روسیه در میان عمده‌ترین تامین‌کنندگان تسلیحات نظامی هند قرار دارد. نتانیاهو که با هیئتی 130 نفره شامل صاحبان صنایع به دهلی سفر کرده انتظار دارد که در سه سال آینده حجم مبادلات تجاری دو طرف 25 درصد افزایش یابد. سفر نتانیاهو به هند در شرایطی انجام شده است که آخرین سفر یک نخست‌وزیر سرزمین‌های اشغالی به این کشور در سال 2003 و از سوی آریل شارون صورت گرفت. از سوی دیگر حدود 6 ماه قبل ناریندرا مودی، نخست‌وزیر هند با سفر به سرزمین‌های اشغالی اولین نخست‌وزیر هند لقب گرفت که چنین سفری را انجام می‌دهد.

نکته عجیب این سفر نرفتن مودی به مناطق تحت کنترل فلسطینی‌ها بود. هند بیش از 200 میلیون نفر مسلمان دارد و بارها در حمایت از فلسطینی‌ها شعار داده است، اما در سال‌های اخیر رابطه خود را با تل‌آویو تقویت کرده است. علاوه بر مذاکره برای توسعه روابط تجاری و نظامی، ایجاد خط هوایی مستقیم از سرزمین‌های اشغالی به هند نیز دیگر موضوعی است که درباره آن مذاکره شد و در این میان عربستان نقش مهمی ایفا کرده است. قرار است به‌زودی خط هوایی مستقیم از فرودگاه بن گوریون تل‌آویو به دهلی و بمبئی برقرار شود و این پرواز‌ها به پیشنهاد ریاض از حریم هوایی عربستان عبور خواهند کرد تا فاصله زمانی حدود دو ساعت کاهش یابد.

سانجیتا داش، تحلیلگر سیاست خارجی هند در تشریح انگیزه‌های انجام این سفر در «اینترپرنیور» می‌نویسد: «مهم‌ترین انگیزه نتانیاهو پول است و بس. صنعت تسلیحات نظامی رژیم صهیونیستی تشنه بازارهای جدید است و هند بازاری عالی برای این محصولات به‌شمار می‌آید. در این میان تل‌آویو تمایلی ندارد که نظر پاکستان را در این ارتباط جویا شود و یا موضوع کشمیر را مد نظر قرار دهد. افزایش صادرات تسلیحات نظامی برای نتانیاهو از هر چیزی مهم‌تر است و لابی‌های حامی افزایش توان نظامی رژیم صهیونیستی هم نقشی اساسی در امضای قراردادهای جدید با هند ایفا می‌کنند.

هند با توجه به جمعیت و نیز اقتصاد رو به توسعه‌اش بازاری وسوسه‌انگیز برای هر کشوری به شمار می‌آید. از سوی دیگر نتانیاهو و دولتش در سال‌های اخیر و با افزایش اقدامات جنجالی در سرزمین‌های اشغالی بیش از گذشته منزوی شده‌اند و نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی قصد دارد با این سفر و انعقاد قرارداد‌های متعدد تجاری و نظامی نمایش دهد که این رژیم نه‌تنها منزوی نشده، بلکه همچنان گزینه‌های زیادی روی میز دارد.» هند پس از چین دومین کشور پرجمعیت جهان به شمار می‌آید و انتظار می‌رود تا سال 2020 این کشور از چین نیز سبقت بگیرد و به پرجمعیت‌ترین کشور جهان تبدیل شود.

نگرانی اسلام‌آباد

تحولات منطقه‌ای ازجمله رقابت هند با چین و پاکستان، این کشور را در محور تحولات اقتصادی، نظامی و نیز سیاسی قرار داده است و دهلی از همین منظر اقدام به توسعه روابط خود با تل‌آویو کرده تا از فناوری به‌روزتر در صنایع کشاورزی، نظامی و فناوریک برخوردار شود. با سفر نتانیاهو به هند، نگرانی‌های پاکستان نسبت به افزایش ناآرامی و بی‌ثباتی در منطقه افزایش یافته است.

زاهد حسین، روزنامه‌نگار و تحلیلگر روابط بین‌الملل در روزنامه «نیوز» پاکستان می‌نویسد: «دولت اسلام‌آباد در روزهای ابتدایی این سفر، واکنش خاصی نسبت به آن نشان نداد و ترجیح داد اعتراضات مسلمانان هندی علیه سفر نتانیاهو را پوشش دهد، اما دولت پاکستان به‌خوبی می‌داند که این سفر و توافق‌های حاصل‌شده میان دو طرف، نگرانی‌های اسلام‌آباد را افزایش خواهد داد. روزنامه‌های پاکستانی توجه خاصی به توافق‌های نظامی هند و رژیم صهیونیستی دارند و این همکاری‌ها را باعث افزایش تنش میان دهلی و اسلام‌آباد می‌دانند. از سوی دیگر هند در حال نزدیک‌تر کردن رابطه خود با ایالات متحده است؛ کشوری که در سال‌های اخیر رابطه سردی با پاکستان داشته و به‌تازگی به‌دلیل حمایت ارتش پاکستان از گروه‌های شبه‌نظامی، حمایت‌های مالی و نظامی خود از این کشور را قطع کرده است.

به این ترتیب هند در حال بهبود رابطه خود با دو طرفی است که یکی از آن‌ها اخیرا رابطه‌ای پرتنش با پاکستان دارد و دیگری اصلا رابطه‌ای رسمی با اسلام‌آباد برقرار نکرده است. از سوی دیگر پاکستان سکوت نتانیاهو درباره درگیری‌های اخیر در کشمیر را به معنی حمایت از هند تفسیر کرده است. هر دو دولت راست‌گرایی که اکنون در دهلی و تل‌آویو قدرت را در اختیار دارند مستعد افزایش تنش در منطقه هستند. مودی و نتانیاهو از یک منظر به تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای می‌نگرند و به‌همین دلیل در سه سال اخیر رابطه دو طرف گسترش یافته است، اما در این میان نقدی جدی نیز به سیاست خارجی پاکستان وارد است. این کشور در سال‌های اخیر به‌اندازه‌ای خود را درگیر تنش‌ها و اختلاف‌های داخلی کرده که توجه کمتری به تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای دارد.»

https://asemandaily.ir/post/12255

ش.د9604839